Макроэкономиканың пайда болуы мен дамуы

1. Агрегаттау. Анықтамаға сүйенер болсақ,  макроэкономика агрегатталған мінез-құлықты зерделейді. Осы жағжайжа «агрегат» сөзі қазақ тілінің «жиынтық» сөзіне сәйкес келеді. Мысалы алатын болсақ, егер микроэкономика жеке игіліктер нарығының ( бидай, мұнай, компьютер, автомобиль және т.б) тепе-теңдігін зерделесе, ал макроэкономика барлық игіліктер нарығын бір бүтін ретінде зерделейді. Осы жағдайда мынаны айтуға болады: бүкіл экономика бір өндірушіден (фирмадан) және те бір тұтынушыдан (үй шарушылығынан) тұратын болса. Мүмкінболатын жұмыс күшінің нарығы (аймақтық, салалық, біліктілік деңгеі бойынша) да бір бүтін еңбек нарығына жинақталады. Осындай абстрактылау шындықты бұрмалайды және ықшамдайды, бірақ та мынандай шығындар макроэкономика ғылымының ғаламдық заңдылықтарын зерделеуде болмай қоймайды. Макроэкономикалық көзқарас тұрғысынан халық шаруашылығы төрт макроэкономикалық субъектілерден тұрады:
1. үй шаруашылығысекторы, ол жұмыс күшінің ұсынысын  және игіліктерге деген сұранысты құрады, алған табыстың бірбөлігін тұтынып, ал қалғанын жинақтайды. Үй шаруашылығы пайдалылықты максималдауға тырысады және те аз шығындар негізінде максимум тұтынуға қол жеткізуге тырысады.
2. кәсіпкерлік секторы – өндіріс факторларына сұраныс тудыратын, игіліктер ұсынысын жасайды және инвестициялауды жүзеге асырады. Өз кезегінде кәсіпкерлік сектор пайданы максималдауға тырысады.
3. мемлекеттік сектор, айырықша игіліктер өндіреді: қауіпсіздік, ғылым, инфрақұрылым қызметтері. Мемлекеттік сектор пайданы максииалдау мақсатын ұстанбайды, ол халық шаруашылығының оңтайлы жұмыс істеуіне жағдай жасайды.Сонымен қатар мемлекет макроэкономикалық субъект ретінде игіліктерді өндіреді және сатып алады, салықтарды төлетеді, трансферттерді төлейді, ақша ұсынысын құрады.
4. қаржы делдалдары – ол мамандырылған институт, үй шаруашылығымен және фирмалармен жинақталған  оларды пайдалануға дайын белгіленген уақытқа дейін сәйкес төлем алалтын  уақытша бос ақша қаражаттарын табыстау қызметін атқарады.

     Жабық экономикада секторлар тізбесі  осымен таусылады. Ал ашық  экономикада  оларға сыртқы саудаға және елдер  арасындағы капитал қозғалысына  байланысы бар сыртқы сектор қосылады. Берілген сектор ұлттық төлем банасын және валюта бағамын зерттейді.

2. Макроэкономикалық модельдеу. Макроэкономикалық үлгілер экономикалық құбылыстар мен үрдістердің арасындағы атқарылатын міндеттердің бір-біріне тәуелділігін нысандандыру қызметін атқарады.Үлгілер нақты шындықты ықшамдалған түрде ана немесе мына рекурста көрсетеді. Бірақ та үлгілер нақты шындықты абстрактылы түрде ғана көрсетіп, осының негізінде зерттеушілер көптеген экономикалық заңдылықтарды жасыруға тырысады.  Сондықтан да үлгіден көп нәрсе және ең жақсы үлгінің құрылымын абсолютизациялауын талап етуге болмайды. Кейде оны ұмытып кетеді. Қоғамдық жиынтық өнімнің К. Маркстың айналымын еске түсіруге болады,оны тәжірибеде жетпіс жыл бойы әлеуметтік жоспарлауды біздің еліміздің экономикалық стратегиясының негізгі кілті деп санауға болады. Осы абсолютизация біздің мемлекетіміздің экономикалық стагнациясының пайда болуына алып келді. Өйткені К.Маркстың үлгісінің негізі ол өндіруші сектордың артықшылығын көрсету болып саналды. Сондықтан кеңес болжаушылары тұтыну тауарлары секторының дамуының маңыздылығын ескерген жоқ. Нәтижесінде, трактор өндіру бойынша КСРО АҚШ-тан жеті есе алда болып, ал халық тұтынатын тауарларды өндіруден артта болды. Осыны барлығы елдегі әлеуметтік шиеленісті тудыра бастады. Макроэкономикалық үлгі (модель) – ол әртүрлі экономикалық құбылыстар мен үрдістер арасында пайда болатын функциональдық өзара байланыстарды анықтау мақсатында құрылатын жүйеленген (логикалық, сызбалық және алгебралық) сипаттама. Үлгілеуде параметрлердің (өлшемдердің) екі тобы қолданылады:

