Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлік және оның дамуы

                        Жоспар

Кіріспе

І Экономикалық саясат принциптері мақсаты мен  қайшылықтары

1.1. Экономикалық  саясаттың қалыптасуы мен субьектілері

1.2. Экономиканы  реттеудің әлеуметтік экономикалық  мақсаттыр

1.3. Экономикалық  саясат мақсатының қайшылықтары

ІІ Қазақстан Республикасының экономикалық саясатының ерекшеліктері

2.1. Мемлекеттік  экономикалық саясатының негізгі  түрлері 

2.2. Қазақстан  Республикасының қазіргі салық  жүйесіне сипаттама және бюджет  салық саясаты

2.3. Қазақстандағы  ақша несие саясатының мәні  мен құралдары

ІІІ Қазақстандағы  экономикалық саясаттың тиімділігін  арттыру

3.1. Қазақстан  2030 даму стратегиясының жүзеге  асырылуы

3.2. Қазақстан  экономикалық саясатының тиімділігін  арттыру жолдары

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Қосымша  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кіріспе

           Тақырыптың өзектілігі: Әлемде бәсекеге қабілеттілік бүгінгі таңда өзекті мәселе болып отыр. Бұл әлеуметтік дамудың,  экономикалық өсімнің негізгі жетістік жолы. Нарықта тауарлар мен қызметтердің еркін және әділетті өндірілуі мемлекеттердің бәсекеге  қабілеттілігін анықтайды, яғни бұлар халықаралық нарықта сынаудан өтіп, сонымен қатар ұзақ жылдар бойы өз халықтарының кірістерін дамытады.

     Бұл міндет Қазақстан экономикасы дамуының сапалы да жаңа кезеңін ашқалы отыр. Ол дегеніміз өтпелі кезең жағдайындағы модернизациялауды аяқтап, енді бәсекелестік қабілеті бар елді жасауға ұмтылуды білдіреді. Қазақстан бүгінгі күні бәсекелестік рейтингі жағынан әлемде 61 орынды алады екен.

     Қазақстанның  сыртқы экономикалық байланыстар саласындағы  орнын тұрақтандырып, рөлін мейлінше арттыру бағыттарында қолға алатын жұмыстар жеткілікті. Бұл жұмыстардың негізгілерінің ішінде аяқталған  кешен құрып, экспорттағы шикізат бағытын жеңу үшін сыртқы экономикалық байланыстар  саласын республика экономикасын құрылымдық қайта құру бағдарламасына сәйкестендіре беру қажет. Бұл ретте дайын өнім өндіретін аяқталмаған технологиялық кешендер құрып, өндіруші салаларды  экстенсивті дамудан интенсивті дамуға көшіріп, дүниежүзілік деңгейдегі жаңа технологияларды пайдалануды мақсат тұту керек.

     Курстық жұмыстың мақсаты: негізінен мемлекеттің экономикалық саясатын анықтау болып табылады.

     Курстық жұмыстың міндеттері:

• мемлекеттік саясаттың демократиялық ұстанымдарға сай ұйымдастырылуын қарастыру;
• экономикалық мүмкіндіктерді тиімді пайдаланудың ерекшеліктерін ашу;
• мемлекеттік саясаттың әлеуметтік бағыттағы мемлекеттік бағдарламалар мен оларды жүзеге асыратын тетіктердің болуын айқындау;

   Курстық жұмыс негізінен кіріспе, үш бөлімнен, қорытынды мен қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

