Сақтандырудың экономикалық мәні

                              Жоспар: 

     

Кіріспе.............................................................................................................3  

І тарау. Сақтандырудың  экономикалық мәні және рөльдері...............6 

1.1.Сақтандыру ұғымы, объектілері мен субъектілері ...............................6

1.2.  Сақтандырудың  жіктелуі......................................................................15

1.3.  Сақтандыру  нарығы..............................................................................17 

ІІ  тарау. Қазақстан  Республикасындағы  сақтандыру..........................22 

2.1.  Қазақстан  Республикасындағы сақтандыру компаниялары.............22

2.2.  Allianz Кazakhstan сақтандыру комапаниясы.....................................23

2.3 . Allianz Кazakhstan компаниясының қаржы жағдайы..........................24 

III тарау. Қазақстандағы сақтандыру нарығы.......................................28 

3.1.  Қазақстанда сақтандыру нарығының даму перспективалары мен міндеттері......................................................................................................28 

Қорытынды.................................................................................................37 

Пайдаланылған әдебиеттер.....................................................................39

                            

             
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                                                     Кіріспе 

    Менің курстық жұмысымның мақсаты: Қазақстандағы сақтандыру нарығын толықтай ашу. Біздің елімізде жүргізіліп отырған түбегейлі экономикалық реформаларға байланысты сақтандыру мәселесіне маңызды көңіл бөлмеу мүмкін емес. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде сақтандыру экономиканың стратегиялық секторының бірі болып табылады. Ол меншік иелеріне олардың мүліктері жойылып кеткенде немесе зақымдалғанда және табысты жоғалтқанда зардаптың орнын толтыруға кепіл беретіндіктен қоғамда әлеуметтік-экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етеді. Сақтандырудың рөлі-ең алдымен экономиканы микро деңгейінде көрінеді. Сақтандырудың нақты келісім-шарттары өздерінің мүліктік мүдделерін қорғау мақсатындағы жеке және заңды тұлғалармен жасалынады. Ірі аймақтарды қамтитын жүздеген кәсіпорынның мүдделерін бұзатын мыңдаған халықтың өміріне қауіп төндіретін ірі табиғи техногендік сипаттар пайда болуына сәйкес зардаптарды сақтандыру жүйесі арқылы өтеудің микроэкономикалық салдары болады.

    Менің мұндай тақырыпты алған себебім: сақтандыру әсіресе соңғы жылдары  Қазақстанда ерекше қарқынды, үдемелі  түрде дамуда, сөйтіп оның экономикалық өмірдегі маңызы біршама артып отыр. Ал, негізгі мақсатым-сақтандыру туралы білімімді тереңдете, жетілдіре түсу болып табылады. Курстық жұмыстың тақырыбы-“Сақтандыру жауапкершілігі, мәселелері мен шешу жолдары” деп аталады. Бұл тақырыптың өзектілігі-халық өздерінің материалдық құндылықтарын жоғалтпауына мүмкіндіктің бар болуы, сонымен бірге өмірін, денсаулығын сақтандыруына да болады. Сақтанушылар көлемі жылдан-жылға өсіп келеді.

    Бұл курстық жұмыстың міндеті:  теория жүзінде қаралатын тақырыптар:

1. Сақтандыру ұғымы, объектілері мен субъектілері;
2. Сақтандырудың жіктелуі
3. Сақтандыру нарығы;

Ал, зертханада:

1. Қазақстандағы сақтандыру компаниялары туралы;
2. Allianz Kazakhstan сақтандыру компаниясы туралы жалпы мәлімет ;
3. Қазақстанда сақтандыру нарығының даму перспективалары мен міндеттері

    Курстық жұмыстың өзектілігі: Қазақстанда сақтандыру нарығының даму перспективаларын талдау.

Әр қайсысына  қысқаша тоқталып өтсек:

    Сақтандыру-қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша  сферасын бейнелейтін көне категориялардың  бірі. Мақсаты-қоғамның, ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау. Сақтандыру функциялары:

1. бөлу;
2. өтемдік;
3. жинақтық;
4. бақылау.

Ең маңыздылары: бөлу және бақылау.

    Бөлу  функциясы: қайта бөлу ретінде көрінеді. Бақылау функциясы: сақтық төлемдерін жұмылдырып, сақтық қорын қатаң мақсатта пайдалануды қамтамасыз етеді.

    Сақтандыру түрлері:

Міндеттілік дәрежесі бойынша:

1. ерікті;
2. міндетті

Сақтандыру  объектісі бойынша:

1. жеке;
2. мүліктік.

Сақтандыру  өтемін жүзеге асыру негіздері бойынша:

1. жинақтаушы;
2. жинақтаушы емес.

Сақтанушы-белгілі  бір қажеттіліктерді қажет ететін тұлға.

    Сақтандырушы-сол  қажеттіліктерді қанағаттандырушы тұлға немесе ұйым. Сақтанушы мен  сақтандырушы арасында жасалатын келісім-шарт деп аталады. Шартта: сақтандыру түрі, объектісі, төлем мерзімі, сомасы, тәртібі және т.б. белгіленеді.

