Жанама салык

Шот-фактуралар тізілімінде  Қазақстан Республикасының, қызметін Қазақстан Республикасында жүзеге асыратын резиденттері үшін алыс-беріс шикізатын қайта өңдеу бойынша Қазақстан Республикасының аумағында сатылған тауарлар немесе орындалған жұмыстар бойынша жазылған және 300.07 қосымшада көрініс тапқан шот-фактуралар көрсетілмейді.

300.10-нысаны «Салық  кезеңі ішінде Беларусь Республикасына  өткізілген тауарлар және (немесе) алыс-беріс шикізатты өндіру жөніндегі орындалған жұмыстар бойынша шот-фактуралардың тізілімі», осы нысан Қазақстан Республикасының аумағына кейіннен қайта өңдеу өнімдерін екінші мемлекеттің аумағына әкете отырып, Беларусь Республикасының аумағынан әкелінген алыс-беріс шикізатын қайта өңдеу бойынша салықтық кезең ішінде Беларусь Республикасына сатылған тауарлар немесе орындалған жұмыстар бойынша жазылған шот-фактуралар туралы мәліметтерді егжей-тегжейлі көрсетуге арналған.

Сондай-ақ бұл нысанда  Қазақстан Республикасының аумағына кейіннен қайта өңдеу өнімдерін  келісімге (келісішартқа) сәйкес кеден  одағына мүше болып табылмайтын  мемлекеттің резиденті болып табылатын басқа мемлекеттің аумағына әкете отырып, Беларусь Республикасының аумағынан әкелінген алыс-беріс шикізатын қайта өңдеу бойынша салықтық кезең ішінде Беларусь Республикасына сатылған тауарлар немесе орындалған жұмыстар бойынша жазылған шот-фактураларды көрсетуі тиіс.

Есепті салықтық кезеңде  Беларусь Республикасына тауарларды сату және Қазақстан Республикасының  аумағына кейіннен қайта өңдеу өнімдерін  екінші мемлекеттің аумағына әкете  отырып, Беларусь Республикасының аумағынан  әкелінген алыс-беріс шикізатын қайта өңдеу бойынша орындалған жұмыстар бойынша айналымдар болған кезде 300.10 қосымшаны ұсыну міндетті болып табылады.

Қосылған құн салығы бойынша салық кезеңі – күнтізбелік тоқсан. 
          Қосылған құн салығы жөніндегі декларация есептік салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 15-інен кешіктірмей, орналасқан жері бойынша салық органына әр салық кезеңі үшін беріледі.

Қосылған құн салығын төлеу мерзімі: есептік салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-інен кешіктірмей; импортталатын тауарлар бойынша – ҚР кеден заңнамасында кеден төлемдерін төлеу үшін айқындалатын күні.

Қосылған құн салығын қайтару: жеткізушілерге төленген қосылған құн салығы сомасының, «дебеттік» сальдо деп аталатын, сатып алушылар төлеген қосылған құн салығы сомасынан асып кеткен сомасын қайтаруға кезең-кезеңмен көшу қарастырылған.

         Қосылған құн салығының асып кеткен сомасы 180 күнтізбелік күн ішінде қайтаруға жатады және жалпы салық салынатын айналымда кемінде 70% құрайтын нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар бойынша қайтару қосылған құн салығы жөніндегі декларация табыс етілген кезден бастап 60 жұмыс күні ішінде жүргізіледі.

«Temirlan Development Company»  ЖШС -нің мысалында қосылған құн салығының бюджетке төлеу обьектісін анықтау тәртібіне мысал ретінде бір есепті қарастырсақ:

Қазақстан Республикасының  аумағында қызмет атқаратын қосылған құн салығын төлеуші «Temirlan Development Company» ЖШС мысалында бюджетке төленетін ққс есептеу жолын қарастырайық.

 

Кесте–11 «Temirlan Development Company» ЖШС бойынша 2011 жыл бойынша келесідей ақпарат берілген.

