Кәсіпорынның негізгі көрсеткіштерін талдау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ӘЛ – ФАРАБИ  АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

 

                                  Мамандығы: Логистика

Кафедра: Маркетинг  және менеджмент

 

 

 

СӨЖ

 

«Кәсіпорынның негізгі көрсеткіштерін талдау»

 

 

 

                                                         Орындаған: Исмайыл Раушан

                                             Тексерген: Тұраров Д.

 

 

 

 

2012 жыл

ЖОСПАР:

 

І. Кіріспе:  «Өндірістік және өткізілетін өнімдердің жоспарлық орындалуы мен динамикасын талдау.»

ІІ. Негізгі бөлім:

1. "Масло-Дел" ЖШС өнім өндіру көлемін арттыруда
2. Киров атындағы зауыттың өнім өндіру көлемі
3. «Злак Плюс М» ЖШС өндіріс орны
4. . «Шымкент май» зауыты іс-әрекетінің негізгі экономикалық көрсеткіштерін талдау.

ІІІ. Қорытынды

ІҮ. Пайдаланылған  әдебиеттер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

      Өндіріс  көлемі мен өнімді өткізу көлемі  өзара тәуелділік көрсеткіші  болып табылады.Сату көлемін анықтау  жағдайында шектелген өндірістік  мүмкіндіктер мен шектелмеген  сұраныс басымдылығы өнімнің  өндіру көлеміне жіберіледі. Бірақ  нарықтың толуын және бәсекелестің  күшеюін сату көлемінің шараларын  өндіріс анықтамайды, керісінше  сату көлемінің мүмкіндігі негізінде  өндірістік бағдарламаны игеру  болып табылады. Кәсіпорын тек  қана өткізілетін көлемді тауарларды  өндіру керек.

      Өндіріс  көлемінің өсу темпі және өнімді  өткізудегі сапаның жоғарлауы,  кәсіпорынның тиімділігіне, пайдалылығына,  шығындар мөлшеріне тікелей әсер  етеді. Сондықтанда талдау мәліметтер  көрсеткіштерінің маңызы зор. 

 

Негізгі талдау міндеттері:

 

-         өндірілген өнім және өндіріс  динамикасы жоспардың орындалуының  бағалау   дәрежесі;

-         көрсеткіштер мөлшерінің өзгеруіндегі  факторлардың ықпалын анықтау;

-         өткізілген өнім және шаруаішілік  қорларының өсуінің шығарылуын  анықтау;

-         қорларды игерудегі іс-шаралардың  әзірленуін анықтау.

      Өндіріс  көлемі және өткізілген өнімдер  натуралды, шартты-натуралды, еңбектілік  және құндылық өлшемдерді білдіреді.  Құндылықтарды бағалау көмегімен  кәсіпорын қызмет көрсеткішінің  көлемінің қорытындысын алу үшін, ағымдағы бағаны немесе салыстырманы  қолданады.

      Өткізілетін  өнім көлемі сатып алушының  төлемі бойынша немесе өнімді  жіберу бойынша анықталады; ағымдағы  бағалылықты және салыстырмалылықты,  жоспарлылықты білдірілуі мүмкін. Нарықтық экономика жағдайындағы  бұл көрсеткіш бірінші дәрежелі  мәнді сатып алады. Өнімнің  қалай сатылуына, нарықта оған  сұранысы қандай екеніне оның  өндіріс көлемі тәуелді болады.

Негізгі бөлім:

1. "Масло-Дел" ЖШС өнім өндіру көлемін арттыруда

     Масло-Дел Петропавл» серіктестігі 1998 жылы жұмысын бастаған болатын. Қазір ол өңіріміздегі ең ірі сүт өнімдерін өндіретін кәсіпорындардың біріне айналды. Алғашында 5 тонна сүтті өңдейтін. Қазір өндірістің қуаттылығы 26 есеге артып отыр. Серіктестік 1 тәулікте 130 тонна сүт  қабылдайды. Оны қайта өңдеп, сүт тағамының 50-ге жақын түрін өндіреді. Ең алғаш рет мұнда 20 жұмысшы ғана еңбек еткен. 14 жылдың ішінде серіктестік тұрақты және белсенді дамыған кәсіпорындарының қатарына енді.

     Мұнда тек  сүтті қайта өңдеп қана қоймай, сапасын, майлылығын, құнарлылығын  анықтайды. 

     Өндіріс ошағы  соңғы он жылда өнім көлемін  26 есеге арттырған. Кәсіпорын  енді қойытылған сүт өндіру  жобасын іске асыруды жоспарлауда. 