     1) экзогендік шамалар  – үлгілеуге дейін белгілі (анық) болған шамалар;

     2) эндогендік шамалар – үлгіні  талдау барысында анықтау қажет  болатын, яғни, анықталатын шамалар.

     Барлық  үлгілерді:

     1 уақыттық факторлары (себеп-шарттары) бойынша: қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді;

     2 байланыстардың таралу деңгей»  бойынша: жабық (тұйықталған ұлттық  экономика) және ашық (сыртқы байланыстары  бар ұлттық экономика);

     3 үрдістерді анықтайтын фактор  ретінде уақыт есебі бойынша:  статикалық және динамикалық  деп жіктейді.

     Үлгілеуде 4 түрлі тәуелділік қолданылады:

     1 Дефинициондық – түсініктің мағынасы  мен құрылымын бейнелейтін. Мысалы,    

     AD =  C + I + G + Е                  

     Мұндағы,  AD – жиынтық сұраныс;

                      C – үй шаруашылығы секторының сұранысы;

                    I – инвестициялық сұраныс;

                     G – мемлекеттік сұраныс;

                     Е – импортқа сұраныс. 

     2 Экономикалық субъекттердің іс-қимылының  логикасын бейнелейтін іс-қимылдық. Мысалы,   

     С = С' (Ү) 

     Мұндағы,  С – тұтыну функциясы;

                     С' – тұтынуға шекті бейімділік;

             Ү – қолда бар табыс. 

3. Технологиялық – өндіріс факторлары мен олардың  нәтижелерінің ара байланысын сипаттайтын. Мысалы, 

 

  V = f (K, L, N) 

     Мұндағы,  V – өнім көлемі;

                        K, L, N – өндіріс факторлары.

4. Институционалдық – экономикалық көрсеткіштер мен экономикалық қызметтерді реттейтін мемлекеттік институттардың арабайланысын көрсететін. Мысалы,  

 

       Т = t * Y  

     Мұндағы,    Т – салықтық түсімдердің сомасы;

                 t – өкілетті органдармен бекітілген салық мөлшерлемесі;

               Y – табыс. 
 

     2.3 Макроэкономикалық  саясаттың негізгі түрлері 

     Ақша-несие-бұл  айналыстағы ақша жиынын, несие көлемін, сыйақы   мөлшерлемесін өзгертуге, жалпы банк жүйесінің қызметін реттеуге бағытталған шаралар жиынтығы.Ақша-несие саясатының макроэкономикалық деңгейдегі субьектісі-Ұлттық банк болып табылады. Ал ақша-несие саясатының Ұлттық банк тарапынан реттеу обьектілерінің экономикадағы қолма-қол және қолма-қол ақшасыз жиынының жиынтығы жатады. Шаруашылық жағдайына байланысты ақша-несие саясатының екі типі болады:

1. рекстрикциялық ақша-несие саясаты;
2. экспанциялық ақша-несие саясаты.

     Рекстрикциялық  ақша-несие саясаты – екінші деңгейлі банктердің несиелік операциялар көлемін  шектеуге және қатаң шарт белгілеуге, сондай-ақ сыйақы мөлшерлемесінің деңгейін арттыруға бағытталған шаралар жиынтығы.Экспанциялық ақша-несие саясаты – несие беру көлемін кенейтумен, айналымдағы ақша жиынының өсуіне бақылаудың әлсіздігімен және сыйақы мөлшерлемесінің төмендеуіне байланысты сипатталады. Соңғы дылдардағы ақша-несие саясатының басты көзлеген бағыты: инфляцияны төмендету және теңгенің тұрақтылығын қамтамасыз ету.

     Ақша  саясатының құралдарын төмендегідей топтастыруға болады:

     Ақырғы  мақсат:

     а) экономиканың өсуі;

     ә) толық жұмысбастылық;

     б) бағаны тұрақтандыру;

     в) төлем балансын тұрақтандыру.

     Ақырғы  мақсат:

     а) ақша жиыны;

     ә) пайыз мөлшерлемесі;

     б) айырбас курсы.