І Экономикалық саясат принциптері мақсаты мен қайшылықтары

1.1. Экономикалық саясаттың  қалыптасуы мен  субьектілері

          Нарықтық экономика, оны біртұтас жүйе ретінде алғанда, тұрақты да тоқтаусыз өзгеріп дамиды және күрделене түседі. Нарықтық экономика дамыған сайын, оның бір-бірімен байланысты, экономикалық әлеумсттік, демографиялық, технологиялық, экологиялық, тіпті, саяси және халықаралық т.б. даму факторлары және ішкі ұйымдық-экономикалық құрылымдары (объективтілері мен субъективтілері) қалыптасып-өзгсеіп, бір-біріне ықпал жасап, әр түрлі қайшылықтарды өмірге әкеледі. Мезгілі жеткен кезде олар шешімі күрделі әлеуметтік, экономикалық, саяси қиыншылықтарға соқтыруы мумкін, бірақ осының жалпы басым нәтижесі - нарық механизм тиімділігінің артуы болады. Бұл заңдылық нарықтық экономиканың барлық тарихи даму кезеңдерінде, оның қарапайым тауар айырбастау формаларының пайда болуынан бастап, ұлттық-мемлекеттік шеңбердегі нарықтық шаруашылықтардың қалыптасуын қоса, осы күнгі күрделі халықаралық нарық түрлеріне дейін  тоқтаусыз жалғасып келеді.

    Мысал ретінде XVIII ғ. соңы - XIX ғ. бас кезінде Баты елдерінде болған процестерді алуға болады. Бұл кезең адам зат тарихында әлеуметтік-экономикалық прогрестің мәнін терең түрде  өзгерткен, өнеркәсіптік революция  (өнеркәсіптік төңкеріс) деп танылған процеспен сипатталады. Нәтижесі экономикалық дамудың қарқынды өсуін тудырған жаңа сапалық даму деңгейі. Экономикалық өсу қарқыны артуы жәні нарықтық қатынастар ауқымының кеңеюі нәтижесінде тауарларды көптеп (жаппай) өндіру әдісі машиналық-индустрия өндірістің негізгі белгісі болады. Тауарларды жаппай (көптеп) өндіру бір өнімге (өнім өлшеміне) кеткен өндіріс шығындарын азайтуға мүмкіндік берді. Өнімнің арзандауы өндіріске тартылған халық санының өсуі және табыстардың артуы нарық айналымын елеулі түрде кеңейтті.

    Өндірістің техникалық дамып-өсуі - кездейсоқ болған уақиға емсс. Оны тек адамзат қоғамындағы білімнің қордалануымен ғана  түсіндіруге   болмайды.   Ғылыми-техникалық жаңалықтардың ашылуы экономикалық қажеттіліктен туындайды. Сауданың өсіп-кеңейюі, айналымдағы тауар-ақша массасының артуы бәсекелестікті өршітті. Оның үстіне Европаның шектеулі аумағында халықтың саны өсіп, экономикалық кеңістік тарыла түсті; бұл жағдай да бәсекелестікті одан әр асқындырып жіберді. Бір-бірімен қарсыластық, басқалардан жоғары экономикалық нәтижеге ұмтылу, өндірістегі өз орнын  сақтап   қалу   мақсаты   іскерлер  қауымының   көптеген өкілдерін жаңа техникалық және технологиялық шешімде іздестіруге итермелеп, ынталандырды.

    XVIII-XIX ғғ.  экономикалық өзгерістер көптеген басқа әлеуметтік-экономикалық процестердің өзара байланыстарына нақты айтқанда, нарық механизмі мен мемлекет арасындағы байланыстарға жаңаша негіз қалады. Шаруашылық жүйенің күрделенуі мемлекеттің қолдау, түзету, үйлестіру әрекеттерін арттыруға мәжбүрледі. Мемлекеттің міндеті  нарық инфоқұрылымын құру болды, немесе экономикалық дамуды құқықтық институттар мен тәртіп нормаларымен қамтамасыз ету,  экономикалық дамудың ішкі және сыртқы қауіпсіздігін, ұлттық валютаның тұрақтылығын сақтау. Осындай инфоқұрылым нарық механизміне, оның тиімдірек қызмет атқаруы үшін қажет болды.

