Пәні бойынша негізгі дәріс материалдары

                                   

Халықаралық         тұтынушы     мекеме нарығы

Нарық                      нарығы

 

Өндірушілер  Делдалдар

Нарығы нарығы

 

Тұтынушы нарығы жеке тұтынушы үшін тауарларды сатып алу мен қызмет көрсетудің жеке және отбасы тұтынушыларынан тұрады.

Өндірушілер нарығын- өзінің өндірістік үдерісінде әрі қарай  өңдеу немесе қолдану үшін тауарларды сатып алу және қызмет көрсету  компаниялары құрайды.

Делдалдар нарығы-тауар мен қызметтерді өз пайдасы үшін қайта сататын сатушылар нарығы.

Ұйым  нарығы- мектеп, емхана, бала-бақша және т.б адамдарға әртүрлі қызмет көрсетуді ұсынады.

Мемлекеттік мекемелер  нарығы- мұқтаж адамдарға тауарлар мен қызметтерді тарату үшін тауарлар мен қызметтерді сатып алатын құқықтық ұйымдар.

Халықаралық нарық-тұтынушылар, өндірушілер және мемлекеттік мекемені қоса алғанда басқа елдердің барлық сатып алушылары.

Г) Бәсекелестер. Маркетингтің концепциясына сәйкес табысқа жоғары тұтыну құндылығын құрайтын және бәсекелестерге қарағанда тұтынушыларды қанағаттандыратын компания жетеді.

Бұған жататындар;

1. Бұқаралық ақпараттың байланыс  дәрісханалары. Бұлар жаңалықтарды хабарлайтын газет, журнал, теле орталықтардың қожалары.
2. Қаржы компанияға ақша қорын жинауға әсер етеді. Бұлар банктер, ирвестициялық компаниялар және акционерлер.
3. Мемлекеттік мекемелердің байланыс аудиториялары. Фирма басшылығы мемлекеттік ортадағы болып жатқан оқиғаларды есепке алып отыруы тиіс. Маркетологтар, заңгерлер мен тауардың жзан-жақты қауіпсіздігі жөніндегі белсенді жарнама сауда делдалдары және т.б жөнінде кеңес алуы қажет.
4. Азаматтық топтар- бұлар қоршаған ортаны қорғау топтарының ықпалында болады.
5. Кең көлемді көпшілік. Көпшілік фирманың тауар қарым-қатынасымен тұтынушының талап қызметіне тиісті.
6. Аудиторияның ішкі байланысы-бұл өзіндік жұмыс, фирма қызметкерлері, ерікті көмекшілер, директор кеңесінің мүшелері. Фирма ақпараттық бюллютень және т.б Фирмалар ішкі байланыс аудиторияларын басқа байланыс аудиторияларының қарым-қатынасын құрайды.

 

 

3. Макроорта 6 негізгі факторларға бөлінеді:

А) экономикалық факторлар.

Б) табиғи факторлар 

В) ғылыми-техникалық факторлар.

Г) саяси факторлар.

Д) мәдени факторлар.

Е) демографиялық  факторлар.

1. Демография- тұрғандардың сан жағынан өсуіне және олардың орналасуы тығыздығын зертейтін ғылым. Нарық адамдардан құрылатын болғандықтан, маркетинг мәселесімен айналасушылар үшін қызықты саланың бірі демографиялық фактор болады. Нарық кестесі  тұрғындар тығыздығымен оны структурасының  айырмашылық ұқсастығынан құрылады.

2. Экономикалық  факторлар- нарық үшін адамдардың өздерімен қатар , олардың сатып алу қабілеттеріміздің маңызы зор. Нарық қайраткерлері пайда құрылымының бөлінуін зерттегенде олардың географиялық орналасқан айырмашылықтарын ескеруі қажет. Отбасының өзгерген шығысы өсім кірісіне тәуелді ( тамаққа, үйге, транспорттық қызметтерге).

