Шпаргалка по "Экономике"

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35Мемлекеттік  тапсырыс,негізгі мақсаттары

Мемл тапсырыстың отандық  тауар өндіруші\ді, сондай-ақ «өсу нүкте\ін» қолдаудағы рөлі өте маңызды. Мемл.тік тапсырыстың негізгі мақсат\ы: •Мемл.тік материалдық ресурс\ резервін жасау ж\е ұстап тұру; •Елдің қорғаныс қабілеттілігі қауіпсіздігін қажетті деңгейде ұстау; •Елдің халықаралық экон.лық міндеттеме\ін орындау үн экспорттық өнім\ жеткізуді қамтамасыз ету; •Мемл.тік мақсатты бағдарлама\ды жүзеге асыру. Мемл.тік қажеттілік\ді қамтамасыз ету мақсатында тауар жеткізілім\ін ұйымдастыру үн Қаз үкіметі мемл.ік тапсырыс беруші\ тізімін бекітеді. Мемл тапсырыс берушінің негізгі функция\ының бірі өнім жеткізуші\ді таңдау, яғни мемл.тік тапсырысты жеткізуші\ арасында орналастыру б.т. Ереже\ге сәйкес мемл тапсырыс бәсекелік негізінде жүзеге асырылады. Ашық бәсекеде жеңіске жеткен өнімді жеткізушімен тапсырыс беруші мемл.лік келісім-шарт жасайды.

Мемл келісім-шарт мемл.тің қажеттілік\і үн өнім жеткізуші мен мемл.тік тапсырыс берушінің құқық\ы мен міндет\ін анықтайтын негізгі құжат б.т. Мемл келісім-шартта мына\ көрсетіледі:•Өнім (жұмыс, қызмет көрсету) жеткізу көлемі, тізбесі ж\е үлес салмағы;

•Өнім (жұмыс, қызмет көрсету) сапасына қойылатын талап\; •Өнімді жеткізу мерзімі;

•Тауар бағалары ж\е о\ды өзгерту шарт\ы; •Жеткізушіге берілетін мемл келісім-шартты атқару үн қажетті қаржылық ресурс\дың көлемі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

37Мемлекеттің  әлеуметтік саясаты, басты бағыттары

38Мемлекеттің әлеуметтік үдрістерге қатысуы

Әлеу мәселе\ді реттеу  ең алдымен әлеу саясатты қажет етеді. Әлеусаясат – бұл барлық азаматт\дың жан-жақты дамуы, тұрмыс жағдайы, әл-ауқатын жоғары деңгейде қамтамасыз етуге бағытталған ЭМР-дің маңызды бағыт\ының бірі б.т. Әлеу саясаттың маңыздылығы жұмыс күшін ұдайы өндіру процесіне, еңбек өнімділігін арттыруға, еңбек ресурсының білім ж\е мамандық деңгейін көтеруге, өндіргіш күш\дің ғылыми техникалық деңгейіне, қоғамның мәдени жә\е рухани өміріне байланысты анықталады. Әлеу саясат адам\дың ауыруға шалдығу деңгейін төмендететіп өндірістегі экон.лық шығын\ды қысқартады. Қоғамдық тамақтану, мектепке дейінгі білім беру сияқты әлеу сала\ халықтың басым бөлігін үй шаруашылығы сала\ынан босатып, қоғамдық өндірістегі жұмыс\тылықты көтеруге  мүмкіндік туғызады. Әлеу саясаттың негізгі мақсаты - қоғам мүше\інің материалдық,  мәдени ж\е рухани қажеттілік\ін қамтамассыз ету. Әлеу саясаттың негізгі мақсат\ы: Ø  Қоғамдық қатынасты үйлесімді дамыту, халықтың әр түлі топ\ының мүдде\і мен қажеттілік\ін қоғамның мүддесімен келістіру, қоғамдық саяси жүйені тұрақтандыру.