     Құралдары:

     а) несие берудің лимиті,пайыз мөлшерлемесін тікелей реттеу;

     ә) міндетті резервтер нормасының өзгеруі;

     б) есептеу мөлшерлемесінің өзгересі;

     в) ашық нарықтағы операциялар.

     Тікелей (а) және жанама (ә,б,в) құралдарының арасанда айырмашылықтар бар. Жанама құралдарды тиімді пайдалану ақша нарығының дамуымен тығыз байланысты. Нарықтық экономикада әсіресе алғашқы өзгерестер кезеңінде, тікелей және жанама құралдар пайдаланылады,соңғылары алғашқыларын ығыстырады.

1. Фискалдық саясаттың түсінігі мен мәні. Салықтар, белгілі болғандай, мемлекеттің қызметінің барлық бағыттарының қаржыландыру көздерінің бірі және мемлекеттік басымдықтарын өтеудің экономикалық құралы. Салықтар - мемлекеттік егемендіктің ықылас білдіруінің бірі. Осынысымен олар мемлекеттік мүліктер мен қарыздардан алынатын табыстардан ерекшеленеді. Мемлекеттің егемен құқығы болып әрқашанда салықты өндіріп алудың құқығы тиынды шығару және әділ сотты жөнелту сияқты, соған орай, салықтар біржақты тәртіпте белгіленген. Салықтар және олардың қызметтері нақты базисті көрсетеді, яғни салықтық саясатта мемлекетпен қолданылатын салықтық қатынастардың жылжуының   объективті заңдылықтары. Салықтық заң шығарудың мақсатты бағытталуы қолданылуды анықтайтын үкімет органдарының және басқарудың құқықтық қызметтердің кешенінің ұсынушы болып есептеледі. Бұл көзқарастан, халық аймағындағы саясат – бұл сонымен қоса мемлекеттік табысты реттеу, жоспарлау және бақылау кезінде салықтық техниканы жүзеге асырудағы құқықтық нормалар. 
   Қазіргі экономистердің анықтауы бойынша, салықтық саясат қаржылық саясаттың бөлігі болып табылады. Салықтық саясаттың мазмұны мен мақсаты қоғамның әлеуметтік- экономикалық құрылым мен үкімет басындағы тұрған әлеуметтік топтармен шарттасылған. Экономикалық негізделген салықтық саясат салықтық жүйе арқылы орталықтанған құралдарды оптимизациялаудың мақсатының ізіне түсуде. Батыс экономистері салықтық саясатты бөлек бөлмейді және мемлекеттің өзінің қызметтері мен міндеттерін орындауын салықтар арқылы жүзеге асырудың қаржыландыруын түсіндіруімен, мемлекеттік шығындардың жағдайларын зерттеуінсіз салықтардың әсерін қарастырмайды. Жұмыспен қамтылу, өндіру көлемдерінің және инфляция қарқынының өзгеру деңгейіне бағытталған үкіметтің арнайы шешімдерінің нәтижесінде мемлекеттік шығындардың, мемлекеттік бюджеттің, салықтарының және сальдо мөлшерлерінің «мақсатты бағытталған өзгерулері» ретінде анықталатын бұндай саясатты дикрециялы фискалды деп атайды. Дискрециялық емес фискалды саясат - бұл сондай-ақ жалпы табыстың циклдік ауытқудың нәтижесінде айтылған мөлшерлердің автоматикалық өзгеруі. Мұндай саясат тұрақтандырылған ықпал көрсететін ЖҰӨ өсу (кему) мерзіміндегі мемлекеттік бюджетке таза салықтық түсімдердің автоматикалық көбеюін (азаюды) болжайды. Нақты жағдайда таза салықтық түсімдер бюджетке салықтық түсімдердің мөлшерінің және үкіметтің төленген трансферттер сомасының арасындағы айырымын айтады. Мысалы, Юткина Т.Ф. салықтық саясатты «салықтық заңдардың мақсатты бағытталуын айқындайтын үкімет органдарының және басқарманың құқықтық қызметінің кешені» деп анықтайды. Салықтық саясат үкімет органдары мен басқарманың ғылыми негізделген және экономикалық мақсатқа сай тактикалық және стратегиялық құқықтық қызметтерінің жиынтығы ретінде анықталады. Салықтық саясатты жүргізудегі бастапқы нұсқама болып тек қана құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету, салық төлеушілерден салықтық төлемдерді төлету емес, сонымен қоса салық салудың ықпалының астында жиналған шаруашылық-экономикалық қатынастарды бүкілжақты бағалауды жүргізу. Сондықтан, салықтық саясат – бұл салықтық заңдардың үйғарымның автоматикалық орындалу тиіс, оларды жетілдіру. Салықтық саясат келешекке есптеумен жүргізілген салықтық стратегия, ал нақты мерзімде – салықтық тактика. Тактика және стратегия айырылмас, егер мемлекет қоғамдық, корпоративтік және жеке экономикалық ынталарды келістіруге ұмтылады. Жиі, мемлекеттің басқарушысымен әрекет қылған нақты кезеңде салық салудың координациясы бойынша тактикалық қадамдар экономикалық дәлелденбеген. Бұл тек қана салықтық стратегияның өткізуіне кері әсер келтірмей ғана қоймай, сонымен қоса мемлекеттің экономикалық бағытын деформациялайды. Салық саласындағы Ресейдің әйгілі экономисті Черник Д. Г. «салықтық саясатты экономикалық мемлекеттік реттеудің негізгі құрамы болып табылады және жеке кәсіпкерліктің дамуына қаржылық ықпалын көрсетеді» деп ойлайды. «Салықтық саясаттың қаржы құралдарының алымының формалары мен әдістерінің жиынтығы – қиын жағдай». Онда терең қарама - қайшылық шалғындық салынған: бір жағынан, экономика субъетілерінен жеткілікті қаржы ресурстарын айыруды қамтамасыз ету, екінші жағынан - бұл жағдайда олардың іскерлік активтілігінің төмендеуін ұйғармау. Бұл парадоксты шешу орынды компромисс есебінен қамтамасыз етіледі – деп, өз жұмыстарында Соколинский В.М. белгіледі. Экономикалық сөздіктерде берілген анықтама келесі түрде жинақталған: «салықтық саясат – салық салуда тікелей немесе жанама қатынасқа ие, қандай да бір мемлекеттің конституциясымен салықтық заңдардың жиынтығы және басқа заңды актілерде анықталған салықтық қатынастардың қатысушылардың өздерінің құқықтары мен міндеттерінің орындалуындағы стратегиялық бағыт және тактикалық іс-әрекет». Бірақ ең қысқа анықтама «дамыған елдердің салықтық жүйесі» сөздігінде берілген, ол «салықтар аймағында мемлекетпен өткізілетін шаралар жүйесі» ретінде салықтық саясатты сипаттайды.
2. Қоғамның түрлі топтары мен мүшелері арасында табыс пен мүлікті бөлуге және қайта бөлуге бағытталған іс-шараларын мемлекеттің әлеуметтік саясаты деп аталады.