     Өндіріс жыл  өткен сайын қуатын өсіріп, мүмкіндіктерін  кеңейтуде. Жақында олар сағатына 8 тонна қоюлатылған сүт өндіру  жобасын іске асырмақ. Әзірге  күніне 100 тонна өнім еліміз бен  Қырғызстанның сауда орындарына  жеткізілуде. Енді Қытай нарығына  шығу жоспарда бар. 

     Бүгінде елімізде  «Масло-Дел» ЖШС 19 филиалы жұмыс  істейді.Ел экономикасының дамуы  әлеуметтік саланы көтеруге де  жол ашты...

2. Киров атындағы зауыттың өнім өндіру көлемі

     Киров атындағы зауыт 5,8 млрд. теңгенің тапсырысын орындауға келісім жасаған. Биыл мұнда өндіріс көлемін өткен жылғыдан асыру жоспарланып отыр. Сондай-ақ жыл соңына дейін кәсіпорындағылар жаңа өндірісті игермекші. Тың жобаны солтүстікқазақстандықтар ресейліктермен бірлесіп қолға алуды көздеген.

   Осы уақытта кәсіпорында  көптеген өзгерістер орын алды . Өндіріс ошағында қондырғыларды  жаңартуға үлкен көңіл бөлінеді. Биыл ғана зауытта бірнеше  қазіргі заманғы жаңа қондырғы  сатып алынған. Ал бұл өз  кезегінде кәсіпорын еңбеккерлерінің  ауыр жұмысын біршама жеңілдетіп  отыр.  
     Жалпы биыл зауытта жаңа қондырғылар сатып алуға 200 млн. теңгеден артық қаражат жұмсалмақшы. Осылайша өндірісті модернизациялау бірінші кезектегі міндеттердің бірі. Тапсырыстар жеткілікті, оларды уақытында және сапалы орындау қажет. Бүгінгі күні 5,8 млрд. теңгенің келісімі жасалып қойыпты. Оның 1,5 млрд-ы қорғаныс министрлігіне тиесілі екен. Сөйтіп, биыл зауытта өндіріс көлемін өткен жылғы нәтижеден асыруды жоспарлап отыр.  
     Биыл бірінші жартыжылдық қорытындысы бойынша, өндіріс көлемі өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда өскенін айтуымыз керек. Жалпы зауытта жыл сайын өсім 30-35 пайызды құрайды. 2012 жылы өндіріс көлемін 6,5 млрд. теңгеге жеткізуді жоспарлап отырмыз. Бірінші жартыжылдықтың қорытындысы бойынша, 2,5 млрд. теңгенің өнімі шығарылды.  
     Зауытта жаңа өндірісті игеруге үлкен көңіл бөлінеді. Биыл Калуга телеграф зауытымен бірлесіп, тың жобаны қолға алу көзделіп отыр.  
Сонымен биылға межеленген жұмыс ауқымды. Ал жоспарды мерзімінде орындауға зауыт ұжымы дайын. Бүгінде кәсіпорында 680 адам еңбек етеді. Олардың әлеуметтік жағдайын жақсартуды зауыт басшылығы ұмыт қалдырмайтын көрінеді. Биыл кәсіпорын жатақханасынан 19 отбасыға орын бөлінген.

3. «Злак Плюс М» ЖШС өндіріс орны

     Макарон өнімдерін өндірумен айналысатын «Злак Плюс М» ЖШС өндіріс орны өз жұмысын 2001 жылы Қостанай облысында бастаған. Бүкіл қаржы айналымда болғандықтан,  кәсіпорын «Даму» кәсіпкерлікті қолдау қорынан несие алған. Қордың шағын және орта кәсіпкерлік субъектілері мен ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу және тамақ өнімдерін өндіру ұйымдарын қолдауға бағытталған «Даму Қолдау» бағдарламасы бойынша алынған несиеге Италиядан макарон өнімдерін өндіруге арналған жаңа құрал-жабдықтар сатып алды. Енді оларды жинау және іске қосу процесі ғана қалды. Қазір алдын-ала болжам жасау қиындау, бірақ бұл өзгерістер өнім көлемін 30% өсіруге көмектеседі деп жоспарлап отыр. Яғни, жақын арада нарықтағы макарондық өсім тағы да артпақ. Пайызбен айтқанда бұл онша сезіле қоймайтын шығар, сондықтан біз оны тоннамен есптеп көрейік. «Злак Плюс М» ЖШС-ның берген мәліметі бойынша, 2009 жылы кәсіпорынның өнім көлемі 133 тонна құрапты.133-ке 30% пайызды қосқанда 172,9 деген санға қол жеткіземіз. Демек, 39,9 тоннаға артады.

     Бүгінде «Злак Плюс М» ЖШС кәсіпорны 49 адамды жұмыспен қамтамасыз етіп отыр. Болашақта жұмыс орындарын көбейтіп, өнімімізді шет елдердің нарығына шығаруды жоспарлап отырмыз. Алғашқы экпорт Қырғызстанға бағытталатын болар .

