16 желтоқсан – Тәуелсіздік күні!

     16 желтоқсан – Тәуелсіздік күні!

     Тәуелсіздік мерекесіне арналып жазылған, жұртшылыққа  түсінікті болуы үшін толықтай тарихы жазылғанын дұрыс деп есептеп, нақты  дәлелдермен жазылды деп білерсіңдер.

     Сіздерді  келе жатқан 16 желтоқсан – Қазақстан  Республикасының Тәуелсізідгі күні мерекесімен шын жүректен құттықтаймын! Халқымызға ғасырлар бойы арман болған тәуелсіздік, егемендік ұстанымдарын биікке көтеретін бұл күн –  біздің Отанымыздың әрбір азаматы  үшін қастерлі мереке. Азаттық аңсаған  елдің түпкі мақсатының орындалып, бүгінгі Қазақстан Республикасы өз мемлекеттігін бұдан 20 жыл бұрын  жариялаған болатын. Бұл мереке күнтізбеде «Қазақстан Республикасының мемлекеттік  тәуелсіздігі туралы» Конституциялық Занының 1991 жылы 16 желтоқсанда қабылдануына байланысты тұрақты түрде аталып өтіледі.

     Бізді бұл күнге дейін жеткізген  ұмтылмас оқиғалар – ел қорғау соғыстары, ұлт – азаттық көтерілістері, қандай ауыртпалықты да көтере білген, жасымайтын асқақ жігерлі рухы, қайтпайтын табандылығы – өшпес өнеге, өлмес  мұра ретінде сақталуға тиіс. Бұл  еркіндік сүйгіш, патриоттық дәстүр 16 желтоқсан оқиғаларына дейін  жалғасты. Осылайша бұл тәуелсіздік  күнінің оңайлықпен келмегенін білеміз. Елбасының өткен дәуірдегі қаһармандық  оқиғалардың тізбегін таяудағы Махамбет Өтемісұлының 200 жылдығынв арнрған  сөзінде : «Ұлы далада бірінен соң  бірі толас таппай жүріп жатқан 200-ге тарта көтерілістер эстафетасы , біздің бүгінгі тәуелсіздігіміздің бастау көздері » деп бағалаған болатын. Елдің біртұтастығы мен тыныштығын сақтауға бар өмірін сарп еткен хан-сұлтандары мен батырларын тарихқа өлшеусіз үлес қосқан ұлы тұлғалар ретінде ардақтап, олардың өлмес рухын ұлт мақтанышы ретінде күні бүгінге дейін жеткізді. Бұл қасиетті шежіре – бүгінгі буын арқылы келер ұрпақтың бойына жастайынан сіңірілетін баға жетпес игілік. Осы өнегені, елжандылық, отансүйгіштік дәстүрлі жастардың бойына дарыту, патриоттық рухта тәрбиелеу – бүгінгі таңда әрбір қазақстандықтың қасиетті борышы болып табылады.

     Тәуелсіздігімізді жариялағаннан бергі мезгіл ішінде көптеген елеулі табыстарға қол жеткіздік. Бұл Президентіміздің жүргізіп отырған парасатты көреген саясатының нәтижесі – Еліміздің тыныштығы мен қауіпсіздігінің, көп ұлтты Қазақстан халқының жарастығы мен ынтымақтастығының арқасында болып отыр. Еліміздің тәуелсіздігі мен мемлекеттілігінің орныға түсуі, ұлттық қауіпсіздігі, экономикамыздың жедел қарқынмен дами беруі, Қазақстан халқының өз болашақтарына деген берік сезімі, қазіргі замандағы өркениетті қауымдастық ортасында іргелі елге айналуы – стратегиялық негізгі бағыттарды құрайды. Сондықтан бұл күн жас мемлекетіміз үшін – біртұтас елдіктің, ынтымақтастық пен татулықтың, сонымен қатар, өткенге деген тағзымды салауат пен болашаққа деген сенімді үміттің мерекесі болып табылады. Еліміздің ұлы тарихына, ата – баба рухына, аға ұрпақтардың қаһармандық өмір жолына құрметпен басымызды иіп, Отанымыз – Қазақстанға деген құрметтеу сезімін әкеліп бүгінгідей мереке күні алға қарай тағы да берік сеніммен қарап, болашақтың тыныш өмірінің негізін қалау үшін қазір де бұл бағыттағы іс – әрекетті жалғастыру керек. Қоғамдық өмір сабақтары мен Отанымыздың мүддесі қазіргі таңда патриоттық дәстүрге сай келетін жатқан жаңа талаптарды қойып отыр. Ата – бабаларымыздың алдында тәуелсіздік үшін күресу мақсаты тұрған болса, біздің алдымызда оны нығайта түсу міндеті тұр. Ендеше әрқашан да әрқайсымыздың « кішкене отбасымыздан басталатын кең – байтақ ұлы Отанымыздың »тәуелсіздік күні құтты болсын, көк аспанымызбен астасқан көк туымыз әрдайым биіктен желбірей берсін!

