Қазақстанда кедейшілікпен күресу жолдары

       Халықтың  әлеуметтiк осал топтарының межеленуiн  азайту мақсатында бас бостандығынан  айыру орындарынан босаған адамдарды  Уақытша оңалту және бейiмдеу  орталықтарының және белгiлi бір  тұрағы жоқ адамдарға арналған  ­леуметтiк бейiмдеу орталықтарының  жұмыс iстеп тұрған желiсiн жетiлдiру  қажет. 

 

3.3. Республикада халықтың  кедейлік деңгейiн азайту жөніндегі  шаралар 

 

3.3.1. Экономиканың дамуы  және кедейлікті азайту 

 

3.3.1.1. Экономикалық өсудi қамтамасыз ету және 

 кедейліктi азайту 

 

       Экономиканың  одан әрi дамуын және кедейлiктi азайтуды қамтамасыз ету үшін:

       инновациялық  процестердi ынталандыру, еңбек өнiмдiлiгiн  арттыру, жаңа жұмыс орындарын  құру арқылы экономиканың одан  әрi дамуы үшін жағдайлар жасау; 

       бизнес  ашу және оны дамыту үшiн  оңайлатылған тәртiп және қолайлы  жағдайлар жасау; 

       заңнаманы  жетiлдiру, инфрақұрылымды жақсарту, лизингтiк қатынастар негiзiнде  ауыл тауар өндiрушiлерiн материалдық-техникалық  қамтамасыз ету жүйесiн құру, ауыл  шаруашылығы тaуap өндiрушiлерiнiң  кредит ресурстарына қол жетiмдiлiгiн  қамтамасыз ету, ауыл халқының  нарықтық сауатын көтеру, ауыл  шаруашылығының бiртұтас ақпараттық-маркетинг  жүйесiн жетiлдiру есебiнен аграрлық  сектордың өнiмдiлiгiн арттыру  үшiн жағдайлар жасау арқылы  оны одан әрi дамыту жөнiнде  шаралар қабылдау;

       мемлекеттiк  бюджет қаражаты есебiнен ұсталатын  мемлекеттiк органдар мен мекемелер  қызметкерлерiнiң жалақысын кезең-кезеңмен  арттыру; 

       салық  салынатын базаны арттыру мақсатымен  экономиканың "көлеңкелi" секторының  көлемiн қысқарту жөнiнде шаралар  қабылдау, жасырын бизнес, шаруашылық  субъектiлердiң табыстарды жасырып  қалу факторларының алдын алу,  анықтау және жою жөнiндегi шараларды  күшейту; 

       кедейлiк  проблемаларын шешуде облыстардың  әлеуетiн пайдалану тиiмдiлiгiн  арттыру; 

       YEҰ-ды  және кедей халықты шешiмдер  қабылдау процесiне тарту арқылы  экономикалық өсудi және әлеуметтiк  әдiлдiктi қамтамасыз ету үшiн әлеуметтiк  әрiптестiк тетiгiн жетiлдiру қажет. 

 

3.3.1.2. Жұмыспен қамтуды  арттыру және жұмыссыздықты азайту 

 

       Еңбек  рыногындағы ахуалды жақсарту  мақсатында мынадай шаралар қабылдау:

       1) республикалық  деңгейде:

       жұмыс  күшiн өзара алмасу мақсатында  өңiрлердегi еңбек рыногының мониторингiн  жүргiзу;

       жұмыс  орындарын құруға жұмыс берушiлердi ынталандыру жөнiнде шаралар қолдану; 

       экономиканың  қажеттiлiктерiн ескере отырып, кәсiби  даярлау және қайта даярлау  курстарын ұйымдастыру арқылы  жұмыс күшiнiң бiлiктiлiгiн арттыру; 

       халықтың  өзiн-өзi жұмыспен қамтуына мониторинг  жүргiзу жүйесiн құру жөнiнде  шаралар қабылдау;

       2) жергiлiктi деңгейде:

       еңбек  рыногында белсендi саясат жүргiзу  жөнiндегi шараларды жалғастыру;

       жұмыспен  қамту мәселелерi жөнiндегi уәкiлеттi органдар жанында өңiрдегi еңбек  рыногына мониторинг жүргiзу, соның  iшiнде ұзақ уақыт бойы жұмыссыз  жүргендердi есепке ала отырып  жүргiзу;