Ø  Халықтың материалдық  тұрмыс жағдайын көтеруге жағдай\ жасау, қоғамдық өндіріске қатысу үн экон.лық ынталандыру, әлеу мүдде\ді теңестіру. Ø  Халықты әлеу қорғау мен мемл.тік кепілдік беретін әлеу.тік экон.лық құқықты қамтамассыз ету. Оның ішінде халықтың табысы аз, тұрмыс жағдай\ы төмен бөлігіне қолдау көрсету. Ø  Қоғамдағы еңбекпен қамтамасыз етуге ықпал ету. Ø  Қоғамдағы қылмыс деңгейін төмендету. Ø  Әлеу сала\ды (білім беру, денсаулық сақтау, ғылым, мәдениет) дамыту. Мемл.тің әлеу саясатының маңызды бағыты әлеу қорғаудың тиімді жүйесін қалыптастыру. Мемл әлеу саясатта міндетті түрде еңбек пен халықты жұмыспен қамту бағытын қамтиды. Мемл.тік еңбек нарығы тек құқықты мамандық таңдау еркіндігіне кепілдік беруі тиіс. Ол үн орта ж\е жоғарғы білім беру жүйе\і бар минималды жалақы деңгейі белгіленіп, жұмыс аптасының ұзақтығы демалыс уақыты заңды түрде келісім арқылы белгіленеді. Сондай-ақ жұмыссыздықпен күресу шара\ы қолданылады. Мұндай бағдарлама\мен еңбек биржа\ы айналысады. О\дың қызмет\іне сонымен қатар төмендегі\жатады: Ø  көші-қон үрдіс\ін реттеу; Ø  зейнетақы жүйесін жетілдіру; Ø  Мемл.тің денсаулық сақтау мен әлеу медициналық сақтандыру саласындағы рөлі.Бұл бағыт мемл тарапынан тегін медициналық көмек берілуін қамтамассыз етуді көздеуді. Қаз.да бүгінгі таңда әлеу- экон жаңару мен саяси демократияландырудың жаңа кезеңіне қадам басқалы тұр. Еліміз тәуелсіздік алған жыл\дан бері, мемл.тіміз әлеубағытқа үлкен мән беріп келеді, себебі біз нарықтық әлеу бағытты таңдадық. Бірақ елімізде жүргізіліп отырған әлеу саясат, әрине мемл.тің қаржылық мүмкіндігіне, экон.лық дамуға байланысты. Соңғы жыл\дағы экон.дың қарқында өсуі, ЖІӨ еселеп жоғарлауы әлеу салаға құйылатын қаржының көлемін ұлғайтты. Бұның бәрі түптеп келгенде халықтың әлеу жағдайын жақсартуға бағытталған мемл.тіміздің сындарлы саясатына байланысты. Әлеу-саяси шара\дың мақсаты нарықтық еркіндік принципінің әлеу өтеу принципімен ж\е әр адамның лайықты өмір сүруге ажырамас құқығының үйлесімімен қамтамасыз етілуі қажет, ал бұл міндет\ді шешуге ж\е халықтың әлеу әлсіз қабатына адамға лайықты өмір сүру деңгейін қамтамасыз етуге бағытталған мемл.тік шара\дың жиынтығы оның әлеу саясатын анықтайды. Мемл.тің әлеу саясаты сол елдің бастан кешіріп отырған экон.лық даму кезеңінен, сол мемл.тің ұстанып отырған экон.лық саясатынан және тағы да басқа фактор\дан тәуелді болады. Еліміз әлеуметтік саясаттың қалыптасуы мен дамуында, әлеуметтік саясаттың заңнамалық негізін, негізгі бағыттарын жасап алды. Негізгі білім, денсаулық, демографиялық жағдай, халықты әлеуметтік қорғау мен қамсыздандыруға, зейнетақы төлеу, халықты жұмыспен қамту саясаты болып келеді.

