Оқу процесінде қарым-қатынас жасау әдістемесі

    Мазмұны  

Кіріспе..........................................................................................................................3

1 Оқыту  процесінің мәні...........................................................4

1.1 Оқыту процессінің  əдістемелік және дидактикалық жүйелері........................6

1.2 Оқыту процесінде  оқушының іскерлік 

дағдыларын қалыптастыру жолдары.......................................................................9

2 Оқу процесінде қарым-қатынас жасау әдістемесі..............................................12

2.1 Оқушылардың  іс-әрекетін ұйымдастыру.........................................................22

2.2 Мұғалім  мен оқушылардың өзара қарым-қатынастары..................................24

Қорытынды................................................................................................................26

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ......................................................................27 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    Кіріспе 

    Зерттеудің  көкейкестілігі. Тәрбие процесі адамның қоғамдық мәнінің әлеуметтік маңызды сапаларын қылыптастыруға, оның қоғамға, адамдарға, өзі-өзінің қатластырып жасауға және олардың шеңберін кеңейтуге; бағытталады. Адамдың қоғамдық мәнінің, өмірдің түрлі жақтарына қатынасының жүйесі неғүрлым аулақты кез болған сайын, оның рухани жан-дүниесі соғурлым жазирасы, бай болады.

    Тәрбиенің мәні-адамның қоғамдық мазмұнын әлеуметтендіріп, оның ұжымымен және қоғаммен практикалық қатынастарының жүйесін құру.

    Осыған  орай, курстық жұмысында осы мәселелерге тоқтамас отырып тәрбие процестерінің негізі әдістеріне кеңірек педагогикалық сипаттама беруге тырысатын.

    Зерттеудің  мақсаты.

    1.Адамгершілік  қасиеттің қалыптасуындағы тәрбиесінің 
және адамның адамгершілік санасының дәрежесі оның мінез- 
құлқы мен іс-әрекетін анықтайды.

    Адам  неғұрлым адамгершілік тұрғысынан бай  болған сайын соғұрлым қоғамға қосатын үлесі де соғүрлым молырақ болатыны сөзсіз.

    2.Жеке  тұрғаның қалыптасуындағы еңбектің рөлі. Адамды 
адам еткен еңбек деп бекер айтылмаса керек. Сондықтанда балсаға ерте кезден еңбек тәрбиесін дүрыс үйрету өте маңызды.

    3. Жеке   тұлға   дамуының   психологиясының   педагогикалық 
мәні – баланың ойлау, сөйлеу, сезім сияқты процестерінде бірте-бірте өзгерістер пайда болады. Осының нәтижесінде баланың ақыл-ойы дамуының жаңа кезеңіне көшеді. Осындай келесі мәселелерді талқылай отырып соңғы бойынде теория мен практикасын салыстыра отырып Курстық жұмысқа ыждағаттылықпен  қарадық.

    Зерттеудің  міндеті:

    Оқушыларға  оқыту пәнінің негізгі теориясын  түсіндіру, оқушылардың өзін өзі тәрбиелеу тілегін тудыруға, бұл әлі олардың өзін тәрбиелеудегі белсенді жұмысқа қосқандық болып есептелмейді, өзін-өзі тәрбиелеудің дурыс жолдарын неғұрлым тараған жолын өзін белгілі бір міндеттемелер алып, соның орындауын анық бақылап отыру, өзіне өзі өсеп беру, өзін-өзі тексеру бақылау.

    Сонымен жеке адамның дамуы дегеніміз оның нерв жүйесіндегі функционалдық мүмкіншіліктерінің, психологиялық процестерінің адамгершілік қасиеттерінің, білімінің көзқарастарының, оқу қабілетінің адам баласы жасаған материалдық және рухани байлықты игерудің және сол байлықты  жасаудың даму тарихы. 
 
 
 
 
 

    1 Оқыту процесінің мәні 

    Оқыту процесі - білімді, біліктілік пен дағдыны  меңгеретін, оқушылардың дүниетанымын, күш қайратын, қабілеттерін тәрбиелеп дамытатын іс - әрекет барысы.

    Оқу процесі - бұл ұстаз бен шәкірттердің мақсатқа бағытталған өзара-әрекетінің барысына шәкірттерге білім беру міндеттерін шешу. 

    Оқыту   процесі   - тұтас   педагогикалық   процестің бөлігі.

    әдіс. Тәсілдері, мазмұны мен міндеттері   коғам   талабынан -ұдайы өсіп, жаңарады.

    Оқыту таным - процесі. Оқытудың міндеті - оқушыны  айнала ортамен (табиғат, қоғам) және адам дамуының негізгі заңдылықтарымен қаруландыру.

    Оқыту - даму негізі. Педагогикалық процесс  өзіне тән екі белгіні: ағзаның    өзіндік дамуына жүйелі түрде және жеке бастың жан -жақты жетілуін түйістіреді. Оқыту - екі жақты процесс. Оқыту оқушы мен мұғалімнің   өзара   бірлесіп   жасайтын   әрекетінен тұратын күрделі процесс. Өйткені, оқыту - мұғалімнің білім берудегі негізгі іс - әрекеті болса, оқу - баланың    өзінің танымдық, практикалық әрекеті.