       үйде  еңбек етудi қоса алғанда, бос  орындар бойынша ақпараттық дерекқорды  жетiлдiру және бос орындар  жәрмеңкелерiн тұрақты түрде өткiзiп  тұру;

       жұмыспен  қамту мәселелерi жөнiндегi уәкілеттi органдардың жұмыссыздарға олардың  еңбек құқықтары мәселелерi бойынша  консультация беру жөнiнде қызмет  көрсетуi;

       жұмыспен  қамту, еңбекақы төлеу және  еңбек жағдайлары мәселелерiн  шешуде әлеуметтiк әрiптестiктiң  рөлiн арттыру қажет. 

       Мақсатты  топтардың өкiлдерiн жұмыспен  қамтуға жәрдемдесу мақсатында:

       жұмыспен  қамту мәселелерi жөнiндегi нормативтiк  құқықтық базаны жетiлдiру;

       жұмыс  берушiлердi мүгедектердi жұмысқа  қабылдауын ынталандыру тетiктерiн  әзiрлеу;

       жаңа  жұмыс орындарын құру кезiнде  еңбек рыногының сұранысын ескеру;

       әсiресе  ауылдық жерлерде ұлттық көркем  және басқа да кәсiпшiлiктердi  дамытуға көмек көрсету; 

       жергiлiктi атқарушы органдардың, YЕҰ-ның бiрлескен  күш-жiгерiмен әлеуметтiк бейiмдеу, өзiн-өзi қолға алу, белсендiлiк  жөнiнде халықаралық тренингтер  ұйымдастыру қажет. 

       Өңiрлiк  деңгейде жұмыссыздық деңгейiн  төмендету жөнiндегi мақсаттарға  қол жеткiзу үшiн жергiлiктi атқарушы  органдарға мынадай индикаторлар  белгiленедi:

                                                           пайызбен 

___________________________________________________________________

   |                        |            Жұмыссыздық деңгейi

N |   Өңiрдiң атауы        |_______________________________________

N |                        |2002 ж. |        болжам 

   |                        |_______________________________________

   |                        | баға   |2003 ж. | 2004 ж. | 2005 ж. 

___________________________________________________________________

1  Ақмола                    9,0       8,5       8,2       7,7

2  Ақтөбе                    11,1     10,5       9,6       8,3

3  Алматы                    9,7       9,6       9,5       9,3

4  Атырау                    12,3     11,7       11,4     11,1

5  Шығыс Қазақстан           7,3       7,2       7,1       7,0

6  Жамбыл                    12,1     11,4       10,8     10,0

7  Батыс Қазақстан           11,5     11,0       10,7     10,4

8  Қарағанды                 8,5       8,3       7,8       7,5

9  Қостанай                  13,3     12,9       12,6     12,1

10 Қызылорда                 9,0       8,1       7,3       7,2

11 Маңғыстау                 10,0      8,8       7,7       6,5

12 Павлодар                  8,4       7,9       7,6       7,4

13 Солтүстiк Қазақстан       8,0       7,2       6,6       6,4

14 Оңтүстік Қазақстан        9,3       9,0       8,5       8,2

15 Алматы қаласы             9,5       8,9       8,5       8,0

16 Астана қаласы             7,2       5,4       4,1       3,0

17 Қазақстан Pecпубликасы    9,4       9,0       8,5       8,1

___________________________________________________________________

 

3.3.1.3. Шағын бизнесті дамыту 

 

       Орын  алып отырған кемшiлiктердi жою  және шағын кәсiпкерлiктi дамытуға  қолайлы жағдайлар жасау үшiн: 

       Қазақстан  Республикасында шағын кәсiпкерлiктi дамытудың және қолдаудың 2003-2005 жылдарға арналған мемлекеттiк  бағдарламасын iске асыру; 

       жергiлiктi атқарушы органдар тарапынан  қолдау көрсету арқылы халықтың  кедей жiктерiнiң шағын бизнеске  қатысуға қол жетiмдiлiгiн қамтамасыз  ету; 

       бизнес  жүргiзу және кәсiпкерлiк қызметпен  айналысу негiздерiне оқыту орталықтарын  құру жөнiндегi жұмысты күшейту; 

