Сақтандырудың экономикалық мәні

   Олардың қаржылық жағдаын тұрақтандыру мен сақатндыру ұцымдарының капитализациялану деңгейінің ұлғаю тенденцияларының соңғы жылдарын қарастыру есебімен Қазақстан Республикасының белгіленген заңнамасына сақтандырушыны меншікті ұстау  лимитінің  мөлшерін мақсатты ұлғайтуды қарастыру қажет. Берілген шара қайта сақтандырудың трансшектік каналдары бойынша шетелге валюталық қаражаттардың ағымын қысқарту және ұлттық сақтандыру нарығының сыйымдылығын ұлғайтуға мүмкіндік береді.

    Сақтандыру пұлында сақтандыру ұйымдарының міндетті қатысуына талаптарды өте ірі тәуекелдерді сақтандыруға қабылдауға ұсынатын міндетті сақтандырудың жеке түрлерін жүргізуге сақтандыру ұйымдарын кіргізудің қосымша шарттары негізінде қолдануға болады.

    Сақтандыру (қайта сақтандыру) пұлдарымен ортақ сақтандыруды жүргізу шарттарын регламенттейтін нормативтік құқықтық базаны тез арада құру қажеттілігі бар, оның ішінде сақтандыру келісімшартына оытыру тәртібі, сақтандыру тәуекелінің мөлшерін анықтау, жауапкершілікті бөлу, бірін-бірі есептеуді ұйымдастыру.

     Қазақстанның әлемдік сауда ұйымына кіру алдында туған өзекті мәселе ұлттық сақтандыру секторына шетел сақтандыру компанияларының ашық қолдарының жету деңгейі болып табылады. Шетел операторларының шектен тыс қол жетуінің ашықтығы халықаралық қаржы нарығына аккумумяцияланған ресурстардың ағымына, ұлттық операторлардың жұтылуы, бәсекелестіктің төмендеуі мен басқа да теріс нәтижелерге алып келуі мүмкін.

      Экономикалық қауіпсіздікті қамтамаыз ету мен экономикалық даму мүддесі глобальді қаржылық жүйеде қажетті интеграцияға жетуде сақтандыру саласында ұлттық тәуелсіздікті сақтауды  қажет етеді. ӘСҰ-на кіруде Қазақстан өз мойнына алатын сақтандыру қызметінде міндеттерді орта және ұзақ мерзімді перспективада қазақстандық сақтандыру саласында құрылымын анықтайды. Бұл қазақстанның стратегиялық экономикалық мүдделері нақты міндеттер нәтижесін талдаумен салыстыру, саланың сәйкес тиімді салуын шығаруды қажет етеді. 

    Бұл жағдайда Қазақстанға отандық сақтандыру нарығына шетелдік компаниялардың қол жетуінің болашақ саясатын анықтау қажет. Тәжірибеде мемлекеттер ӘСҰ-на кірерде (Орталық Африка елдері, Латын Америкасы, Қырғызстан, Грузия) сақтандыру секторында ұлттық тиімді қорғау жағдайынанбас тартуы кездеседі. Бұл ұлттық сақтандыру нарығының жоқтығымен байланысты.

     ӘСҰ-на кіргенде көптеген елдер ұлттық сақтандыру саласында тәуелсіздікті сақтау курсынан шығады. Бұл сақсатта, шектен тыс тікелей шетел бәсекелестерінен қорғау мен шетелге сақтандыру саласында ресурстар ағымын шектеу бойынша шаралар қарастырылады (қайта сақтандыру және инвестициялау каналдары бойынша). Осылай Индия, Бразилия, Чили, Индонезия және бірқатар елдер - ӘСҰ-ның мүшелері сақтандыру нарығына кіру бойынша кез-келген шектеулер енгізудің өз еркін сақтаған және сақтандыру қызметінде міндеттерді қабылдаған жоқ.

    Көптеген елдер қол жетудің тосқауылсыз режимінде құқықтық актілер деңгейінде тосқауыл енгізуді тәжірибелеу, бұл олардың сақтандыру нарығына шетел операторларының енуіне мүмкін болмайтын жағдай жасайды.

Сонымен қатар, Қазақстан халықаралық тәжірибені ескеру керек, ол жеке сақтандыру  нарығында ірі халықаралық сақтандыру ұйымдарының болуы жаңа сақтандыру технологиясын тартуға, сақтандыру қызметтерінің тізімі мен сапасын көтеруге мүмкіндік береді. бұл бәсекелестіктің деңгейін көтереді.