     Мемлекеттік әлеуметтік саясат – бұл қоғамдағы әлеуметтік тұрақтылықты қамтамасыз етуге және елдің барлық азаматтары үшін бірдей «бастапқы жағдайды» қалыптастыруға бағытталған макроэкономикалық реттеудің бір бағыты. Тарифтік автономия бойынша тарифтік әріптестер табысты (жалақыны) өздері реттеуге құқылы болғанымен, мұның ақыры табыстың әлеуметтік әділ бөлінуіне нұқсан келтіруі мүмкін. Сондықтан, мемлекет табысты қайта бөлудің құралдарын (прогрессивті салық, жалақының ең төменгі деңгейін белгілеу, трансферттік төлемдер) қолдана отырып, табыстың әділ бөлінуіне ықпал ете алады.

     Табыстарды  бөлуді функционалдық және персоналдық  деп ажыратады. Функционалдық бөлу ұлттық табыстың әртүрлі өндіріс  факторлары (еңбек, капитал, жер және кәсіпкерлік қабілет) иелері арасында бөлінуін білдіреді. Яғни, ұлттық табыстың қандай бөлігі жалақыға, пайыздық табысқа, ренталық табысқа және пайдаға сай келетінін көрсетеді. Персоналдық бөлу ұлттық табыстың ел азаматтарының арасында бөлінуін білдіреді, мұндайда азаматтың қандай өндіріс факторының иесі екені қарастырылмайды. Мысалы, ұлттық табыстың 10 %-дық үлесі әлде қайда кедей адамдардың, 20 %-ы өте ауқатты адамдардың табысына сәйкес келеді. 
 