    Сақтық  нарығы дегеніміз-ақша қатынастарының сферасы, онда сатып алу-сату объектісі  “ерекше тауар” сақтық қызмет болып  табылады және оған деген ұсыным мен  сұраным қалыптасады. Қазақстан Республикасының сақтық нарығына қатысушылары:

1. сақтық ұйымы;
2. сақтық брокері;
3. сақтық агенті;
4. сақтанушы,
5. сақтандырушы;
6. пайда алушы;
7. актуарий;
8. уәкілетті аудиторлық ұйым;
9. өзара сақтандыру қоғамы

 жатады.

      Сақтандыру нарығының масштабы 3-ке бөлінеді:

1. ұлттық;
2. аймақтық;
3. халықаралық.

    Міндетті  әлеуметтік сақтандыру-азаматтарды  еңбек ету қабілетін жоғалтуына және жұмысынан айрылуына, сондай-ақ асыраушысынан айрылуына байланысты кірістің бір бөлігін өтеу үшін мемлекет ұйымдастыратын, бақылайтын және кепілдік беретін шаралардың жиынтығы.

    Қазақстан Республикасының қазіргі кезеңінде  сақтандыру заңнамасының негізі бар, ол толығымен реттеу мен қадағалаудың халықаралық стандарттарын ескеріп  құрылған, міндетті сақтандыру түрлерін оңтайландыру бойынша шаралар қолданылды, сақтандыру ұйымдарының қызметіне талаптардың жаңа сапалық деңгейі көтерілген, оның ішінде олардың тұрақтылығы мен айқындылығына талаптар, сақтандыру қызметін пайдаланушылардың заңды мүдделерін қорғау жүйесін құру жөнінде, сақтандыру нарығының инфрақұрылымын орнату мен дамытуда алғашқы шаралар жүргізілді. Сонымен қатар, Ұлттық сақтандыру индустриясы алдында мемлекет ішінде де, әлемдік деңгейде де экономиканы дамыту тенденцияларына негізделген жаңа мақсаттар мен міндеттер пайда болуда. Сондықтан республиканың сақтандыру нарығының дамуының тиімді бағыттарын және оларды жүзеге асыру жолдарын бегілеу маңызды.

     Қазақстанның сақтандыру нарығы қазіргі кезде көптеген мәселелерді бастан кешуде, оларды келесілерді қатыстыруға болады, өмірді сақтандыру мен жеке сақтандырудың өзге түрлері нарығын дамытудың кемшіліктері, сақтандыру ұйымдарында корпоративтік басқару жүйесін енгізу, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымдарының қызметі туралы статистикалық база мен өзге де мәліметтердің жариялылығын құру және қамтамасыз ету, сақтандыру компанияарының қызметін автоматизациялау. Сақтандыру секторының мәселелерінде тағы атап өтуге болатындары, ерікті сақтандыру бойынша ұсынылатын қызметтердің шектеулілігі, оған қоса ұзақ мерзімді және жинақтаушы өмірді сақтандыруда сақтандыру өнімдерінің қымбаттылығы (міндетті сақтандыру түрлерін қоспағанда, онда құн шарттары заңмен бекітілген) мен сұраныстың жоқтығы, нарықта жеке сақтандыру ұйымдарының пассивтілігі мен сақтандыруға, потенциалды сақтанушылардың қызығушылығының төменділігі, негізінен өмірді сақтандыру, сақтандыру ұйымдары өздерінің тәуекелін басқару сапасының төмендігі, жинақтаушы өмірді сақтандыру ұйымдары сақтанушыларға займдарды ұсыну жүйесінің дамымағандығы, халықтың сақтандыру нарығына сенімінің жетіспеуі, сақтандыру компанияларында қызмет көрсету сапасының төмендігі, сақтандыру бизнесі саласындағы алаяқтық. 

      
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

                     

                 І. Сақтандырудың экономикалық мәні және рөльдері. 

1.1.Сақтандыру  ұғымы, объектілері  мен субъектілері 

    Сақтандыру – қоғамның экономикалық қатынастарының айрықша сферасын бейнелейтін көне категориялардың бірі. Сақтандыру сферасы адам өмірінің, өндірістік және әлеуметтік-экономикалық  қызметінің барлық жағын қамтиды. Сақтандыруға түрткі болатын басты себеп-бұл өндіріс пен адам өмірінің қауіп-қатерлі сипаты. Сондықтан өндіріс процестерін жалғастыру, азаматтың жекелеген сипаттарының өмір тіршілігі мен әл-ауқатын қолдап отыру мақсатында оларды сатып алу үшін қоғамның, жеке өндірушінің, олардың топтарының натуралдық-заттай босалқы қорларын да немесе резервтерін де, сондай-ақ ақша ресурстарын да кіріктіретін қаражаттары болуы тиіс. Мұндай ақша қаражаттары әдетте резерв және сақтық қорлары түрінде қалыптасады.