№	Месяцы	Реализация товаров (облагаемый оборот, по ценам без НДС)	Оказание услуг по доставке товаров по заказам (облагаемый оброт, по ценам без НДС)	НДС, указанный в счетах-фактурах по приобретению товаров, работ, услуг	НДС, указанный в чеках ККМ
1	Январь	17200160	232400	1580500	90876
2	Февраль	18890600	112300	1234900	83290
3	Март	13456800	405000	1205400	73240
4	Апрель	11230400	123400	1123600	96500
5	Май	12378500	201700	1136500	102300
6	Июнь	10876300	190800	1324200	34290
7	Июль	12342900	250700	1042900	28300
8	Август	8763100	234700	1234200	35400
9	Сентябрь	9348200	109800	1107200	46500
10	Октябрь	10783200	134700	1290340	32400
11	Ноябрь	12390800	132600	1304400	67890
12	декабрь	11000780	200500	1235100	45630

Кроме того, известно, что:

-в июне 2012 года предприятие  произвело таможенное декларирование  ввоза на территорию РК с  территории государств, не являющегося  членом таможенного союза. Оборудования, по которому был уплачен НДС  в размере 360000 тенге;

-в августе 2012 года работником предприятия представлен авансовый отчет по командировке, в котором кроме суточных указаны: расходы по проезду в оба конца на воздушном транспорте-к авнсовому отчету приложен электронный билет, в котором НДС в размере 8160 тенге выделен отдельной строкой, а также посадочные талоны и чек ККМ на оплату проезда; расходы по оплате гостиницы-к авансовому отчету приложен чек ККМ на оплату проживания, в котором НДС в размере 18000 тенге выделен отдельной строкой.

Налоговые обязательства  предприятия по НДС определятся следующим образом:

1.Сначала определяем с  какого периода является плательщиком  НДС.

НДС=(17200160+232400)+(18890600+112300)+(13456800+…..)=49892260, т.е. в марте превыс, поэтому не позднее 12 ареля встает на учет, а  плательщиком становится с 1 мая, соответственно за 4 месяц не определяется.

2.Определяем обязательства  по НДС:

2. квартал:

Начисление	Зачет
За реализацию=(12378,5+10876,3)x12/100=2790,6 За услуги=(201,7+190,8) x12/100=47,1	1)в счет-фактуре=1136,5+1324,2=2460,7 2)в ККМ=102,3+34,3=136,6 3)за импорт=360,0
Сумма=2837,7	Сумма=2957,3

 

Сумма НДС в бюджет =2837,7-2957,3=(-119,6)- переносится на следующий квартал

 

3. квартал:

Начисление	Зачет
1)За реализацию=(12342,9+8763,1+9348,2) x12/100=3654,5 2)За услуги=(250,7+234,7+109,8) x12/100=71,4	1)в счет-фактуре=3384,3 2)в ККМ=110,2 3)по авансу=8,2+18,0=26,8
Сумма=3725,9	Сумма=3520,7

 

Сумма НДС в бюджет=(3725,9-3520,7)-119,6=85,6

 

 

4. квартал:

Начисление	Зачет
1)За реализацию=4100,9 2)За услуги=56,1	1)в счет-фактуре=3829,8 2)в ККМ=145,8
Сумма=4157,0	Сумма=3975,6

 

Сумма НДС в бюджет=181,4 тенге

 

 

3.3 ҚР қосылған құн салығын және акциз салықтарын қолдануды жетілдіру жолдары

 

Cалықтар нарықтық  экономиканы реттеудің ең тиімді  нысаны болып табылады. Салық негізінде құрылатын мемлекет бюджеттің кірісіне қарай, мелекеттің кәсіпкерлікпен айналасуының және әлеуметтік-кепілдік қызметінің мүмкіндігі белгілі болады. Салық мөлшелерін заңды құқы бар мекемелер мен жеке адамдардың кәсіпкерлік белсенділігі, төлем қабілеті бар сұраным көлемі реттеледі.