 

 

39Мемлекеттің  халықты әлеуметтік қолдауы және  қорғауы

Мемлүтің әлеу саясатының негізгі міндет\інің бірі – ол халықты әлеу қолдау ж\е қорғау б.т. Оның мәнісі мемл.тің әлеу саясатының 1- кезектегі басымдық ретіндегі міндеті табысы төмен, қамсыздануы кемшін, әлеу жағынан әлжуаз тұрғын\дың проблема\ын шешу. Әлеу реттеудің басты мақсаты әлеу дағдарыс\дың ошағы болып табылатын кедейшілік пен әлеу теңсіздіктің алдын алу. Әлеу қолдау әртүрлі формада көрініс табады: ақшалай көмек, материалдық игілік\, тегін тамақ, түнейтін орын, баспана беру түрінде, медициналық, құқықтық, психологиялық жәрдем ретінде жебеуші, қамқоршы, асырап алушы форма\ында болуы мүмкін. Рыноктық қатынас\ қалыптасуы кезеңінде халықты инфляция мен жұмыссыздықтан әлеу қорғау мәселесі өткір болады. Тауар\ мен қызмет көрсету\ бағасының өсуі тұтынуды апатты жағдайға дейін төмендетпеуі үн ішінара табыс\ды индексациялау әдісі қолданылады, яғни жалақы, зейнетақы, шәкіртақы, табыс\дың басқа да түр\і бөлшек баға\ өсуіне сәйкес көбейтіледі. Жасқа, мүгедектікке, шектеулі еңбек жарамдылығына байланысты заңнама негізінде ұзақ мерзімді н\е тұрақты түрде көмекке құқығы бар тұрғын\ категориясына әлеу қамсыздандыру деп аталатын экон.ның әлеу саласының қаражат\ынан мемл қаржылық қолдау тағайындайды. Әлеу қамсыздандырудың көп тараған түріне мемл.тік зейнетақымен қамтамасыз ету жатады. Мемл.тік ж\е жергілікті бюджет қаражатынан зейнетақыдан басқа халықтың мұқтаж категория\ына әртүрлі жәрдемақы\ мен төлем\ беріледі. О\ тұрақты, ұзақ мерзімді ж\е уақытша, сондай-ақ 1 реттік сипатта болуы мүмкін. Жәрдемақы негізінен бала\ды, ауру адам\ды, қарт\ды, жұмыссыз\ды қолдау үн тағайындалады. Әлеу көмектің ерекше түрі – медициналық көмек. Мұндай көмек белгілі дәрежеде тегін көрсетіледі. Дегенмен, тіпті бай ел\дің өзі денсаулық сақтауға шығын\ды мемл.тік бюджеттің иығына артып қоймайды, медициналық қызмет көрсету\ мен дәрі-дәрмек\дің 1 бөлігі ақылы болып келеді. Мемл жұмыссыз\ға едәуір көмек қолын созады. Ең алдымен ол ресми тіркелген жұмыссыз\ға мемл.тік жәрдемақы түрінде жүзеге асады. Жұмыстан айырылып қалған\ үн мұндай жәрдемақы алғашқы ай\да соңғы жалақысы көлеміне жақын сомада төленеді. Кейінгі ай\да жәрдемақы деңгейі төмендейді. Әдетте, жәрдемақы жұмыстан босап қалған уақыттан соңғы жарты жыл ішінде төленеді. Экон.лық үдеріс\ мен құбылыс\ды адам өмірімен, оның бейнесі ж\е деңгейімен тығыз байланыстыра зерттейтін ғылым – әлеу экон.ның құрамында экологиялық мәселе\ де бар. Экология мен адам өмірі тығыз байланыста екендігі даусыз ақиқат. Сондықтан, табиғат пен адам арасында ақылға қонымды тепе-теңдікті сақтау өзекті әлеу мәселе б.т.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