      Бұл бөлімді қорытындылай келе, сақтандыру нарығының мәселелерін шешу оның потенциалды дамуы болып табылады. Ұлттық сақтандыру индустриясының перспективалары көп және оларды жүзеге асырудың келесі негізгі міндеттері бар: ұзақ мерзімді және жинақтаушы жеке сақтандыру түрлерін дамытуды ынталандыру жолымен азаматтарды әлеуметтік қорғау деңгейін көтеру; бірін-бірі сақтандыру жүйесін дамыту; алаяқтық бойынша жұмысты күшейту және сақтандыру мақсатын, сақтандыру саласындағы реформалар мен сақтандыру заңнамасын түсіндіру, халықтың сақтандыру мәдениетінің деңгейін көтеру және сақтандыру қызметінің тұтынушыларының құқын қорғауға бағытталған шараларды күшейту; сақтандыру ісін автоматизациялау және информатизациялау саласында жаңа технологияны енгізуге ат салысу; міндетті сақтандыру саласындағы мемлекеттік саясатты құру және міндетті сақтандыру саласындағы тиімділікті арттыру, сақтандыру нарығының толық инфрақұрылымын құру, қатысушыларды және олардың қызметін анықтау;  сақтандыру саласында мамандандыру біліктілігін арттыру; қаржы нарығының бірыңғай бақылауға өтуді ескере отырып, сақтандыру қызметін бақылау мен реттеужүйесін оңтайландыру; қайта сақтандыру және ортақ сақтандыру нарығының дамуына үлес қосу.        
 

                                            Қорытынды 

    “Сақтандыру”  деген сөздің өзі “қорқыныш” деген сөздің мағынасынан шыққан, бірақ мұны дұрыс түсіну қажет, яғни бұл жерде “қорқыныш” деген сөз, адамның белгілі бір затты жоғалтамын немесе бүлдіремін деген сезім туғандықтан пайда болады. Бірақ бұл көбінесе “тәуекел” деген сөзге сәйкес келеді. Cонымен, қорыта келгенде сақтандырудың адам өмірінде маңызы өте зор. Ол арқылы әрбір адам өзінің материалдық құндылықтарын жоғалтпауына сенімді болуына болады.Болашақта не боларын ешкім білмейді. Сондықтан да кез-келген тәуекелді сақтандыру дұрыс болады деп ойлаймын. Сақтандыру қазіргі кезде Қазақстан Республикасында қарқынды дамуда. Және болашақта Қазақстанда сақтандыру саласы шетел мемлекеттеріндегі сияқты деңгейге жетеді деген үміт бар.

    Сақтандыру  саласының дамуы Қазақстан Республикасының  экономикасының дамуына өз үлесін қосады. Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алуы, экономиканы нарық қатынасына қайта бейімдеу, шетел капиталын тарту, ішкі тауар өндірушілер мен жұртшылықтың, сондай-ақ шетелдіктердің экономикалық мүдделерін сақтандыру жағынан қорғайды, барынша кеңінен талап етеді. Бұл ақыры шетел компанияларымен бірлескен сақтандыру ұйымдары, жетекші шетелдік сақтандыру және брокер фирмаларының өкілдіктерінің аккредитациясын құру қажеттігіне әкеп соғады.

    Сонымен қатар, сақтандыру брокерлері туралы болашақта Қазақстанда да шетел фирмаларының үлгісінде брокерлік бөлімше-сақтандыру ұйымы мен сақтанушы арасындағы делдалдық құрылуы ықтимал. Мәселен, агент бір ғана сақтандыру ұйымының мүддесі үшін жұмыс істесе, брокер сақтанушының өкілі ретінде бірнеше сенімді деген сақтандыру ұйымдарына өз қызметін  ұсына алады. Бұл бағыттағы алға қадам бізде жасалды: сақтандыру агенттері, сақтандыру брокерлері аталып, олардың еңбегіне ақы төлеу жағдайы жетілдіріліп, қазір брокерлердің табысы олар жасаған келісімдердің санына байланысты. Еңбек тиімділігі артып: шындығында сақтандыру төлемі 3,5 есе өсті. Осының бәрі республикадағы сақтандыру ісінің одан әрі дамуы үшін жағдай жасайды.