4.  «Шымкент  май» зауыты іс-әрекетінің негізгі  экономикалық көрсеткіштерін талдау.

     Май өнеркәсiбi - елiмiздегi тамақ өнеркәсiбiнiң маңызды салаларының бiрi. 
     Май шығару өнеркәсiбiнiң шикiзаты ретiнде майлы өсiмдiктердiң тұқымы қолданылады.Қосымша қоректену материалы ретiнде майды барлық өсiмдiктер жинақтайды.Жыл сайын алынатын майлардың ассортиментi өсуде. 
     Май өнеркәсiбiнiң дамуы - тiкелей оның шикiзат базасының өсуiмен сипатталады. Соңғы 10 жылда отандық май өнiмдерi өндiрiсi жылдан жылға өсуде.

Өндіріс шығындары туралы мәліметтер 
Қатар нөмірі Шығыстар «А» «Б» «В» 
1 Өнім бірлігіне есептелген тікелей (айнымалы) шығындар, оның ішінде: 
2 395 4 220 
- негізгі материладар 
- жалақы 1 100 855 2 550 
870 645 760 
- басқа да тікелей шығындар 1 583 895 910 
2 Тұрақты шығындардың жалпы көлемі,  
оның ішінде: - жалақы  
178 670 000 
125 000 000 
Екіншіден, осы кестеде көрсетілген мәліметтер бойынша өнімнің сатылу мүмкіндігін 
Үшіншіден, көрсетілген өнім түрлерінің қаншасын сатқанда, жоспарда белгіленген пайданы 
Сатудан түсетін табыс, х - Айнымалы шығын, 
Сату көлемімен қатар, бір әрбір өнімнің тиесілі тұрақты шығындарын 
3 813х – 3 553х –82 188 200 = 
260х = 115 906 200 
х = 445 793 (өнім бірлігі немес данасы). 
Осылайша өнімнің қалған түрлері бойынша шығарамыз да, оның нәтижесі 
Әрбір өнімнің операциялық табысы мен рентабельділігі 
№ Көрсеткіштер «А» «Б» «В» Барлығы 
1 Сату көлемі, бірлігі (дана, кг, тонна) 445 
2 Бағаның бірлігі, теңге 3 813 
2 558 4 511 - 
3 Түскен жалпы түсім (табыс), мың теңге (1 х 
1 344 439 781 192 3 825 440 
4 Өнім бірлігіне есептелген айнымалы шығындар, теңге 3 553 
2 395 4 220 
5 Өнім бірлігіне есептелген маржиналды табыс теңге (2-4)  
163 291 
6 Жиынтық маржиналды табыс (5х1), мың теңге 115 906 
85 670 50 394 251 970 
7 Тұрақты шығын, мың теңге - - - 178 
8 Операциялық табыс (немесе жоспарланған табыс) (6-7), мың теңге 
- - 73 300 
9 Үстеме шығындар, теңге 98 
64,5 -584 - 
10 Таза табыс [2-(4+9)], теңге +162 
+98,5 -293 - 
11 Рентабельділігі [10 : (4+9)] х 100, % 4,44 
Бесіншіден, бухгалтер-талдаушы әрбір өнімнің рентабельділігін анықтайды, ол үшін алдымен 
Негізінен қайсысы басым болса, сонысы тарату базасы ретінде алынған 
Үстеме шығындарды тарату процедурасы үшін келесідей есептеулердің көмегімен жүзеге 
{178 670 х [1 100: (1 100 + 855 
Яғни, «А» өнімі бойынша күтілетін үстеме шығыстар – 98,0 
Қалған материладар бойынша да осылайша есептеледі. 
Жоғарыда келтірілген кесте мәліметтеріне қарасақ, онда «В» өнімінің (293) 
{178 670 х [1 100 : (1 100 + 
Енді біз осы «жетілдірілген» программа бойынша толық өзіндік құнның 
Бұл арада өнім бірлігіне есептелген айнымалы шығындар мен өнім 
Әрбір өнімнің «жетілдірілген» өндірістік программасының толық өзіндік құны мен 
Қатар нөмірі Көрсеткіштер «А» «Б» 
1 
2 
3 
4 
5 
6 Айнымалы шығын, теңге 
Тұрақты шығын, теңге 
Толық өзіндік құн (1+2), теңге 
Баға, теңге 
Таза табыс (4-3), теңге 
Рентабельділігі (5:3)х100, % 3 553 
225,5 
3 778,6 
3 813 
34,1 
0,9 2 395 
148,67 
2 543,67 
2 558 
14,33 
0,56 
Сонымен жоғарыда кестеде келтірілген мәліметтерді кестедегі мәліметтермен салыстырсақ, онда 
34,1 х 445 793 = 15 201, 541 
14,33 х 525 582 = 7 531, 590 
22 733,131 
келтірілген осы мәліметтер «В» өнімін өндірістен алып тастаудың қате 
Сондықтан бухгалтер-талдаушы ең соңғы жетінші мәселесін шешуге, яғни өнімнің 
Яғни, «В» өнімнің өндірісін 20 пайыздан 28 пайызға дейін, 
Күтілетін табыс деңгейін есептеу 
Қатар нөмірі Көрсеткіштер «А» «Б» «В» Барлығы 
1 Өндіріс көлемінің бірлігі (дана, кг, тонна) 329 
2 Барлық шығарылған өнімді сатқаннан түсетін түсім 1 
3 Айнымалы шығындардың жиынтығы, мың теңге 1 171 181 
3 601 185 
4 Тұрақты шығындарының жиынтығы, мың теңге - - - 
5 Таза табыс (2-3-4), мың теңге - - - 
Бұл есептеуді жасау барысында, яғни әрбір өнімнің рентабельділігін анықтауда. 