40Әлеуметтік  реттеудің формалары, әдістері, құралдары

Әлеу объекті\ мен үдеріс\ді мемл реттеудің әмбебап құралына ҚР Конституциясы, Азаматтық Кодексі, Еңбек Кодексі, Бюджет Кодексі, әлеу сфера сала\ы қызметін реттейтін  заң\ жатады. Мемлекет тарапынан әлеу үдеріс\ді құқықтық реттеу Президент Жарлық\ы, Үкімет Қаулы\ы түріндегі нормативтік-құқықтық акті\ арқылы жүзеге асады. Бұл акті\де әлеу жағдайға мемл.тің әсер ету, экон.ның әлеу сферасы сала\ының қызметін реттеу, әлеу жәрдем мен қолдау шара\ы көрсетіледі. Әлеу мақсат\ экон.ны мемл.тік басқарудың бастапқы пункті бт ж\е өзінің көрінісін ұзақ, орта ж\е қысқа мерзімді әлеу мақсатты бағдар\ды анықтау мен орнықтырудан табады. Мұның өзі сапалық түрде н\е сандық өлшемдегі көрсеткіш\ формасында орын алады. Стратегиялық аспектіде әлеу мақсат\ды мемл.тік биліктің жоғары орган\ы әлеу дамудың ұзақ мерзімді концепциясын талдап жасауда пайдаланады. Стратегияның әлеу концепциясы принцип\і мемл.тік әлеу доктринаға негізделеді. Орта мерзімді перспективада мемл.тік әлеу мақсат\ табыс пен тұтынудың әлеу норматив\іне сүйенеді. О\ға, еңбекақы, зейнетақы, жәрдемақы деңгейі, отбасы мүше\інің жан басына шаққандағы табысы, күнкөріс минимумы, игілік\дің негізгі түр\ін тұтыну көлемі, тұрғын үймен қамтамасыздандырылу сияқты көрсеткіш\ жатады. Қысқа мерзімді әлеу мақсат\ мемл кепілдендірген жақын уақыт кезеңіндегі әлеу ілгерілеудің деңгейін көрсетеді. мемл әлеу болжам\ды қолданады. о\ демографиялық ситуацияны, бала тууды, өлім деңгейін, халық санын, тұрғын\дығ жас мөлшерін, миграцияны, қалалық ж\е аудандық тұрғын\ құрамын, жұмыспен қамтылуды, т.б. көрсетеді. сала\ бойынша әлеу болжау әлеу сфераның базалық сала\ын қамтиды. о\ға мәдениет, білім бері, денсаулықты сақтау, дене шынықтыру, әлеу ж\е тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық, ал аумақ\ бойынша аймақ\ды әлеуметтік дамыту жатады. Мемл.тік әлеу бағдарлама\ дегеніміз уақыт пен кеңістік, атқарушы\ мен ресурс\ бойынша үйлестірілген, жалпымемл.тік, салалық ж\е аймақтық көлемде біртұтас ірі әлеуметтік проблема\ды шешуге бағытталған шара\ жиынтығы б.т. ЭМР-дің кез келген саласы сияқты мемл.тік әлеу реттеуде ұйымдастыру, ынталандыру, жедел реттеу, есеп, бақылау сияқты функция\ға едәуір назар аударылады. Аталған типтік функция\ды атқару өз\інің формасы, әдіс\і бойынша экон.ның басқа сала\ын мемл.тік реттеуде қолданылатын құрал\дан айырмашылығы жоқ. Сонымен бірге мемл.тік әлеу реттеудің заң\ды сақтауға, бюрократизм көрініс\іне, мемл.тік  шенеунік\дің жемқорлығына өте сезімталдығын баса айту кк.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