     «...Уақыт  қарқыны зымыран. Күні кеше өткен  сияқты уақиғалар бүгінде тарих  беттеріне айналып та үлгерді. Бұл  жаңа мемлекет пен жаңа қоғамның дүниеге  келуінің азапты толғаққа толы, сонымен  бірге, ғаламат сәті еді. Сол сәт  әлі аяқталған жоқ, бірақ ең қиын белестерден аса білдік. Ең қиын жылдар дәл қазір артымызда қалды, сондықтан да мен еліміздің биіктей  беретініне сенемін.» ( Н.Назарбаев)

      Отан... Атамекен... Атажұрт... Тарих... Бұл қай  құлаққа да асқақ естілер асыл ұғымдар. Адам өмірге келіп, ес жиып, етек жия бастаған сәттен өз Отанының тарихына ден қоя бастайды...

      Адам  адам болып жаралғаннан бері ұлан – асыр даму көшінің өн бойында  жер үшін, ел үшін сан қилы дүрбелеңдер  көп болған. Әдетте, осындай дүрбелеңдер, яғни үлкен аумақты қамтыған қанқұйлы соғыстардан соң ғана, әлем картасы  аталатын ала қағаз бетінде түзетулер  түсетін. Ал жиырмасыншы ғасырдың соңында  әлем келбеті ешқандай дүрбелеңдерсіз-ақ өзгеріп шыға келді. Оған жер жаһанның алтыдан бір бөлігіне иелік етіп, қаһарымен алыс – жақын жұрттардың бәрін ықтырып келген алып империяның ың – шыңсыз ыдырай бастауы себеп  болды. Ыдыраған империяның орнына он бес тәуелсіз мемлекет өсіп шықты. Солардың бірі Орталық Еуразия алабындағы ғажайып әрі қайталанбас тарихы бар – Қазақстан Республикасы еді.

      Қазақстан – қазақ халқының ата- баба мекені, ежелгі қонысы. Бұл жерде ата –  бабамыз туды, тұрды, өмір сүрді, оның топырағында ата – бабамыздың кіндігі кесілген кең жазира жері. Бұл жерді мекен еткен көшпелілер мен отырықшылардың бір – бірімен шендескен әлемі ғасырлар қойнауында талай – талай ұлыстар мен ұлағаттарды дүниеге әкеліп, мәдениеті мен діні жаңғыра түлеп, әйгілі күре жолдарының үстінде саудасы қызып, Шығыс пен Батыс арасы тұтастанып жататын болған. Біздің еліміздің жерінен Жерорта теңізінен Қытайға дейін Еуразияны көктей өтіп жатқан « Ұлы Жібек жолының » керуендері тоғысқан кіндік Азияны басып өтетін Қазақстандық телімі болған.