    Осы  айтылған экономикалық ақиқаттылықтардың өзара табысу (нарық-өндірістік революция, нарық-мемлекет) тиімділігінің жоғары болғаны сондай, XX ғасырдың алғашқы онжылдықтарында экономиканың өсу қарқыны тіпті шамадан тыс артып кетті. Ол кезде шаруашылық жүйенің жалпы экоромикалық тепе-теңдікті сақтап қалу механизмі әлі жоқ еді. 1929-1933 жылдардағы бүкіл әлемдік-экономикалық дағдарыс та соның қасіретті айғағы. Осыдан кейін: мемлекеттің экономикаға қатысуын жаңа деңгейге көтеріп, шаруашылық механизмі мен мелекеттің  жан-жақты  және тұрақты қолдауын қажет ететін болды. Осылай «экономикалық саясат» деп аталатын құбылыс (фономен) пайда болды.

    Өзгеріп кеткен жағдайда мемлекет инфроқұрылымдық сипатты шаралар жүйесін күрт кеңейтті. Бірақ нарық механизмнің жаңаша өзгерген түрінің негізгі қажет еткені – нарықтық экономиканы сырттан  реттеп үйлестіру әдістері болды.  Нарық механизмінің өзін - өзі іштен реттеу мүмкіншілігінің шектеулі екені айқындалып, оны енді сырттан түзетіп реттеу қажеттігі артты.

    Сырттан реттеп - түзету шаралар жүйесіне үздіксіз дамитын нарықтық экономиканың жалпы экономикалық тепе – теңдігін сақтап тұру жатады. Тепе – теңдік ұғымының өзі экономикалық ғана емес, сонымен қатар, әлеуметтік ренк алды. Әлеуметтік сақтандырудың көп тармақты жүйесін жасау қажет болды.

    Экономикалық саясат элементтерінің алғашқы жасалған кезеңін ХІХ ғасырдың соңынан бастаған дұрыс. Мысал ретінде бұл жағынан басқалардан озған Германияны алуға болады. О. Бисмарктің нұсқауымен Германияда әлеуметтік қорғау туралы заңдар қабылданды, соның негізінде жаңа сфера өмірге келді.

    Алғашқы экономикалық саясаттың ерекше сипаттық белгісі – оның жеке – жеке қалыптасқан жағдайларды түзетуге бағытталған стратегиясы. Мұндай экономикалық саясат теорияда «нүктелік» (точечная) стратегия деп талады. Оның шеңберінде экономикалық саясаттың жекелеген түрлері практикада қолданылады:  кедендік, аграрлық, өндірістік, әлеуметтік. ХХ ғасыр бас кезінде осындай «шашыранды» саясаттың орнына оның жаңа нұсқасы келді.

    Кең ауқымды да кешенді экономикалық саясат жасап оны жүргізуге қуатты ықпал жасаған және мәжбүр еткен  бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар болды. Соғыс қоғам өмірінде өте өткір саяси - әлекметтік және экономикалық проблемалар жүйесін қалыптастырды.

    Бірақ сонда да нарықтық экономиканың өзін-өзі реттеу мүмкіншілігіне деген сенімді түпкілікті үзген - жоғарыда айтылған, 30-шы жылдардың әлемдік экономикалық дағдарыс болды. Мемлекеттің араласуы аймақтық қана емес, жалпы экономикалық, ал кейінірек - халықаралық сипат алды.

    Арнайы әдебиеттерде экономикалық саясаттың көптеген анықтамалары кездеседі. Солардың ішінде ГФР елінің белгіл ғалымы X. Гирш қысқа, бірақ мазмұны терең анықтама берген еді. Гирштің пікірінше, мемлекеттің экономикалық саясаты - экономикалық процестердің бағытын бір арнаға түсіру үшін жасалған, оларға ықпал ету, немесе олардың ағымын алдын ала анықтап, тікелей реттеу шараларының жиынтығы.