41Дж.Кейнс  концепциясы

Нағыз экономист бүгінгіні  бұрынғының сәулесімен суреттеуі тиіс.1929-1933 ж болған экон.лық дағдырыстан  ж\е одан кейін ұзақ жыл\ға созылған экон.лық тоқырауды зерттеп отырып, Дж. М.  Кейнс, өзінің “Қамтылу, процен ж\е ақшаның жалпы теориясы” кітабында статистикалық үлгіні жасап шығарды. Ол бүкіл экон.лық процес\дің, негізгі  параметр\ін уақытпен өзгермеген, қысқа мерзім шеңберінде қарастырды. Дж М. Кейнс – сұранысты басқару негізінде экон.аны реттеудің макроэк теориясының негізін қалаушы. Жиынтық аграгирленген экон.лық параметр\ді талдау негізінде, Кейнс экон.лық ғылымға жаңа ынталардың бастауын ұсынды. Сұранысты, ұсынысты, бағаны жекелеген фирма\мен тұтынушы\дың деңгейінде, яғни микродеңгейінде қараған Маршаллмен салыстырғанда, Кейнс макроденгейінде функционалдық байланысты құру қажеттілігінің тұжырымдасын ұсынды. Ол бүкіл рыноктың өзара байланысты екендігін, сол себепті о\ды біртұтас бөлінбейтін жүйе ретінде зертеудің қажеттігін көрсетіп берді.Кейнс тағы да былай деді, сұраныс моделі өз - өзінен ұсыныстың соңынан жүрмейді. Сұраныс, табыс\дың деңгейімен анықталып, табыс\ динамикасынан  артта қалып отырды. Егер сұраныс өндірілетін өнімнен төмен болатын болса, онда  өнімдердің 1 бөлігі өткізілмей қалады. Ортақ өндіру төмендейді. Неокласик\ден Кейнстің өзгешелігі, баға\дың нарықтық шаруашылықтарда икемді реттеуші болып саналмайтындығында, қайта олардың керітарпашыл болатындығын бекіту болып табылады. Рыноктағы жағдайды баға\ динамикасы бойынша емес, тауар қор\ының болушылығы, тұтыну сұранысының динамикасы бойынша түсіндірді. Енбек рыногында бағалар жұмыс күші сұранысы мен ұсынысын реттеуші  рөлін мүлде нашар атқарады деді. Кейнстің пікірі бойынша жинақ\дың өсуі инвестиция\дың өсуіне мүлде тең емес, тіпті белгілі 1 жағдайларда, жинақ\дың өсуі инвестиция\дың көлемін көбейтуге емес, азайтуға әкелуі мүмкін. Осының нәтижесінде, рынок “автоматизмі”,  А. Смиттін “көрінбейтін қолдың” жұмыс істемейтіндігін, тепе – теңдік қалпына келтірмейтіндігін анықтады. Осыдан шығарған оның басты тұжырымы: рыноктың негізгі параметр\і арасындағы сәйкестікке қол жеткізу үн сыртқы фактор\дың қатысуы яғни мемл.тің араласуы қажет деді. Ол жұмыспен қамту мен  өндірісті реттеудің жаңа теориясын жасады, мемл.тік макрореттеудің көмегімен рыноктық механизімді түзеудің тәсіл\ін болжап берді. ҰТ пен жұмыспен қамтудың деңгейі өзара тәуелді өзгермелі екендігі Кейнстің ілімінен туындайды. ҰТ.