• Оқыту - жоспарлы процесс. Мұғалім оқушылардың жалпы рухани дамуын жүйелі қамтамасыз етуі үшін оқыту процесін жоспарланған,    ұйымдастырылған    түрде    жүзеге асырады.
• Оқыту - бұл күрделі процесс.   Ол тұлғаға білім беру, тәрбиелеу және ақыл - ойы мен творчестволық қабілетін демек біліктілігі мен дағдысын дамыту негізінде жүзеге асырылады.

    Оқыту процесінің қызметі:

      Білім берүшілі қызметі- ғылым негіздеріне сай оқушыларды нақты фактілермен, қағида және түсініктермен, заңдылықтармен қаруландыру және дүние құбылыстары туралы ғылыми көзқарасын қалыптастыру;

      Тәрбиелік қызметі — оқыту барысында оқушыларды теориялық білімдер жүйесімен қаруландырып, жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру. Дамытушылық қызметі - окыту барысында оқушыларға окушыларды?Гназар аударЗтын басты мэселесін есте сақтауға тиіс жэне оқушыныдХоңында бекітілуге қажетті қосымша материалдардкГанықтау жүмЁіетарын атқармай түрып, оның мақсатын белгіле алмайды.

    Білім беру, оларды тәрбиелеу негізінде тұлғаның ақыл-ойы, сана-сезімі, шығармашылық қабілеті, т.б. көптеген тұлғалық қасиеттердің дамуына біліктері шындалып, қабілеттерінің артуына оң әсер етеді. Оқытудың нәтижелі өтуіне негіз болатын түп қазық - мақсаттың жүзеге асуы. Мұғалім қандай тақырып өтсе де, ен алдымен, оның мақсатын анықтауы тиіс. Бұл мұғалімнің өзіне қажет. Себебі оқылатын оқу материалын баяндауда оның негізгі идеясын немесе оқушылардың назар аударатын басты мэселесін есте сақтауға тиіс және оқушының ойында бекітілуге қажетті қосымша материалдарды анықтау жұмыстарын атқармай тұрып, оның мақсатын белгілей алмайды.

    Дидактика - педагогиканың негізгі бөлімі болып  табылады. Оны оқыту және білім беру теорисы деп атайды. Дидактика -гректің сөзінен шыққан. Оның мағынасы білім беру мен оқытудың теориясы немесе «оқытамын», «білдіремін» деген түсінік.

    Дидактиканың  негізгі ұгымдары.

        Дидактиканың     негізгі     қарастыратын     мәселелері- оқыту мазмұны, процесі, әдістері, түрлері, принциптері және т б.       Дидактиканың негізгі ұғымдары: Оқыту, білім беру, оқыту процесі,  оқытудың принципі білім берудің мазмұны,  оқытудың түрі.

    Оқыту - мұғалім мен оқушылар арасында белгілі дидактикалық міндеттерді шешуге бағытталған іс - әрекет.

    Білім беру деп - табиғат және коғам жайында ғылымда жинақталған білім жүйесін жеке адамның меңгеруін және оны өмірде тиімді етіп колдана білуін айтамыз.

    Білім берудің мазмұны - жеке адамның жан - жақты дамуы жэне қалыптасуы үшін меңгеретін білім, іскерлік, дағды жүйесі білім беру мазмұны болып табылады.

    Оқытудың  принципі    - оқыту    процесінін тиімділігін

    арттыруға қажетті ең негізгі дидактикалық талаптар жүйесінен анықталады, Оқыту принципі оқу пэндерін оқытудың барлық сатысын да қолданылатын жалпы кағидалар болып табылады. Оқытуды    ұйымдастырудың    формасы    дегеніміз    -    ұстаз    бен шәкірттердің арнайы ұйымдастырылған,  белгіленген тәртіп  пен     режимде жүргізетін оқу - таным, іс - әрекет процесі.

          1. Оқытуды ұйымдастыру формалары туралы тусінік

   Оқытуды    ұйымдастыру    формасы    -    оқыту   процесінің міндеттерін іске асырудағы мұғалім мен оқушылардың іс- әрекеттерінің сыртқы көрінісі. Ұйымдастыру формасында оқытудың мақсаты, мазмұны мен әдістері бірыңғай жүзеге асады.

    Қоғамның  даму тарихында жас ұрпақты оқытудың ұйымдастыру тәсілдері де өзгеріп тұрады. Оқыту жұмысын ұйымдастырудың тарихында, оның негізінен үш түрлі формасы қалыптаскан: жеке-дара, топтық жэне сынып-сабақтық жүйе.