Салық саясаты аса нәзік және күрделі аспап, ол жеңілдіктер мен жазалау шаралары арқылы шаруашылық қызметтің барлық жақтарына нысаналы түрде әсер етеді. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде салықтардың тізімі бірнеше бетке сыйып кете алады, ал жеңілдіктер бірнеше томдарды алып жатады.

Салық - Қазақстандық бюджет республиканың стратегиялық басымдықтарын  жүзеге асырудың негізгі құралы болып  келеді, өйткені ол елдің ең маңызды  қаржы ағымдарының қозғалысын реттейді. Келешек көкжиектегі салықтық - бюджеттік  аяны реформалаудың негізгі бағыттарына салықтық әкімгерлеуді жақсарту және бюджеттік бағдарламалау тәсілдерін өндіру кіреді.

Үкімет 2030 жылға дейін  салық реформасын жалғастыру және салықтық әкімгерудің тиімділігін арттыру  есебінен салық түсімдерін ішкі жалпы  өнім көлеміне шаққанда 14-15 процентке өсіруді көздеп отыр: салық органдарын міндеттілік дәйектері бойынша жаңарту, салық төлеушілерді есепке алудың біртұтас ұлттық жүйесін құру, салық қызметтерін компьютерлеу, салық мағлұмдамаларының ықшамдалған нысандарын жақсарту және өндіру, Әділет министрлігі, кеден және Салық комитеттері арасындағы ақпаратты тиімділікпен, ретімен ұйымдастыру, кенді пайдалану мен мемлекеттік мүлікті басқару жөніндегі келісім- шарттарда салықтық сараптау жүйесін енгізу, оларды орындау мониторингі, шаруашылық субъектілеріне кешенді салықтық тексерулер жүргізу жөнінде нұсқаунамаларды жасақтау.

Сонымен қатар қазіргі  таңда Интеграцилық комитет шеңберінде «арналған орны» дәйегі бойынша  өзара сауда-саттықта қосалқы салықтарды алуға көшу жөнінде мәселелер жасақталынуда, бұл дегеніміз Кедендік одаққа мүше қайсыбір мемлекеттің ұлттық заңдары тағайындалған экспорт кезінде нөльдік мөлшерлемені пайдалануды, импорт кезінде іс-қимылдағы мөлшерлеме бойынша салық салуды білдіреді.

Еліміздің бюджет қорының  көбеюіне және әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіруіне жанама салықтардың азда болса рөлі мол. Қазақстан Республикасында  фискалды жағымен жария болған, салықтық түсімдердегі табыс салығынан кейінгі екінші орынға ие жанама салықтардың атқаратын рөлі ерекше болып келеді. Оның ішінде, қосымша құнға салынатын салық, ең алғаш 1954 жылы Францияда негізі қаланған болатын. Қазір ол әлемнің 42-ден  астам елдерінің салық жүйесінде қолданылады.

Қазақстан Республикассында қосылған құн салығы 1992 жылы қаңтарында енгізілді және осы күнге дейін қолданысқа ие. Қазіргі уақытта, яғни 2011 жылы қосылған құн салығының ставкасы 12%-ды құрап отыр.

2011 жылы 27 тамызда Қазақстан Республикасының Үкімет отырысында Қаржы министрі Б.Жәмішовтың жасаған баяндамасында еліміздің макроэкономикалық дамуының базалық сценарийі негізінде 2012-2014 жылдарға арналған республикалық бюджеттің мынадай өлшемдері қалыптастырылды.

2012 жылға арналған  республикалық бюджет кірістерінің  болжамы (трансферттердің түсімін  есепке алмағанда) ағымдағы жыл түсімдерін бағалаудан 274 млрд. теңгеге арта отырып 3 310 млрд. теңге сомасында анықталды. 2012 жылғы республикалық бюджет кірістерінде салық түсімдері анағұрлым көп үлес салмаққа ие (97,3 %). 2012 жылғы салық түсімдерінде елеулі үлес корпоративтік табыс салығы бойынша (37,5%) және қосылған құн салығы бойынша (30,3 %) түсімдерге келеді.