тың өсуі жұмыспен қамтудың өсе түсуіне ж\е керісінше әсерін  тигізеді. Көзделгендей, ҰТ тұтынушылықтың өсу факторы ретінде қатысады ж\е өз кезегінде, ҰТ өсуі инвестицияларға тәуелді болады. Ол бүкіл тұтыну ж\е инвестициялық  шығын\дың жиынып қалыптасуының бүкіл қоғамдық (жиынтық) сұраныс – тұтынуын ж\е инвестициялық тауар\ға сұраныстың  дамуын анықтау әдіс\ін – жасады. Кейнсиандық теорияда “сұраныс тимділігі” деп аталған тұтыну шығын\ы мен инвестиция\ саласы, маңызды орын алады. Яғни ұлттық табыс өндіру динамикасы мен жұмыспен қамту деңгейі, өз ресурс\ын өсіруді қамтамасыз етуші сұраныс факторларымен анықталады. Тұтынудың, инвестиция\мен  мемл шығын\дан тұратын жиынтық сұраныс\ын дамытып ж\е жетілдірілдіре отырып, тұтынушылық бейімділігін, капитал жұмсаудаң күтілетің  кіріс келтірілушілікті, және  өтімділікті (ликвидтілікті) арттырады. Бұл консепциядан мына\ды түсінуге болады, тұтыну мен табыс\ арасындағы тәуелділіктен көрінетін психологиялық заң әрекет ете бастаған кездегі тұтынуға жұмсалатын шығын\ тұтынушылық бейімділікпен (С/Ү) анықталады. Дегенмен, табыстың өсумен тұтынуға орташа бейімділігі тұтынуға деген (ΔС/ΔҮ) шекті бейімділіктің әсерінен төмен түседі. Инвестициялық сұраныс деңгейі (I)  капитал жұмсаунан (P’) күтілетін тиімділігі мен проценттік ставка мөлшеріне тәуелді болады. Проценттік ставка– бұл өтімділіктен ликвидтіктен айырылған  үшін төлем. Кейнс теориясының басты идеясы – жиынтық сұраныс көлемінің жеткіліксіз жағдайында, экон.ға мемл арқылы  ықпал ету болып саналады. Сондықтан ол ҰТпен, жинақ\мен, инвестиция\мен ж\е жиынтық сұраныс\мен арадағы экон.лық сәйкестік\ге қол жеткізу міндетін алға қойды. Экон.лық тепе - теңдік - Кейнсше сұраныс пен қорланудың тепе - теңдігі мен белгіленеді. Қазіргі  экон.ның басты кемшілігі ол сұраныстың тиімділігінің жетіспеушілігі деді,  оның себебі, тұтынуды прогрессивті тежелеу, капиталдың тиімділігінің шектен тыс төмендеуі. Осындай  жағдайда, Кейнстің ойынша, экон.лық дағдарыстан тек-қана  мемл.тің араласуы шығарады.  Атап айтқанда, мемл.тің инвестицияға кең қатысу,  әртүрлі қоғамдық жұмыс\ды ұйымдастыруы, инвестиция\дың  форма\ын бақылау, экон.лық жағынан аз қамтылған халық топ\ын қорғау  инвестицияның көбеюіне әсер етіп, халықтың сұраныс көрсеткішінің өсуіне жағдай жасайды. Экон.ны мемл реттеу құралына Кейнс  ивестицияны өсіру жолымен жиынтық сұранысының ұлғайуын, несие – ақша ж\е бюджеттік саясатты жатқызды. Оның анықтауы бойынша еңбек ақыны төмендету жұмыспен қамтуды өсірмейді, қайта, нақты еңбек ақыны кеміту арқылы табыс\ды кәсіпкер\дің пайдасына қайта бөлуге әкеледі, ал осыған  қарай жұмыскер\ жұмыс\ын тастап кетпейді ж\е жұмыс күшін ұсыну қысқармайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