       тоқтап  тұрған кәсiпорындарды және тиiмдiлiгi  аз өндiрiстердi белгiленген тәртiппен  кейiннен шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне  бере отырып, оларды сегменттеудi  одан әрi жалғастыру;

       бизнес-инкубаторлар  құру жөнiндегi жұмысты жалғастыру, сондай-ақ бұл үрдіске үкіметтік  емес ұйымдарды тартуды жандандыру;

       шағын  кәсiпкерлiк саласына кредиттiк  ресурстар тартуға ықпал ету; 

       өзiн-өзi қамтушыларға өз iсiн ұйымдастыруда  арнайы көмек шараларын әзiрлеу  қажет. 

 

3.3.1.4. Қоғамдық жұмыстардың  тиiмдiлігiн арттыру 

 

       Қоғамдық  жұмыстардың тиiмдiлiгiн арттыру  мақсатында мынадай шаралар қабылдау:

       өңiрлердiң  ерекшелiктерiн ескере отырып, қоғамдық  жұмыстар ұйымдастыру жүйесiне  экономикалық қажеттiлiк сипатын  берiп, оны жетiлдiре түсу;

       аудан,  қала, ауыл инфрақұрылымын дамытуға  бағытталған қоғамдық жұмыстарды  басым түрде ұйымдастыру; 

       қоғамдық  жұмыстар бойынша берешектерге  жол бермеу;

       ауылдық  жерлерде қоғамдық жұмыстар ұйымдастыруды  жандандыру;

       кедейлердiң  қоғамдық жұмыстарға қатысуына  мониторинг жүргiзу тетiгiн жетiлдiру;

       халықтың  неғұрлым осал топтары үшiн  (кәмелетке толмаған балалар тәрбиелеушi жалғызiлiктi көп балалы ата-аналар, зейнетке шығуына екi жылы қалған  зейнет алдындағы жастағылар, мүгедектер) қоғамдық жұмыс түрлерiн көбейту  қажет. 

 

3.3.1.5. Кәсiби даярлауды  және қайта даярлауды жақсарту 

 

       Жұмыссыздарды  кәсiби даярлау және қайта даярлау  жүйесiнiң пәрмендiлiгiн арттыру  мақсатында мынадай шаралар қабылдау:

       облыстық, қалалық, аудандық еңбек рыноктарының  жұмыс күшiне қажеттiлiгiне жүйелi  түрде мониторинг жүргiзiп тұру;

       жергiлiктi еңбек рыногындағы қажеттiлiктi ескере  отырып, жұмыссыздарды кәсiби даярлау  және қайта даярлау жүйесiн  жетiлдiру;

       бастауыш  кәсiптiк бiлiм беретiн мемлекеттiк  мекемелерiнiң материалдық-техникалық  базасын сақтау және дамыту  жөнiнде шаралар қабылдау;

       жергiлiктi деңгейде жұмыссыздарды даярлау  және қайта даярлау қажеттiлiгiн  айқындауға, әзiрлеуге және өткiзуге  ықпал ету мақсатында ұйымдардың, кәсiби одақтардың, YЕҰ-дың, жергiлiктi атқарушы органдардың, оқу орындарының  ынтымақтастығын ынталандыру; 

       жұмысшылар  мен мамандар даярлауды реттеу  мақсатында еңбек рыногындағы  сұраныс құрылымының өзгеру үрдiстерiнiң  орта және ұзақ мерзiмдi болжамдау  әдiстемесiн әзiрлеу;

       еңбек  құқығына мiндеттi түрде оқыта  отырып, шаруашылықты нарықтық сипатта  жүргiзуге оқытудың неғұрлым тиiмдi бiлiм беру бағдарламаларын қамтитын  оқудың жаңа нысандары мен  әдiстерiн қалыптастыру;

       мүгедектердi  оқыту жөнiнде арнайы шаралар  әзiрлеу;

       ауыл  қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру  және олардың жаңа мамандықтар  алуы үшiн жағдайлар жасау; 

       еңбек  рыногының қажеттiлiктерiне сәйкес  шағын қалаларда оқу-өндiрiстiк  курстар ұйымдастыру қажет. 