3. Табиғи  факторларға кіреді:

- шикізат түрлерінің  жетіспеуі (озон қабатының бүлінуі  және т.б.)

- өсу ортасының  ластануы 

- табиғи ресурстардың  мемлекеттік алмасуларының қосылуы

4. ғылыми-техникалық  факторғаа кіреді:

- НТП жеделдету

- жаңа тауарлармен  биотехнология, жұмыс техникасын  құруда мүмкіндік шексіз болады.

- бөлінген ақша  НИОКР-ң өсімі

- мемлекеттік бақлаумен  қауіпсіздік тауарының көлемі

5. Саяси факторлар  ұсынады:

- заңдар жиынтығын реттеудегі  қызметі

-көпшілктің мүдде тобын  өсім санынан қорғау

(саудалық палата, тұтынушының  мүддесін қорғаушылар, мүгедектер)

-заң тергеушілерін мемлекеттік  талаптар мемлекеттік мекемелерін  жан-жақты қарауын жоғарылату.

Мәдени факторлар анықтайды:

• мәдени дәстүрді сақтау  (барлығы жұмыс істеу қажет, некеге кіру, қайырымдылықпен айналасу)
• екінші қатардағы мұра-қазынасындағы уақытша өзгеруі ( прическалар, мода)

               Мысалы, спорт, индустриялық бос  уақыт, өнер мен шеберлік іс.

   Барлық фирмаларда макро мен макроортаның маркетингтік зерттеулерін қарастыру керек.

 

                                                     

 

 

 

Дәріс 4

 

Маркетингтік  зерттеулер  және маркетингтік ақпарат  жүйесі.

 

1. Маркетингтік ақпарат жүйесінің түсінігі.
2. Бастапқы және екінші деңгейлі ақпарат: түсінік, мәні, дәрежесі және жетіспеушілігі.
3. Маркетингтік ақпарат жүйесі.

1. Маркетингтік ақпарат жүйесі – адамдар, жабдықтар және бағалау, жинастыру үшін қолданылатын және маркетингтік шешімдерді қабылдау үшін нақты ақпаратты таратудың метологиялық әдістері құрайды. Маркетингтік зертеудің мақсаты- фирманың осы нарықта бәсекелес позициясында орнын айқындау немесе нарықта шығарылатын тауардың сұранысы болып табылады. Маркетингтік зертелуді бірнеше тәсілдермен шығаруға болады. Ұсақ фирмалар консолтингтік фирмаларға ғылыми орталықтарға, университтерге зертемеге сұраныс береді, ірі фирмаларда маркетингтік зерттеудің өз қызметтері болады. Мысалы, АҚШ-та фирмалардың 75% осындай қызметтер бар. Маркетингтік зертеулердің келесі бағыттары бар : тұрмысты талдау, бәсекелестердің фирмаларының тауарлары, сатып алушылардың жаңа тауарға деген реакция,баға қысқы да ұзақ мерзімді болжам жасау.

Маркетингтік  зерттеу 5 кезеңнен тұрады.

 

1. зерттеудің обьектісі мен мақсатын айқындау;
2. ақпарат көздерін таңдау;
3. ақпарат жинау;
4. жиналған ақпаратты талдау жөнінде;
5. зерттеу қортындылары;
2. Ақпаратты жинаудың әртүрлі тәсілдері бар және нақты зерттеу үшін соған сәйкес жұмыстарды таңдау керек. Ақпараттың көзі бастапқы және екінші мәлімет бола алады.

Екінші мәлімет-бұл басқа мақсаттар үшін жиналған ақпарат. Бастапқы мәлімет- ең бірінші нақты мақсаттар үшін жиналған ақпарат.

Екінші мәлімет- бұл нақты ақпарат. Бұл ақпарат  ішкі құжаттарда сақталады, кіріс туралы көрсеткіштер бухалтерларының есеп берулері, тұрмыстық көрсеткіштер, шот фактуралары және т.б.