43Экономиканы  реттеудің қаржы-бюджеттік әдістері

«Қаржы» түсінігі іргелі, жинақтаушы, алуан түрлі мәнді экон.лық категория ретінде мемл.тік қаражаттың жинақталуын, бөлінуін, пайдаланылуын, сондай-ақ заңды ж\е жеке тұлға\дың табыс\ы, шығын\ы, жинақ\ы қалыптасуы барысында туындайтын ақшалай қатынас\ды сипаттайды. Орталықтан басқарылатын экон.да басты рөлді мемл.тік қаржы, мемл.тік бюджет атқарады. Рыноктық экон.да да мемл.тік қаржының мемл.тің кірісі мен шығысын бюджеттеу үдерісінде алатын орны ерекше. Дегенмен, қаржылық қызметтің бағыты қаржы ресурс\ын орталықтан бөлуден тауар\ мен қызмет көрсету\дің еркін рыногының орнықты қызметін қамтамасыздандыруға қарай ойысады. Сондай-ақ мемл.тің рыноктық қатынас\ды реттеуі салық\, баж\, есептік қойылым\, субсидия\, субвенция\, квота\ сияқты қаржылық рычаг\ арқылы жүзеге асады. Қаржының болмысы мен қызметінің нақты әмбебап форма\ы ж\е қаржылық іс-әрекетті жүзеге асыру табыс\, шығын\, төлем\, аударым\, ақшалай қаражат жинақ\ы, ақшалай қор\дың құрылуы, бюджетті қалыптастыру ж\е бюджеттік қаржыландыру, инвестициялау, қаржылық қолдау ж\е қаржылық жеңілдік\ сияқты категория\ арқылы айқындалады. Қаржыны реттеу – бұл тепе-теңдікке қол жеткізу ж\е оны ұстап тұру, қаржылық ж\е экон.лық жүйені орнықтыру, табыс, пайда алу мақсатында басқару орган\ының елдің, аймақ\дың, шаруашылық жүргізуші субъекті\дің қаржысына, сондай-ақ қаржылық үдеріс\, қаржылық қызмет, қаржы ресурс\ына саналы әсері. Тиісінше, қаржыны мемл реттеу мемл.тің қарамағындағы қаржыны мемл.тік орган\ тарапынан басқарып, реттеу болып табылады. Мұнда реттеу объекті\іне мемлекеттік, аймақтық, шаруашылық жүргізуші субъекті\дің қаржысын реттеу жатады. Реттеу субъекті\і ретінде қаржы туралы заң\ қабылдайтын заң шығарушы орган\, мемл.тік, аймақтық, жергілікті деңгейде қаржылық үдерістерді бағыттайтын, реттейтін, қадағалайтын атқарушы орган\ саналады. ҚР қаржыны реттеуші мемл.тік атқару орган\ына Қаржы министрлігі ж\е оның аймақтық орган\ы, мемл.тік салық қызметі, мемл.тік бюджет атқарылуын қадағалау қызметі, кеден қызметі, қаржы, бағалы қағаз\ рыноктарын бақылаушы қызмет\, мемл.тік қазынашылық жатады.Фискалдық саясаттың құрамдас бөлігі ретіндегі мемл.тің бюджеттік саясаты бүкіл бюджеттік кезең бойына мемл.тік табыс\ мен шығын\дың теңгерімділігіне жетуді көздейді. Жоғары экон.лық конъюнктура жағдайында бюджеттің профициті бұрыңғы қарыз\ды өтеуге, резервтік қор\ жасауға, қосымша әлеу шара\ға бағытталуы мүмкін. Іскерлік белсенділік төмендеген кезде мемл.тік билік орган\ы, тіпті бюджет тапшылығына қарамастан мемл.тік сатып алу\ды арттырып, құлдырауды тоқтату, сөйтіп экон.лық үдері\ді тұрақтандыру үн жиынтық сұранысты көбейтеді. Мемл.тің бюджеттік саясатының ең бірінші міндеті қауіпті деңгейге жеткен бюджет тапшылығын еңсеру б.т. Мемлекеттік бюджеттің жалпы көлемінің 5% шек\індегі ж\е жалпы ішкі өнімнің 1-2% деңгейіндегі тапшылық қауіпті деп саналмайды. Бірақ, егер бюджет тапшылығы оның көлемінің ондаған пайызын құрап, ЖІӨ-нің 5%-нан артып кетсе, онда бұл бюджеттік саясаттағы ірі ақаулық\ды көрсетеді. Мемл.тің бюджет тапшылығын ақша эмиссиясымен жабуға ұмтылысы инфляцияға жетелейді, ал мемл.тік бағалы қағаз\ды шығару жә\е сату болашақ борыш\ды туындатады, өйткені қағаз\ды өтеу ж\е о\ бойынша пайыз\ төлеуге тура келеді. Сондықтан, мемл.тік бюджеттің теңгермелігіне қол жеткізу үн бюджеттік саясат мемл.тің кірісі мен шығысы саясатымен байланыстырыла жүргізілуі тиіс. Мемл.тік шығын\ саясаты ең алдымен мемл.тік сектордың сұранысын қанағаттандыруы қажет, яғни бюджеттің шығысы бап\ында көрсетілетін мемл.тік зәру қажеттілік\ді қанағаттандыруы тиіс.