    Сонымен, болашақта сақтандырудың маңызы өте зор. Оның адам өмірінде атқаратын  қызметі өте жоғары. Сақтанушылар көлемі жылдан-жылға  өсуде.

    Сақтандыру  құқықтың жаңа саласы болып табылатындығына, осы жұмысты жазу барысында өмірде кездесетін факторларға байланысты болғандықтан, көзім жетті.

      Өркениетті елдерде сақтандыру  тек экономиканың басты бөлігі  ретінде ғана болмайды, сонымен қатар әлеуметтік деңгейдің дамуын да көрсетеді.

    Қазақстанның  сақтандыру нарығы қазіргі кезде  көптеген мәселелерді бастан кешуде, оларды келесілерді қатыстыруға  болады, өмірді сақтандыру мен жеке сақтандырудың өзге түрлері нарығын дамытудың кемшіліктері, сақтандыру ұйымдарында корпоративтік басқару жүйесін енгізу, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының қызметі туралы статистикалық база мен өзге де мәліметтердің жариялылығын құру және қамтамасыз ету, сақтандыру компанияарының қызметін автоматизациялау. Сақтандыру секторының мәселелерінде тағы атап өтуге болатындары, ерікті сақтандыру бойынша ұсынылатын қызметтердің шектеулілігі, оған қоса ұзақ мерзімді және жинақтаушы өмірді сақтандыруда сақтандыру өнімдерінің қымбаттылығы (міндетті сақтандыру түрлерін қоспағанда, онда құн шарттары заңмен бекітілген) мен сұраныстың жоқтығы, нарықта жеке сақтандыру ұйымдарының пассивтілігі мен сақтандыруға, потенциалды сақтанушылардың қызығушылығының төменділігі, негізінен өмірді сақтандыру, сақтандыру ұйымдары өздерінің тәуекелін басқару сапасының төмендігі, жинақтаушы өмірді сақтандыру ұйымдары сақтанушыларға займдарды ұсыну жүйесінің дамымағандығы, халықтың сақтандыру нарығына сенімінің жетіспеуі, сақтандыру компанияларында қызмет көрсету сапасының төмендігі, сақтандыру бизнесі саласындағы алаяқтық.

    Қазіргі кезде міндетті сақтандыру жүйесі  сақтандырудың 7 түрін кіріктіреді.  Оан қоса, міндетті сақтандырудың  отандық жүйесінде бұл салада бірыңғай мемлекеттік саясаттың  жоқтығымен байланысты мәселер бар. Жеке айтқанда, әр түрлі мемлекеттік органдар міндетті сақтандырудың қандай да бір түрін енгізу мәселесін шешуде потенциалды сақтанушылардың қаржылық мүмкіндіктері мен ұлттық сақтандыру нарығының нақты  жағдайын, мемлекеттің әлеуметтік экономикалық даму артықшылықтарын ескермей тығыз ведомстволық мүдделерді қолданады. Осы және басқа мәселелерді шешу мақсатында артықшылықты есептеулер міндетті сақтандыру саласында мемлекеттік саясатты құру, міндетті сақтандыру заңнаманы оңтайландыру, міндетті сақтандыру саласында халықаралық келісімге отыру мен халықаралық сақтандыру жүйесіне Қазақстан Республикасының кіру перспективалары мен шарттарын анықтау болып табылады.

Пайдаланылған әдебиетер тізімі: 
 

І. Нормативтік заңдылықтар  және актілер: 

1. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі
2. Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы
3. Қазақстан Республикасының Конститутциясы

ІІ.Оқулықтар: 

1. Гостенко  Л.Н  “Страхование”
2. Жүйріков К.Қ “Нарыққа өту жағдайындағы сақтандыру”
3. Жүйріков К, Назарчук И, Жүйріков Р “Страхование: теория, практика,

     зарубежный опыт”

4. Жүйріков К.Қ “Қайта сақтандыру және нарық”
5. Ілиясов Қ, Құлпыбаев С “Қаржы”

ІІІ. Мерзімдік басылымдар: 

1. “Қаржы-қаражат”  6/2004ж  69-74бет
2. “Труд в Казахстане”  2/2005ж  4-7бет
3. Труд в Казахстане”  9/2005ж 4-7бет