    Жекелеп оқыту жүйесі көне және орта ғасырларда пайдаланылды. Мұғалім жеке оқушының орындаған жаттығу жұмыстарын тексеріп, мәтінді оқытып тыңдайтын, қалай оқу керектігін көрсететін, үй тапсырмаларын орындау амалдарын түсіндіретін, музыкалық құралдармен пайдалануды үйрететін. Дене шынықтыру тәрбиесінен жарыс және бәсеке жұмыстарын ұйымдастыратын, жеке не бірнеше оқушымен әңгіме жүргізу әдістерін де қолданатын.

    Бұрын қазақ еліндегі молдалардың балаларды оқытуы да осы орта ғасырлық оқу жүйесіне өте үұқсас еді. Әр жастағы балалар молданың алдында жүгініп отырып, эәр кітаптан оқыған.

    Жаңа  дәуірде Англияда оқытудың "беллланкастер" жүйесі тарады. "Сатылы" немесе "өзара оқыту" түрінің ерекшелігі: бір оқу жылында жас шамалары, білім дәрежелері әртүрлі, құрамы тұрақты емес оқушыларды жылдың қай мезгілінде болмасын оқуға қабылдап отырған. 200-300 немесе 600-ден астам оқушыны мұғалім сатылап окытуды ұйымдастырған, түске дейін ересектерді оқытса, түстен кейін олар өз кезегінде жасы кіші оқушыларға өздерінің мұғалімнен алған білімдерін үйретіп отырған.

    Америка Құрама Штаттарында XX ғ. басында "дальтон-жоспар" оқу формасы түңғыш рет қолданылды. Бұл жүйенің ерекшелігі, оқу жеке дара, әрбір оқушының өз күшімен, белгілі бір бағдарламаларды бөлшектеп оқытуды үсынды. Мұндай оқытуды ұйымдастыруда мұғалімнің басшылық рөлі төмен болды.

    Білікті жұмыспіы мамандығының қалыптасуы жәнс оның ксзсңдсріне токталатын болсақ әлеуметтік жаідайлар мсн кәсіби кызмсттіц сипаттамасына қарай маманның кәсіби біліктілігіп жстілдірудіц (Э. Ф.Зсср пікірі бойынша) мынадай 5 сатысы бар:

    Онтация — адамның психофизиологиялық срскшсліктеріне карай кәсін таңдауын қалыптасгыру.

    Кәсіптік  білім беру - жеке тұлғаның кәсіби білім, білік жәнс дағдыларын тиитік үлгідегі өлеумспік жәнс кәсіби мәні бар қасиеттерінс карай бағыттау аркылы жстілдіру.

    Кәсіби  бейімделу - өз бетіншс кәсіби бағдар айқындауда игеруі тиіс әлсуметтік жаца бағыт, яғни кәсіби кызмет даідыларын үйренуге өз бегіншс тәжірибе жинақтау.

    Кәсібилену — кәсіби ұстанымды калыптастыру, маңызды кәсіби қасисттер мен дағдыларды ұштастыра білу, кәсіби кызметті жоғары біліктілікпен атқара алу.

    Кәсіби шеберлік – жеке тұлғаныц кәсіби кызметін жоғары шеберлік децгейіне жеткізіи, иығармаиылықиен жұмыс істсй алу кабілетімен ұштастыруы. Автрольд< кызмст жүйесіне ену. Осы аталған кәсіби біліктіліктердіц ең жоғарғы шегі - кәсіпті игерудің гүпкі мақсаты- кәсібишеберлікдсңгсйіиежетіи, озісінің маманы атану. 

    1.1 Оқыту процессінің  əдістемелік және  дидактикалық жүйелері 

    Оқу мəнін түсіндірудің бірнеше əдіснама-дидактикалық жолдары бар. Олардың ішінде аса кең танымал болғандары: 1) Гербарттық тəрбиелік оқу бағыты; 2) Дж.Дьюидің оқушы белсенділігіне негізделген оқу бағыты; 3) қазіргі заман демократияшыл дидактика бағыты.

    Тəрбиелік оқу бағыты. Негізін салған неміс  философы жəне педагогы И.Гербарт. Ол Я.А.Коменскийдің дəстүрлі сынып-сабақтық жүйесін сындарлы түсінім тезіне сала отырып, оның кемшіліктерін көрсетті, онымен бірге этика мен психологияның соңғы жетістіктерін арқау еткен жаңа дидактикалық жүйе түзіп, ұсынды. Гербарттың пікірінше, оқу-тəрбиенің ең жоғары мақсаты – адамгершілікті, моральды, күшті мінезге ие болған тұлға қалыптастыру. Оның ойынша, тəрбиелік оқу келесі этикалық идеяларға сүйенуі тиіс:

    - тұлға ұмтылыстарының бағытын,  аймағын жəне күшін анықтаушы  кемел жетістігі; 

    - өз еркін басқалардың еркіне  икемдесуі мен бағынуын қамтамасыз  ететін тілектестік; 

    - адамдар арасындағы дау-дамайдың өрістеуіне шек қоятын құқықтар;