    Сақтандыру  дегеніміз-сақтандыру ұйымы өз активтері есебінен жүзеге асыратын сақтандыру төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтандыру жағдайы немесе өзге де оқиғалар туындаған кезде жеке немесе заңды тұлғаның заңды мүдделерін мүліктік жағынан қорғауға байланысты кешені. Сақтандыру қызметі-сақтандыру ұйымының сақтандыру шарттарын жасау мен орындауға байланысты Қазақстан Республикасы заңдарының талаптарына    сәйкес уәкілетті мемлекеттік органның лицензиясы негізінде жүзеге асырылатын қызметтері. Сақтандыру ісі  және   сақтандыру  қызметі туралы заңдар Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексімен, Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. Шетелдік азаматтар, азаматтығы жоқ адамдар, шетелдік заңды тұлғалар, оның ішінде өз қызметтерін Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыратындар сақтандыру арқылы қорғалу құқығын Қазақстан Республикасының азаматтарымен және заңды тұлғаларымен бірдей пайдаланады. Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан заңды тұлғалардың немесе оның оқшауланған бөлімшелерінің мүліктік мүдделерін және Қазақстан Республикасының резиденті болып табылатын жеке тұлғалардың мүліктік мүдделерін сақтандыруды тек қана Қазақстан Республикасының резиденті-уәкілетті мемлекеттік органның тиісті лицензиясы бар сақтандыру ұйымы жүзеге асыра алады. Сақтық қорлар қоғамның ұлттық шаруашылығы әр түрлі алдын-ала болжауы мүмкін емес, оқиғаны сақтандыруға арналған қоғамның резерв қорларының жүйесі-қажетті құрамды бөлігі. Мүліктік мүдделерді қорғауды материалдық зияннан сақтандыруды және оның орнын таптыруды жүзеге асыратын сақтық қор материалдық немесе ақша қоры нысанында жасалады. Сақтық қорларда қоғам мүшелерінің ұжымдық және жеке мүдделері қорғалады. Сақтандыру қорларының басқа қорлардан ерекшелігі, олар тұтынушының қорларына да, жинақтау қорларына да жатпайды. Ол табыс ретінде тұтынылмайтын және қорлануға міндетті қызмет етпейтін табыстардың бірден-бір бөлігі. Сақтандырудың жарналары есебінен жасалынатын сақтық қорлар белгілі бір тікелей арналымда сақтық төлемді төлеу үшін

пайдаланылмауы  мүмкін. Мұндай жағдайда сақтық қорлардың  қаражаттары қосымша табыс алу  үшін коммерциялық айналымға жіберуі  мүмкін. Бұл табыстың бір бөлігін  табыскерлерді тарту үшін, сақтық қызметтер көрсетудің бағасын төмендетуге бағыттаған орынды. Сақтық жүйе Республикада экономикалық сенімді әрі орнықты дамуына халықты әлеуметтік қорғауды арттыру үшін қосымша негіз жасауға азаматтар мен шаруашылық субъектілердің мүлкін сақтандыруға ықпал етуі тиіс.

Сақтандырудың жалпы жүйесі 3 бөлімнен тұрады:

1. қоғамдық қорғаудың жүйесі;
2. әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік қамсыздандыру;
3. жалпы сақтандыру және өмірді сақтандыру.

    Сақтандырудың жалпы жүйесінің дербес бөлігі-медициналық сақтандыру. Сақтандыру-сақтандырудың төлемі арқылы сақтандыру шартында белгіленген сақтық жағдай немесе өзге де оқиғалар туындаған кезде жеке және заңды тұлғаның заңды мүдделерін мүліктік жағынан қорғауға байланысты қатарлар кешені. Ерекше сақтық қатарлар сақтық қызметінің нарығын дамыту, азаматтар мен заңды тұлғаларды сақтандыру тұрғысындағы қорғаныс. Сақтандырудың қызметі туралы Қазақстан Республикасының заңы мен сақтандыру мәселелері жөніндегі үкімет қаулысымен және Ұлттық Банктің сақтық қадағалау департаментінің нормативтік актілерімен реттеліп отырады. Сақтандыру процесі-сақтандыру шарты негізінде жүзеге асырылады.

    Сақтандыру  кезінде-сақтық резервтері мен қорларын қалыптастырудың  екі негізгі әдісі  бар:

1. бюджеттік әдіс;
2. сақтық әдісі.

    Қорларды  қалыптастырудың бюджеттік әдісі  бюджеттің қаржысын, яғни бүкіл қоғам қаражаттарын пайдалануды болжайды. Сақтық әдісі-қорларды шаруашылық жүргізуші субъектісімен халықтың жарналары есебінен жасауды алдын-ала қарастырады.     

    Сақтандырудың мақсаты-қоғамдық ұдайы өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ету үшін азаматтарды, мүліктерді, өндіріс процестерін қоғамдық және ұжымдық қорғау болып табылады.

    Сақтандыру  категориясы үшін мына белгілер оған тән болып келеді:

1. қатынастардың ықтималдық сипаты;
2. қатынастардың төтенше сипаты (кез-келген ауқымда-мемлекеттік, аймақтық деңгейде, кәсіпорын немесе оның бөлімшесі, жеке адам деңгейінде).