 

 

 

 

Қорытынды

 

     Кәсіпорын  – қоғамдық қажеттіліктерді қамтамасыз етуге және пайда табу мақсатында өнімді өндіру, жұмыстарды жүзеге асыру және қызметтерді көрсету үшін заңмен орнатылған тәртіп бойынша құрастырылған заңды тұлға құқығы бар жеке шаруашылықтық субъект.

     Кәсіпорынның  негізгі қорлары – тозу барысында өз құнын өнімге бөлшектеп аударатын еңбек құралдарының құндық өлшемі. Өндіріске енгізілген негізгі капитал құны еңбек құралдарының толық жаңару мүмкіндігін қамтамасыз ете отырып толық қапына келуі негізгі капитал қалпына келуінің заңы болып табылады.

     Кәсіпорынның  өндірістік өнімділігі -   бұл уақыт бірлігіндегі барлық өндірістік құралдардың толық пайдалану кезіндегі өнімнің заттай түрдегі және жоспарланған номенклатура бойынша мүмкін болатын максималды шығарылымы.

     Өндірістік  өнімділік берілген өнімнің жоспарланған  өндіріс бірліктерінде есептейді  (тонна, бірлік, метр). Кәсіпорын өндірістік  өнімділігі жетекші өндірістік  цех, алаң, агрегаттар бойынша  анықталады.

     Сонымен, жоғарыдағы кестеде көрсетілген өнімнің құрылымдық өзгерістері жоспарланған табыс 
Шығындардың, сату көлемінің және табыстардың арақатынасын талдау (ШКТАТ) 
ШС шаруашылық қызметіндегі басты экономикалық көрсеткіштердің келесі тобы – 
«Шығын-көлем-табыс» тіркесінің арақатынасын талдау – бұл менеджерлердің қолдарында бар 
Бірақ та, басқару моделі сату көлемінің, шығынның және табыстың 
ШС қысқа мерзімдік басқару режимінде қабылданатын шешімдердің көпшілігі осы 
Жоғарыда келтірілген алғы шарттарды сақтау, шығындардың, сату көлемінің және 
Зиянсыздық нүктесі табыс зонасына қарай ығысқан сайын, онда ол 
S = VC + FC + GI 
Мұндағы: S - сату көлемінің ақшалай көрсетілген құны; 
VC - айнымалы шығындар; 
FC - тұрақты шығындар; 
GI - табыс. 
Бұл арада айнымалы шығындардың көлемі (немесе деңгейі) сату көлеміне 
Теңдік тәсілі (метематикалық тәсілі): кез келген шаруашылықтың қаржылық есеп 
(К.Друри формуласы бойынша). 
{[(Көлемнің бірлігі х Өнім бағасының бірлігі) – (Көлемнің бірлігі 
Зиянсыздықты есептеп шығару үшін біз келесідей мәліметтерді қолданамыз: 
Тұрақты шығыстардың жалпы сомасы – 21 000 мың теңге. 
кезең бойындағы айнымалы шығындар – 220 500 мың теңге. 
Өнім бірлігіне еесптелген айнымалы шығындар – 630 мың теңге 
Сатылған өнімнің бағасының бірлігі (данасының, центрінің) – 700 мың 
Өнімнің ағымдағы сатылған көлемі (немесе шығарылған өнімнің көлемі) – 
Енді осы мәліметтер мен жоғарыда берілген формуласы бойынша өндірудің 
700х – 630х = 21 000 – 0, осыдан 
х = 21 000 : (700 - 630) =161.5 
Егер де тұрақты шығыстарының сомасымен бірге сындарлы көлемінің сомасы сәйкес болады.