 

3.3.1.6. Микрокредит беруді  кеңейту жөнiндегi шаралар 

 

       Елде  микрокредит берудiң пәрмендi  жүйесiн құру мақсатында:

       "Микрокредиттiк  ұйымдар туралы" Қазақстан Республикасының  Заңын қабылдау;

       микрокредиттеу  схемаларын барынша орталықсыздандыруды  қамтамасыз ету; 

       елде  микрокредиттiк ұйымдардың (банк  операцияларының жекелеген түрлерiн  жүргiзуге құқығы бар банктiк  емес құрылымдар) қызметi үшiн қолайлы  жағдайлар жасау; 

       микрокредит  ресурстарын беру рыногындағы  сұраныс пен ұсыныстың теңдестiгiне  талдау жүргiзу;

       микрокредиттеудiң  негiзгi мақсатты топтарын айқындау;

       халықтың  әлеуметтiк осал топтарына, әсiресе  әйелдерге - жалғызiлiктi және көп  балалы аналарға гранттар мен  кредиттердi басым түрде берудi  қамтамасыз ету; 

       өз бизнесiн  ұйымдастыруда ауыл әйелдерiне (оқыту,  микрокредиттеу), әйелдер басқаратын  шағын кәсiпорындарға қолдау көрсету  жөнiнде шаралар қолдану; 

       микрокредит  берудiң табысты практикасының  мысалдарын белсендi түрде насихаттау  қажет. 

 

3.3.2. леуметтiк саланы дамыту 

 

3.3.2.1. Демографиялық және  көші-қон факторларының 

 кедейлiкке әсерiн бәсеңдету  жөнiндегi шаралар 

 

       Демографиялық  факторлардың кедейлiкке әсерiн  бәсеңдету мақсатында мынадай  шараларды қолдану: 

       зiрленiп  жатқан Қазақстан Республикасының  демографиялық және көшi-қон саясатының 2004-2010 жылдарға арналған бағдарламасында  көп балалы отбасыларын қолдау  жөнiнде шаралар көздеу;

       аналардың  репродукциялық денсаулығын нығайту  жөнiндегi шараларды көздеу;

       әсiресе  көп балалы отбасылар саны  көп аудандарда халықтың отбасын  жоспарлау жөнiндегi ақпаратқа қол  жетiмдiлiгiн жақсарту;

       халықтың  репродукциялық жүйесiне қатысты  ауруларды алдын ала анықтауды  және емдеудi қамтамасыз ету қажет. 

       Көшi-қонның  кедейлiкке ықпалын төмендету  мақсатында мынадай шаралар қолдану: 

       ауыл  халқын жұмыспен қамтуға жәрдемдесу  жөнiнде арнайы шаралар дайындау  және жүзеге асыру, ауылдың  әлеуметтiк инфрақұрылымын нығайту  жолымен көшi-қон орын алып  отырған жерлерде жұмыспен қамтудың  нәтижелi болуын қамтамасыз ету; 

       еңбек  көшi-қонын реттеу тетiгiн жетiлдiру;

       оралмандарды  жайғастыруға және жұмысқа орналастыруға,  олардың келiп қоныстанған жерлерде  олардың жергiлiктi әлеуметтiк ортаға  бейiмделуiне барынша көмек көрсету; 

       көшiп  келу квотасы бойынша қоныс  аударған оралмандарды қабылдау, орналастыру, жайғастыру және  тұрғын үймен қамтамасыз ету  жөнiндегi мiндеттемелердiң орындалуын  қамтамасыз ету; 

       босқын  ретiнде танылған адамдардың әлеуметтiк  ортаға кiрiгуi және олардың шыққан  мемлекеттерiне өз еркiмен қайтып  оралуы үшiн жағдайлар жасалуын  қамтамасыз ету қажет. 

 

3.3.2.2. Халықтың денсаулық  сақтау қызметтерiне қол жетiмділiгiн  жақсарту жөніндегi шаралар 

 

       Халықтың  денсаулық сақтау қызметтерiне  қол жетiмдiлiгiн жақсарту үшiн: 

       халыққа  тегiн көрсетiлетiн медициналық  көмектiң кепiлдi көлемiнiң орындалуын  қамтамасыз ету;