Мұнайлы емес сектор бойынша  корпоративтік табыс салығы жөніндегі 2012 жылға болжам жалпы қосылған құнның болжамды көлеміне негізделген және 1 209 млрд. теңге сомасында есептелді, бұл 2011 жылы салық түсімдерін бағалауға 116,2%-ды немесе ЖҚҚ-ға 5,1 %-ды құрайды.

Қосылған құн салығы бойынша 2012 жылға арналған болжам жалпы  ішкі өнімнің болжамды көлемінің  және импорт көлемі базасында есептелген және 977 млрд. теңге сомасында анықталды, бұл 2011 жылдың бағалауына 114,8 %-ды немесе ЖІӨ-ге 3,4%-ды құрайды. Сондай-ақ 33 млрд. теңге сомасында салықтарға әкімшілік етуді жақсарту ескерілді.

2013 жылға ҚҚС болжамды  сомасы 1 061 млрд. теңгені, 2014 жылға – 1 198 млрд. теңгені құрайды.

Бұл аталған деректерге сүйенсек алдағы жылы бюджет кірісін  қалыптастыруда қосылған құн салығының  алар орны ерекше екендігі көрінеді.

Атап өтетін жәйт қосылған құн салығына байланысты, яғни басқа  да бюджет кірісін қалыптастырушы салықтарда сияқты мәселелер туындайды.

Осы мәселелердің бірі экспортерлерге қатысты.

2007 жылдан  бастап 2011 жылдың 9 айында түскен салық түсімі  12,8 трлн. теңге құрайды. Оның ішінде  2007 жылы  – 2,3 трлн. теңге, 2008 жылы  – 2,8 трлн. теңге, 2009 жылы – 2,2 трлн. теңге, 2010 жылы  – 2,9 трлн. теңге, 2011 жылдың 9 айында  – 2,6 трлн. теңге.

Салық түсімдері құрылымында  қосымша құн салығы екінші орын алады. Сонымен қатар,  қосымша құн салығының жалпы түсімдегі қайтарымға жататын үлесі  2007 жылғы 29,4 пайыздан  2009 жылы 51,5 пайызға дейін өсті, яғни түскен қосымша құн салығының жартысынан астамы  экспортерлерге қайтарылады.

Мысалы,  2007 жылы түскен 629,2 млрд. теңгенің  184,7 млрд. теңгесі; 2008 жылы – 640,9 млрд. теңгенің 253,5 млрд. теңгесі;  2009 жылы  – 515,9 млрд. теңгенің  266,2 млрд. теңгесі;  2010 жылы   677,2 млрд. теңгенің  245,1 млрд. теңгесі қайтарылды.

2011 жылдың 9 айында ғана  592,5 млрд. теңгенің 161,5 млрд. теңгесі қайтарылып беріліпті. Осылай мемлекет экспортерлерді қолдау арқылы жүздеген миллиард теңге жоғалтады.

Шын мәнінде, қосымша  құн салығының нөлдік ставкасы шикізат  пен жартылай фабрикаттар экспортын  ынталандырып, бұл экономиканың шикізаттық бағытын ұлғайтады. Ал, мемлекеттің  саясаты әралуандылықты қамтамасыз ету мен ел экономикасының шикізаттан басқа секторының экспорттық потенциалын дамыту. Осыған байланысты үдемелі индустриалдық-инновациялық даму, 30 корпоративтік көшбасшы, Бизнестің жол картасы  және тағы басқа да мемлекеттік бағдарламалар қабылданды.

Әлемнің дамыған елдерінде  қосымша құн салығын қайтару – машина құрылысы, байланыс, ақпараттық технология сияқты салаларды ынталандырудың жалпы қабылданған әдісі. Басқаша айтқанда, салықтың бұл түрі интеллектуалды және қосымша құны жоғары тұратын өнім түрлерін ынталандыру үшін қолданылады.