      Қазақстанның  табиғаты таңғажайып : мұнда аспанмен тілдескен мұзарт шыңдарды, тұңғиығы тұнжыраған жұмбақ көлдерді, ақ жал  толқындары асау арғымақтардай көкке  шапшыған шалқар теңізді. Күні от шашқан шөлейтті, арналы өзен, ну орманды көруге болады. Қазақстан картасы – қазына картасы қазір. Даласы дархан, топырағы қасиетті, қойнаулы қазыналы. Қазынаның  барлығы да қазақ жерінің топырағында  тұнып жатқанын екінің бірі айтпай-ақ біледі. Дегенмен. Жер бедерінде, негізінен, жазық далалы, шөлді және шөлейтті аймақтар басым. Олардың арасында Сарыарқа мен Үстірт, Тұран ойпаты мен Батыс  Сібір ойпаты, Мойынқұм мен Бетпақдала ұлы өңірлері бар. Таулы аймақтар республиканың оннан бір бөлігін алып жатыр. Оларға Алтай, Жоңғар Алатауы мен Тянь-Шань тау жоталары кіреді. Ірі өзендер : Ертіс, Есіл, Жайық, Іле, Сырдария, Тобыл. Қазақстан Республикасы Еуразия құрлығының түкпірінде орналасқан. Қазақстан батыста, солтүстік – батыста және солтүстікте Ресеймен, оңтүстікте, оңтүстік – батыста Орта Азия республикалары Түрікменстан, Өзбекстан және Қызғызстанмен, оңтүстік – шығыста және шығыста Қытай Халық Республикасымен шектеседі. Қазақстан шекарасының жалпы ұзындығы – 13034 км. Қазақстан аумағының көлемі – 2 млн. 714,9 мың шаршы км. Оған Батыс Еуропаның Франция, Португалия. Испания, Италия, Греция, Норвегия және Финляндия мемлекеттері түгел сыйып кетер еді. Міне, қазақ даласы – кең байтақ! Қазақстан жер көлемі жөнінен Ресей, Қытай, АҚШ, Австралия мен Үндістаннан кейін алтыншы орын алады. Сондығынан ғой, күмбір – күмбір көне күй мен толғауы тоқсан жырларымызда – « Ұшса құстың қанаты талады, шапшаң аттың тұяғы тозады, Атырауы – айшылық, Қаратауы – күншілік, » - деп толғаған. Дала төсінде жаңа өмір шуағын төгеді. Оның бауырындағы буырқанған жасампаз өмір тіршіліктің тоқтаусыз соғып жатқан жүрегіндей. Еңбектері маңдай терін тамшылата төгіп жатса, сыршыл ақыны :

     Боз торға, боз іңгенді, боз торғайлы,

     Боз дала, ием саған, боз басымды!

     - деп жүрек лүпілімен суарылған ақ қанатты жырына қосады. Ғылым азаматқа қанат бітірді, ғаламат істерге бастады, ғажайып жаңалықтар ашты. Соның куәсі – адам көкзеңгір ғарышқа қадам басты, айға қонды, жұмыр жерді аялай айналып ұшты. Ал ғарышқа жол – Байқоңырдан от алғанын мақтан етпейтін кім бар? Ғарышқа қадам жасаған елдер қатарында біздің еліміздің де еңсесі биік, жалауы жоғары. Ғарышта елдің намысын мәртебелеп мерейін асырған, Тоқтар Әубәкіров пен Талғат Мұсабаев егеменді елдің ғарышкерлері. Сондықтан ғой қай елдің азаматы болсын, өз Отанын дүниедегі ең қымбатты, ең қасиетті, ең аяулысы – Анасына балайды. Ғаламындағы ғажап тіршілігінің қасиетті мекенін сүймейтін адам болмайды.

     « Отан – оттан ыстық », « Ер ел үшін туады, ел үшін өледі » - деп  түйген халықтың қаһарманы Бауыржан батыр : « Отан үшін отқа түс –  күймейсің », - дейді. Қазақ елінің есімі аңызға айналып, дастандарға  арқау болған батыр ұл – қыздары  толып жатыр. Олар – атамекеннің, туған елін жан аямай қорғап, ата  – бабларының ерлік дәстүрін сақтау арқылы өздерінің өшпес даңқын шығарғандар.

     Біздің  халқымыздың атамекенді ардақтау сезімі өте терең, олар үшін тұған жерді  қасиет тұтү – қанға сіңген мінез, ежелгі дәстүр. Бұл таным біздің жанымызға ана сүтімен тараған, ана сүтімен дарыған. Батырлар жырындағы :

     Атам  күйеу болған жер

     Анам  келін болған жер

     Кіндік  қаныс тамған жер,

     -деген   қарапайым жолдарда адамның туған  жерге деген шексіз сүйіспеншілігі  мен терең де ыстық сезімі  тамаша бейнеленген. Қазақ батыр  халық, ержүрек халық, намысшыл  халық. Ел басына қиын –  қыстау күн туғанда ерлері  намыс отын жағып, тұған топырағын  қасық қаны қалғанша қорғағанына  өткен тарих куә, кешегі сұрапыл заман куә.

