Аминспирттердің және олардың биологиялық ролі

 

          Қазақстан  Республикасының Денсаулық  сақтау  Министрлігі

        Оңтүстік Қазақстан  Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы

 

 

                                 ФГЗ   және  химия   кафедрасы

       

  СӨЖ

 

 

 

 Тақырыбы: Аминспирттердің және олардың биологиялық ролі

 

 

 

                                                         Орындаған: Умирбекова А.Д

                                                                     Тобы: 206 фк А

                                                         Қабылдаған: Алиханова Х.Б

 

                            

                                

                               Шымкент 2012ж

               ЖОСПАР

І  Кіріспе

ІІ Негізгі бөлім

1. Аминспирттер және алыну әдістері
2. Химиялық қасиеті
3. Жеке өкілдері
4. Биологиялық рөлі

ІІІ Қорытынды

ІV Пайдаланылған әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Аминспирттер Аминспирттер деп, аминтобы (N-алкил немесе N, N-диалкиламинтобы) және спирттік гидроксилі бар, көмірсутектердің туындыларын айтады. Амин тобы мен спирттік гидроксил көміртектің әртүрлі атомдарында орналасқан, аминспирттер тұрақты болып келеді. Аминспирттердің атаулары үшін орныбасарлық атауларды бәрінен жиірек қолданады, бұған орай оларды, орынбасар ретінде аминтобы болатын, спирттердің туындысы сияқты атайды. Аминтоптарының орналасқан жағдайын (орнын) цифрмен немесе грек алфавитінің әріпімен нұсқайды:

2-аминэтанол;                                  2-аминпропанол-1;

Р -аминэтилді спирт                        р-аминпропилді

спирт

2-1Ч-метиламинэтанол диэтиламинэтанол

Егер аминспирттің молекуласы өзінің құрамында, азот атомы арқылы байланысатын екі не үш гидроксиалкилді  тобы болатын болса, онда негіз ретінде  аминнің атауы алынады:

Ди((β-оксиэтил) амин; Ди(2-гидроксиэтил) амин

Три (β-оксиэтил) амин; Три (2-гидроксиэтил) амин

 

Аминспирттердің изомериясы да сол себеп салдарынан туындайды, ол сол көмірсутектердің екі орынбасқандарындағыдай.

Аминспирттер ассоцияцияланған қосылыс түрінде болады, ондағы молекулааралық сутектік байланыстар амин топтарымен және спирттік гидроксилдердің қатынасуымен пайда болады:

Алыну әдістері Амиактың немесе аминдердің а-окситтерге қосылуы.

Спирттерд алудың бірден бір  кең таралған әдістерінің біреуі а-окисті (тотықты) циклдің-сақинаның  аммиак не амин арқылы ашылу реакциясы  болады.

Аминспирттердіц тотықсыздануы. Сәйкесті нитроспирттерді тотықсыздандырған кезде аминспирттер түзіледі:

Галогенді спирттердің  аммиакпен не аминдермен әрекеттесуі:

2-хлорэтанол      диметиламин  2-N,N-диметиламинэтанол

 

Химиялық қасиеттері

Аминспирттер спирттермен  аминдердің қасиетін көрсететін, бифункционалды қосылыстарға жатады.

Аминспирттер негізретінде минералды қышқылдармен  тұз түзеді:                                 →

2-аминэтанол                        2-гидроксиламмоний

хлориді,

                                                2-аминэтанолдың

гидрохлориді

 

Электронакцепторлық қасиет көрсететін, гидроксилді топтардың  болуы, аминспирттердің негізділігін біршама төмендетеді. Бұл әсер спирттік гидроксилмен және аминтобының арасындағы метилендік топтар санының өсуімен әлсірейді.

Көршілес көміртек атомдарында  амин тобы мен спирттік гидроксилі болатын аминспирттер, күкірт қышқылымен қыздырған кезде судың молекуласын  бөліп, гетероциклдік құрылым түзеді:

Нуклеофильдік қасиеті болатын  аминспирттер, эпоксилермен  әрекеттесіп  сәйкесті ди-және үшорынбасқан туындылар түзеді.

Ди (2-гидроксиэтил) амин, Диэтаноламин

                                           

Үш (2-гидроксиэтил) амин,

Триэтаноламин

Аминспирттерді тионилхлоридпен  SOCІ₂ өңдегенде галогені бар аминдер түзіледі.