    Мемлекеттік реттеудің іс-шаралар жүйесінде оның әр түрлі, мысалы, практикалық және ғылыми, жақтарын бөліп анықтауға болады.  Практикалық жағы -  бұл мемлекеттік реттеудің нақты іс-шаралар жиынтығы. Теориялық жағы бүл ұлттық экономиканың ең тиімді дамуына ықпал жасайтын   жағдайларды,   себептерді  және   іс-әрекеттерді   жүйелі түрде зерттеу;  оның ғылыми аспектісіне экономикалық саясаттың үлгілерін және болжау-бағдарламасын жасау да жатады.

    Ғылыми экономикалық сананы қалыптастыру – экономикалық саясат теориясының маңызы зор міндеті болып саналады. Нақты алғанда, мемлекеттің міндеті – «жалпы жағдайды жасау, ал оның шеңберінде әрбір шаруашылық субъектілері рационалды шешімді өздері қабылдап, іс әрекет қылу қажеттігін түсіндіру».

    Экономикалық саясатта жалпы – экономикалық процестерге ықпал жасаушы және нақты шаруашылық салаларын реттеуші әдістер бөліп көрсетіледі. Соңғыларына мемлекет қызметкерлерінің еңбек ақысын реттеу, жоғары және жалпы білім беру  мекемелерін  қаржыландыру, ұсақ кәсіпкерлікті қолдану тағы басқа жатады.

    Институционалдық және салалық анықтау принциптеріне сәйкес аграрлық, өндірістік, сыртқы экономикалық, әлеуметтік саясат түрлері анықталады. Функционалдық анықтау белгілеріне сәйкес экономикалық саясаттың коньюнктуралық, құрылымдық, баға валюта, несие және қаржы нұсқаларын анықтауға болады.

    Экономикалық саясаттың қалыптасу жағдайын қарастырып болған соң, оны мынандай үш қағидалық анықтамамен анықтауға болады.

    1. Экономикалық саясат әрқашан да екі фактордың: шаруашылық жағдайының тоқтаусыз өзгеруі және экономикалык сана мен ойлау деңгейінің ықпалында болады. Осы факторлар өзара байланысты келеді, сонымен бірге, олар шартты түрде бір-біріне тәуелсіз болады.

    Қоғамның дамуымен бірге экономикалық сана мен сенім де өзгереді, экономикалық құндылық ұғымының мазмұны ауысады. Осыған байланысты, тіпті, дәстүрлі міндеттемелердің өзі де жаңаша көзқарасқа сәйкес шешіледі.

    2. Дамыған елдерде қалыптасқан тәжірибе көрсеткендей, экономикалық саясаттың тиімділігі сол елдің нақты жағдайына неғұрлым жақын жасалса, соғұрлым жоғары болады екен. Экономикалық саясат елдегі саяси күштердің арақатынастарын, өндірістік-техникалық мүмкіншіліктерін, әлеуметтік құрылымының жағдайларын, мемлекеттік мекемелердің жалпы экономикалық және жергілікті тәртіптерін есепке алып, ескеруі қажет болады екен.

    3. Экономикалық саясат елдің саяси бағытын қолдан нығайтатын маңызды құрал болады. 
 
 
 
 

1.2. Экономиканы реттеудің  әлеуметтік экономикалық мақсаттар

           Экономикалық саясат негізінен мемлекеттің атрибуты болып табылады. Болашақтағы Қазақстан Республикасы экономикасының негізгі экономикалық мақсаттары мына бағдарлама құжатта анықталады: «Қазақстан егеменді ел ретінде қалыптасуы және даму стратегиясын бағдарламасында Н. Назарбаев экономика саласындағы яғни қоғамдық өмірдің шешуші саласындағы стратегиясы үш кезең ішінде рыноктық жүйеге өтуді жалғастыру болатындығын атап көрсетті:

     ▪ І кезең (1992-1995 жылдар) макроэкономикалық тұрақтандырудың екі негізгі процестерін қамтиды: меншіктің едәуір бөлігін жекешелендіру және тұтыну рыногын тауарлармен толтыру;