     

4. Қазақстанның  негізгі макроэкономикалық  көрсеткіштері 2006-2008 жылдардағы талдауы

 

     Ел  Үкіметі 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасында басты-басты мақсаттарды айқындаған. Макроэкономикалық саясат саласында салық, бюджет және ақша-кредит жүйелерін реформалау жолымен шешілуі тиіс бірқатар міндеттер тұр. Соңғы жылдары Қазақстан экономикасының дамуына әсер ететін сыртқы факторлар едәуір өзгерді. Бұл, бірінші кезекте, мұнай экспортының өсуінің жоғары қарқынына және мұнайға, газ бен металға әлемдік бағаның артуына, еуроға шаққанда доллардың айырбас бағамы қатынасының өзгеруіне, шетелдік капиталдың едәуір ағынына байланысты. Осы факторлардың барлығы макроэкономикалық теңгерімнің бұзылуына едәуір қатер төндіреді. Өйткені инфляцияның өсу, теңгенің айырбас бағамының шамадан тыс нығаю, экономиканың шикізаттық емес секторларының бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуі және экономиканың «қызып кету» қаупі күшеюде. Осы жағдайда макроэкономикалық саясат инфляцияның өсу қарқынын төмендетуге, теңгенің айырбас бағамына қатысты икемді саясат жүргізуге, мемлекеттік шығыстар саясатын шектеуге және бюджеттің мұнайдан болмайтын тапшылықты төмендетуге, бизнесті дамытуды салықтық ынталандыруға бағытталуға тиіс. Үкімет пен Ұлттық банк фискальдық және ақша-кредит саясатының келісілген түрде жүргізілуіне жұмыс істейтін болады. Үкіметтің экономикалық саясаты елдегі экономикалық өсуді көбінесе еңбек өнімділігін арттыру есебінен ынталандыруға бағытталған. Салық саясаты тұтастай алғанда, салықтық әкімшілендіруді оңайлату, салық санын оңтайландыру және салықтың жинақталуын арттыру жолымен бизнес пен халықаралық сауданы дамытуды көтермелеуге бағыт ұстаған. Салық салу мен салықтық әкімшілендіруді оңайлату мақсатында салық заңнамасына салық есептілігін, салықтық тексеру нәтижелеріне шағым жасауға өтініштер беру мерзімін ұзарту, сондай-ақ есепті салық кезеңі үшін акциздер бойынша ақы төлеу мерзімін белгілеу бөлігінде өзгерістер енгізілетін болады. Салықты және төлемдерді банкоматтар мен Web-дүңгіршектер арқылы төлеу тетігін енгізу жоспарланып отыр. Кеден ісі бөлігінде кедендік ресімдеу рәсімдерін оңайлату жүргізіледі және кедендік әкімшілендіру жақсартылатын болады. Бұдан басқа, салық және кеден органдары қызметінің сапасын бағалау өлшемі өзгертілетін болады. Бағалау өлшемінің кешені бюджет кірістері бойынша жоспарлардың орындалуын бағалауды алмастырады. Негізгі салықтардың ставкаларын төмендету көзделуде. Атап айтқанда, өндірісті дамыту және кеңейту мақсатында қосылған құн салығына, сондай-ақ корпорациялық табыс салығына ставкалар кезең-кезеңімен төмендейді. Әлеуметтік салықты төмендету жалақының көлеңкелі төлемдерін одан әрі барынша азайтуға ықпал ететін болады. Сондай-ақ салық пен алымдардың кейбіреуін біріктіру жолымен олардың саны қысқартылатын болады, арнайы салық режимдерін қолдану тетіктерін жетілдіру жөніндегі жұмыс жалғасын табады. Барлық салықтық реформалар бақылаушы органдар сыбайлас жемқорлық деңгейін едәуір төмендеткен жағдайда ғана табысқа жетеді, бұл басты міндеттердің бірі болып саналады. Осы мақсатта салық органдары салық төлеушілерге ұсынатын электрондық қызметтердің тізбесін кеңейту жолымен кәсіпкерлік субъектілері мен бақылаушы органдардың жеке байланысын барынша азайту ұсынылып отыр. Бюджет саясаты мұнай кірістерін пайдалану тетіктерін жетілдіруге, бюджеттің әлемдік баға жағдаятына тәуелділігін төмендетуге, бюджет қаражатын пайдаланудың тиімділігін арттыруға, экономиканың басым секторларын дамытуды ынталандыруға және халықтың неғұрлым аз қорғалған жіктерін әлеуметтік қолдауды қамтамасыз етуге бағытталмақ. Үстіміздегі (2006) жылы шілденің 1-нен бастап Ұлттық қордың қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзімді перспективаға арналған тұжырымдамасына сәйкес бюджетті теңгерімдеудің жаңа жүйесіне көшуді жүзеге асыру ұйғарылып отыр. Осыған байланысты Бюджет кодексіне және басқа да заңнамалық кесімдерге өзгерістер мен толықтырулар енгізу көзделеді. Ұлттық қордың жаңа тұжырымдамасын енгізу экономикада тұтынушы мен жинақтау арасындағы қажетті тепе-теңдікті сақтауды, экономиканың шикізат емес секторын дамыту үшін қолайлы макроэкономикалық шарттар құруды, мұнай кірістерінің елеулі бөлігін жинақтауды және Ұлттық қордың әлсіреуіне жол бермеуді ескере отырып, мұнай кірістерін оңтайлы пайдалануға мүмкіндік береді. Бюджеттік жоспарлаудың сапасын және бюджет қаражатын пайдалану тиімділігін арттыру үшін бағдарламалар әкімшілеріне қойылатын бюджет тәртібін жақсартуға, бәсекеге қабілеттілікті арттыру призмасы арқылы жұмсауда басымдықтарды талдау мен есепке алуды жүргізуге, бюджеттік бағдарламалардың стратегиялық құжаттармен үйлесуіне бағытталған талаптар күшейтілетін болады. Бюджеттің атқарылу процесін бюджеттің кассалық атқарылуына емес, бюджеттік бағдарламаларды іске асырудың тиімділігі мен нәтижелілігіне бағдарлау қажет. 2007 жылы  2008-2010 жылдарға арналған жалпы сипаттағы ресми трансферттер туралы» жаңа Заңның жобасы әзірленетін болады, бұл орта мерзімді кезеңге арналған субвенциялар мен алулардың мөлшерін бекітудің тұрақтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Мемлекеттік қаржылық бақылау жүйесін жетілдіру әзірленген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі мемлекеттік қаржылық бақылауды дамыту тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылады. Ақша-кредит саясатының негізгі мақсаты инфляцияны тежеуді қамтамасыз ету. Бұл мақсатқа жету жолындағы жауапкершілік Ұлттық банк пен Үкіметке жүктеледі. Олардың қолында сол үшін барлық өкілеттіктер мен құралдар бар. Ақша-кредит саясаты және қаржы секторын дамыту саласында инфляция процестерін реттеу тиімділігін арттыру, валюталық реттеуді кезең-кезеңмен ырықтандыру, банктердің сыртқы қарыз алуын жанама реттеу құралдарын жетілдіру, сондай-ақ қаржы жүйесіндегі бәсекелестікті ырықтандыру мен арттыру, оның орнықтылығы мен айқындылығын қамтамасыз ету негізгі міндет болып табылады. Өз Жолдауында Қазақстан Президенті Н. Назарбаев: «Ақша-несие саясатының келесі міндеті қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету, инфляция өсімінің залалды зардаптарын төмендету, сонымен бір мезгілде экономикалық өрлеуді ынталандыру үшін нақтылы айырбас бағамының икемділігін сақтап тұру», деп атап өтті. Ұлттық Банк негізгі бағдары инфляция деңгейі болып табылатын ақша-кредит саясаты шеңберінде банк жүйесінің өтімділігін реттеу арқылы ақша ұсынысының шамадан тыс кеңеюін тоқтату жөніндегі қызметті жүзеге асыратын болады. Валюталық реттеу саласында валюталық режимді одан әрі ырықтандыруға, капитал қозғалысына байланысты тәуекелдерді реттеуге жаңа тәсілдерді әзірлеуге бағытталған саясат жалғасатын болады. Сыртқы экономикалық операциялар жөніндегі ақпараттық база жетілдіріледі, бұл 2007 жылдан бастап валюталық операцияларды жүргізудің рұқсат ету тәртібінен кейінгі мониторинг пен іріктемелі бақылау жүйесіне тиімді көшуді қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұдан басқа, банк секторындағы жүйелік тәуекелдерді барынша азайту жолдары қарастырылады. Банктік бизнес айқын, жоғары сараланған болуы, жаңа технологияларды және клиенттерге қызмет көрсету әдістерін белсенді енгізуі үшін қаржы секторында бәсекелетікті одан әрі ырықтандыру және арттыру үшін шаралар қабылданады. Шетелдік банктердің қызметі үшін алынып тасталған шектеулерден басқа олардың қаржылық орнықтылығын қамтамасыз етуге арналған шарттар сақталған кезде Қазақстанның аумағында олардың филиалдарының қызметін шешу ұйғарылып отыр.