                                       

      

Ди (2- хлорэтил) амин

 

SOCI₂ әрекеттескен кезде үш (2-гидроксиэтил) аминнен И(СН₂СН₂СІ)₃-үш (2-хлорэтил) амин-азотты иприт, теріні іріңдететін, әскери улы зат алынады.

Жеке өкілдері

Коламин   (2-аминоэтанол) Н₂И-СН₂-СН₂-ОН-тұтқыр, ылғал тартқыш, 171°С температурада қайнайтын, суда жақсы еритін сұйықтық. Оның сулы ерітіндісі күшті сілтілік реакцияны байқатады. Коламин күрделі липидтердің құрамына енеді, фосфатидтер ыдыраған кезде түзіледі.

Холин [2-(гидроксиэтил) -триметиламмоний хлориді.

[HO-CH₂-CH₂-N(CH₃)3]OH¯-түссіз, 180°C температурада балқитын кристалдық зат. Ол жануарлар тінінде, өсімдікте, микроорганизмде болады.

Синтетикалық холинді  судың қатысында оксиранға үшметил аминмен әсер ету арқылы алуға болады.

Холин адамдар мен жануарлардың өмір тіршілігі үшін қажет. Холиннің кемшілігі бауырды майлы ете  отырып, оны циррозға душар етуі мүмкін. Ол В тобындағы витаминдерге жатады, белок пен көмірсулардың  метаболизмінде және майларды тасмалдауға  қатынасады. Холин етте, балықта, жұмыртқаның сары уызында және т.б. кездеседі.

Холин шіру процесінде немесе бариттік сумен қайнатқанда сусыздануға  душар болып, нейринді түзеді:

                     

Нейрин улы  заттарға жатады.

 

Организмдегі  аминспирттері, пирокатехин/1,2дигидроксибензол, катехол/ қалдығында құрылымдық бөлік ретінде кездесіп маңызды рөл атқарады. Оларды катехоламиндер деген жалпы атаумен атайды.

Катехолиндер - биогенді аминдердің өкілі, яғни организмде метаболизм процесі  нәтижесінде түзілетін аминдер.

Алмастыруға болмайтын а-аминқышқылының фенилаланинін негізге ала отырып, катехоламиндерді мүдделі биосинтездеу жолы келесі жүйеде келтірілген. Олардың  арасындағы  дофамин, норадреналин және адреналин сияқты катехоламиннің мәні ерекше.

Адреналин бүйрек безіндегі  ми қабатының гормоны, ал норадреналин мен дофамин, оның алдыңғылары. Дофамин, норадреналин және адреналин ацетилхолин сияқты нейромедиатор рөлін атқарады.

Адреналин жүрек жұмысын реттеуге, көмірсулардың алмасуына қатынасады. Ол әртүрлі физиологиялық үрку-қорқу, шошыну кезінде қанға бөлінеді қорқу гормоны. Адреналиннің белсенділігі хиралды орталықтан  пошым-түрімен конфигурациясымен байланысты және ол рецептордың әрекеттесуімен анықталады.

Катехоламиндер 1,2-дигидрокибензол  сияқты темір хлоридінің ерітіндісімен  әрекеттесіп, жасыл түске боялады, ал оған аммиак ерітіндісін қосқанда, ол ашық қызыл түске боялады. Бұл осы қосылыстар үшін сапалық реакция бола алады.

Катехоламиндердегі құрылымы жағынан дәрі ретінде қолданылып жүрген кейбір табиғи және синтетикалық препарат мезатон, мысал. Бұл екі затта гидрохлорид түрінде қолданылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

 

1. Кенксариев. У. И.  Ж.Ж. Бекмағамбетова. М. Е. Жоламанова. Г. Т. Рузуддинова. Сералиева.М.Ш. Сайлаубекұлы Р. Торгауытов Б.К.
2. «Бейорганикалық және Физколоидтық химия» - авторы Ә.К. Патсаев ., С.А. Шытыбаев., К.Н. Дәуренбеков.
3. «Бейорганикалық және Физколоидтық химияның» тәжірибелік зертханалық сабақтарына қолданба. Авторы Ә.К. Патсаев ., С.А. Шытыбаев.
4. Общая химия - Глинка Н.Л. М: 1990 Сборник задач и упражнения по общей химии Л: 1986