     ХХ  ғасырдың сүргінін бастан кешіп, жаңа мыңжылдықтың табалдырығын жаңғырған  қалпында аттаған Қазақстан өзінің барша төлтума болмысын, жарқын да бай мәдениетін, ғасырлар қайнауында қалыптасқан салт – дәстүрін, қызық  та қилы – қилы тарихын әлем халықтарының алдына жайып салып, құлдығы мен  зорлығы жоқ жаңа өмірді жаңғырту үшін, еңбек пен мәдениетті жарастыру  үшін, сұлулық пен парасаттың салтанат құруы үшін, жаппай келісімі жарасқан прогрессивті адамзатпен бір сапта болу үшін жаңаша өмірге қадам басты.

     Байтақ  ел, күн  сәулетті Қазақстан бүгінде  дамудың даңғыл жолына түсті. Өлшеусіз табиғат байлығымен ғана емес, ең алдымен  сан түрлі ұлттардан құралған халқының ауызбірлігімен аты шықты. Бүгінгі Қазақстан – өзі орналасқан аймақтың ғана емес,  бүкіләлемдік проблемаларды  талқылауда және шешуде ықпалды рөл  атқаратын ел. Қазақстан Президенті Нұрсылтан Назарбаевтің пікіріне әлем саясаткерлері ықылас қоятын болды.

     Егемендік алған жылдар ішінде өзіне тән  барлық институттары бар, әлемдік қауымдастықтың ықпалды мүшесі болып табылатын  мемлекет құрылды, оның қауіпсіздігі мен  тәуелсіздігі қамтамасыз етілді. Конституциялық жолмен мемлекеттік және саяси билік  құрылымдарын жаңарту негізінде  елдің демографиялық жолмен дамуының берік іргетасы қаланды. Елдің ішкі экономикалық жүйесі түбірімен өзгеріп, дамыған өркениетті елдердің ешқайсысынан кем түспейтін нарықтық қатынастар мен институттар құрылды. Соның  негізінде Қазақстан дүниежүзілік экономикада өз орны бар елге айналды. Жиырма жыл ішінде қазақ халқының ұлттық санасы жаңғарып, өзін – өзі  тану, өзінің бай ежелден қалыптасқан  тарихы мен ұлттық дәстүрлерін құрметтеу, ұлы тұлғаларын бүкіл дүниеге  таныту, бай рухани қазынасын әлемдік  өркениетпен ұластыру бағытында  қыруар шаруалар атқарылды.

     Ең  бастысы, қазақ халқымен бірге әр түрлі этностардың да отаны болып  табылатын біздің еліміз бүкіл әлемге қоғамдағы татулық пен ынтымақтастықты  сақтаудың, әр түрлі ұлттық мәдениеттер мен діндердің үйлесімді дамуына қамқорлық жасаудың жарқын үлгісін көрсетіп береді.

     Бүгінде Қазақстанның негізгі ұлтын қазақ  халқы құрайды. Одан кейін славян халықтарының өкілдері орыс пен украин халықтары. Сонымен қатар ең елеулі этносты құрайтындар өзбек, немістер және татар халықтары. Осы біздің елдегі халықтар басын біріктіріп, олардың ұлттық тегіне қарамастан, теңдігін бекітітін құжат бар . Ол еліміздің Ата Заңы, Конституциямыз. Қаншама рет туы тігіліп, қаншама  рет туы қайта қисайған, қаншама  мемлекеттің құрамында болып, қаншама  рет мемлекетсіз қалған әрі көне, әрі жас қазақ халқы қайтадан әлемдік дүбірге қосылып, әлем елдерімен  иық тіресуде.

      Отан! – деген сөзім қандай әдемі!

     Көзге елестер бүкіл қазақ әлемі.