Сыртқы көздер мемлекеттік мекеменің шығарымдамалары ( статистикалық есептер және анықтамалар) , жарнама агенттері, әртүрлі газеттер мен есеп берулер.

Екінші мәліметтің артықшылығы ақпараты жинаудың жылдамдығы және шүбәсіз сенімді болады. Кемшілігі: мәліметтер ескіреді, толық емес және әртүрлі мақсаттар үшін жиналған.

Екінші мәлімет  жағдайымен , өзгерістермен, тұрмыс кендігімен, кіріс тыралы, бәсекелестер, жетістіктер  мен танысуға көмектеседі.

Бастапқы мәлімет- жаңа мақсатқа байланысты жиналған ақпараттар. Бастапқы мәліметті жинауға біршама еңбек пен уақытты, қаражатты талап етеді. Сондықтан бастапқы ақпаратты жинаудың арнайы жоспарын құрастыру керек.

Бастапқы зерттеулерге жататындар: Байқау,панелдік интервьюж,сараптама.

3. маркетингтік ақпарат жүйесі-бұл үнемі іс-әрекеттегі жүйе тура ақпаратты керекті уақытында жинастыру, топтау, бағалау және тарату үшін қажет адамдар арасындағы қатынастар жүйесі, құралдар және методикалық әдістер.

Маркетингтік  ақпараттың жүйесі.

Маркетингтік      ішкі жүйенің          маркетингтердің жүйелік 

Ақпарат                                                 зерттелуі    

 

                                Жинақтау                    маркетингтік

                                Жүйесі                             ақпараттың

                                Ішкі маркетингтік анализ

                                 Ақпарат                         жүйесі

 

 

 

Маркетингтегі маркетингтік орта  

Басқару - мақсатты нарық

-анализдеу - маркетинг арналары

- - бәсекелестер

-реализация -  бақылау дәрісханалары

-ұйымдастыру -макроортаның факторлары

-бақылау                   

А) ішкі есеп беру жүйесіне жататындар: көрсеткіші, материялдық  сұранысы және т.б.

Барлығы компьютерге  енгізіледі. Сауда агенті кез-келген жерден телефон арқылы өзіне екректі мәліметтерді ала алады. Мысалы, қоймадағы құжаттардың бар болуы бұл бәсекелестер алдында көптеген қажеттер болар еді.

Б) Маркетингтік зерттеу жүйесі. Маркетингтік зерттеу-фирма  алдындағы маркетингтік жағдайға байланысты қажетті деректер тобын жүйелі түрде анықтап, оларды жинау, талдау және алынған нәтижелео туралы есеп беру.

В)Маркетингтік зерттеулердің мәселелеріне мыналар  жатады: нарық сипаттамаларын зерттеу, өткізуді талдау, бәсекелестер тауарын  зерттеу, қысқаша уақытта болжам жасау, жаңа тауарды және оның потенциялын зерттеу, ұзақ уақыт болжамын жасау, баға саясатын зерттеу. Маркетингте ақпаратты алу үшін келесі әдістер қолданылады; бақылау, панель.

Панель- бұл қайталанып жиналған мәліметтер. Панел үлгілері; сауда, тұтынушылық, арнайы панел.

Г) маркетингтік ақпаратты талдау жүйесі.

Маркетингтік  ақпаратты талдау жүйесі талдау әдістерінің  қазіргі заманға сай түрлерін ұсынады. Талдаудың негізгі статистикалық  банк және адамдар банкі.

Адамдар банкі- нарық қызметі бойынша маркетингті қабылдауға сәйкес математикалық адамдар тізімі.

Кесте

Бұл моделдер мына сұрақтарға жауап береді;

• Не жақсы ?
• Қай орналасқан жер жақсы?

Кесте

Маркетингтік  зерттеудің соңғы кезеңі есеп берудің  дайындау болып табылады.

ҚР-да маркетингтікзерттеумен бірнеше консолдингтік фирмалар айналысады. Мысалы, алматы қаласында  қоғамдық пікірдік зерттедің реыпубликалық  орталығы әлеуметтік және маркенингтік зерттеу агенттігі, Биммсимм фирмасы.