     Таңдандырды жан – жағымды бай өлке,

     Қарапайым, кең дастархан, әдебі

     Атам  қазақ аңсағаны еркіндік,

     Сақтау  үшін азаттықты бекіндік,

     « Қастығы жоқ қазақ » деген  аңыз бар,

     « Татулықтың символымыз » сертім нық.

     Халқымыздың « Әке көрген оқ жанар, шеше көрген тон пішер » деген даналық  ойлап қарасақ, ата – бабаларымыздың асқақ таудай ақылында, өз өмір тәжірибесінен  өткен өнегелі істері – елін, жерін қорғау, бірлікте, ынтымақтықта өмір сүріп, еліне елеулі, халқына  қалаулы болу сияқты жақсы қасиетті ұрпақтан – ұрпаққа дарыса леген  асыл арманы екен. Сонау ғасырлар қойнауының қатпар – қатпар белесінен байқасақ, ежелден – ақ ру – тайпаларының өз жерін еш жауға бастырмаған, ұлын құл, қызын күң еткізбеуге батырлық ержүрегін, жауына қатал, досына адал, шыбын жанын шүберекке түйіп, садақ ұстап қол күшіне сеніп, назайының ұшына үкі таққан ұлдары мен қыздарының жауынгерлік үлгісі бізге аманат болып жеткен. Отанымызды қорғаған еліне деген сүйіспеншілігі, ерлер сияқты қолына қару алып, ат құлағында ойнап жүріп жауын жеңуі саң қызы – Тұмар падишаның ерлік істері. « Маған туған жердің бір уыс топырағы да қымбат. Сонда енді не бар?!» деп тұрсындар ғой... Менде ел бар, менде жер бар, мен елімді – жерімді қорғадым, - деген Тұмар падиша осындай байтақ та бай дархан Отанымызды жұдырықтай жүрегіндегі ерлік сезіммен қорғаған. « Тар қолтықтан оқ тисе, тартып алар қарындас » - деп қыздарға сеніммен арқа сүйенген де, шашын төбесіне түйіп жауға шапқан батыр қыздардың қазақта болуы бізді зор мақтанышқа бөлейді. Сан ғасырлық тарихымызда мақтан тұтар, бүгінгіміз бен келешегіміз үшін ғибрат алар оқиғалар мен Отан алдыңдағы адал қызметінен үлгі алар ұлы тұлғалар аз болмаған. Олардың қатарына : қазақтың ұл болып ұйысуы мен оның ұлан ғайыр ата – қонысының ( этникалық территориясын ) қалыптасуын; ұлттық мемлекетіміз – қазақ хандығының құрылуы мен дамуын; отырған тағы емес, билеп отырған халқының бағын ойлаған хандар мен оларға ел мен мемлекет тұрғысынан ақыл – кеңес берген ұлы билер дәстүрлерін; ата – бабаларымыздың халқымызға тән шаруашылық жүргізу жүйесін қалыптастыруын, таңғажайып этномәдени үлгілірін жасау арқылы әлемдік өркениетке қосқан үлесін, батырларымыздың ел тәуелсіздігі мен ата – қоныс тұтастығын сыртқы жаулардан қорғаған үлесін жатқызуға болады.

     Алла  Тағала біздің елімізге осыншама кең  жерді нәсіп еткенін түсінуге ұмтылсақ, ұшқан құстың қанаты талатын осынау ұлан ғайыр Алтай мен Атырау аралығын ата – бабаларымыз ақ білектің күшімен, ақ найзаның ұшымен қорғап келген. Жоңғарлардан даламызды арашалап қалған батырлардың ерлігі туралы тарихи жырлар Исатай, Махамбетке байланысты мұралар, Реснй патшасының отарлау саясатына қарсы көтерілген ұлт – азаттық қозғалыстың басты кейіпкерлері туралы жыр – дастандар біздің ұлттық сана – сенімімізді көтереді. Азаттық қазақтың ежелгі арманы еді. Түлкі бұлаң тарихтың нешеме бұраласында ел азаттығы үшін талай тарланның тақымындағы тер кеппеді. Ат үстінде өткізген ғасырлар көп болды. Қазақтың соңғы ханы Кенесары азаттық үшін күресте айрықша қылыш сермеді. Қаша ұрыс салып жүргенде қапы кетті. Ханның басы қанжығада кете барды...