Бірақ Қазақстандағы маркетингтік зерттеу нарықтық экономика талап  еткендей кең қолданыстаппаған.

 

5 Дәріс

   Тақырып: Маркетинк жүйесіндегі тауар

 

   I.1) Тауар классификациясы және оның түрлері.

   2) Тауардың өмірлік цикл концепциясы.

   3) Тауар- белгі  тәжірибиесінің негізгі түсініктері.

 

   1) Тауар- бірінші және ең негізгі комплекс элементі немесе нарыққа тұтыну, көңіл аудару, қызықтыру және қолдануға ұсынады.

   Тауар бірлігі- бұл баға, сыртқы түрі.

Мысалы: крем- тауар, ал тюбик- тауар бірлігі.

   Тауар сатылуына  ұсынатын қызмет, қанағаттандырудың  қозғалысымен мүмкінділігінен тұрады.

Мысалы: Шаштаразда шаш қию,  тұрғын үй ремонты.

   Тауар өңдеу қажетін  құру кезінде үш тауар дәрежесін  еске сақтаған жөн. 

Монтаж                           3) тауар қосымша күшпен

 Орама                              2) тауар нақты орындалуда

                        Негізгі кіріс н/е қызмет 1) тауар  ой- пікірмен

                        Сыртқы көркемдеу сапасы

Кепіл

   Мысал  ретінде видеотехника SONY-ды қарастырамыз.

   1) тауар  ой- пікірмен- мәселе шешу әдісі  немесе негізгі кіріс, сол үшін  тұтынушы тауарды алатын.

   2) тауар  шын орындалуда- сапа дәрежесі, қасиет  жинағы, сыртқы көркемдеу, марка  атауы, орама.

   3) тауар  қосымша күшпен- қосымша қызметтер  және тұтынушыларға мүмкіндіктер.

   Тауар  классификациясы.

   Тауар  ұзақ мерзімге классификацияланады.

   1) Ұзақ  мерзімге қолданылатын тауар,  көп рет қолдануға шыдайтын  тауарлар (мебель, холодильник)

   2) Қысқа  мерзімге қолданылатын тауар  (пиво, сабын, тағамдар). Тауар 2 классқа  бөлінеді, тұтынушы түрін анықтайтын  жеке меншік.

А)  Кең түрде  тұтынушын, тауарлар.

Б) Кәсіпорындық тауарлар белгілері

   Кең түрдегі  тұтыну  тауарлары- бұл тауарлар, соңғы тұтынушы алған көп қолдану  үшін осыған кіреді.

   1) Күнара  сұранатын тұтынушы тауарды ойланбастан  бір бөлігін сатып алады. Мысалы: сүт, зуб. паста және басқалары әрқашан сұраныстағы тауар, импульсивті сатып алу тауарлары оқыс- оқиғаларға арналған тауарлар. Импульсивті сатып алу тауарлар күшсіз іздестірумен алынады (шоколад, мороженое, журнал).

   Оқыс- оқиғалар  тауарын қысылған кезде сатып  алады. Мысалы: жауын кезінде қолшатыр, оппа қардан күрек.

   2) Болжам  таңдау тауарлар- таңдау процессінде  тұтынушы бағаны салыстырады,  сыртқы  көркемдеу сапасы.

   Тауар  туралы мәлімет жинауға тұтынушы  көп уақыт кетіреді. Мысалы: Жиһаз,  киім, электрлік құралдар.

   3) Ерекше сұраныс тауарлары: бұл нақты марка тауарлары ерекше сипаттамамен қолдану үшін тұтынушылар бөлігі қосымша қызметін кетіруге дайын. Мысалы: жақсы суреттер, автомобиль түрлері

   4) Поссивті  сұраныс тауарлары- бұл үлкен  тұтынудағы тауарлар, тұтынушы білмейтін.