Тіл жайлы дана,түйінді сөздер жиынтығы

 «Қазақстанның болашағы қазақ  тiлiнде, тiлсiз ұлт болмайды. Өз  тiлiмiздi сақтау, өз тiлiмiздi құрметтеу отаншылдық рухты оятуға қызмет етедi әрi ата-баба алдындағы ұлы парызымыз !»

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбай:

* * * * *

 Ғасырлар бойы қазақтың ұлт  ретіндегі мәдени тұтастығына  ең негізгі ұйытқы болған –  оның ғажайып тілі 

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбай

* * * * *

 «Ана тілі – ардағымызды  жойылудың аузынан аман алып  қалған сол өршіл рух емес  пе?» 

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбай 

* * * * *

 Он бес жылда аюға да  тіл үйретуге болады.

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбай:

* * * * *

 Қазақ тілі мемлекетіміздің  барлық азаматтарын біріктіруге  қуатты.

 Елбасымыз Нұрсұлтан  Назарбай:

* * * * *

 Мемлекеттік тіл  енді ұлттық саясаттың діңгегі  болуы тиіс.

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбай:

* * * * *

 «Өз тілімізбен өмір сүрейік!»-  бұдан артық қалай айтуға болады? Қажет десеңіздер, одан да оңайлатып айтайын: «Қазақпен қазақ қазақша сөйлессін!»

 Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбай 

* * * * *

"Әрбір халықтың тілін сол  елдің дүниетанымы, мә¬де¬ниеті  мен тарихы, салт-дәстүрі ар¬қылы  меңгеруге болады. Өзге тіл¬ді неғұрлым көп меңгерген сайын, соғұрлым дүниетанымы кеңейіп, рухани байи түседі”,

 Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбай 

* * * * *

 «…жалтақтауды қоятын заман  туды, қазақ тiлiнiң болашағы қазақтардың  өздерiнiң қолдарында,» 

 Елбасымыз Нұрсұлтан Әбiшұлы Назарбай

* * * * *

 «Мемлекеттiк тiлдi дамыту жөнiнде  жұмыстар жүйелi жүргiзiлуде. Менiң  бастамам бойынша «Мемлекеттiк  тiлдi дамыту» Президенттiк қоры  құрылып, қазiрдiң өзiнде бiрқатар  жаңа жобаларды жүзеге асыра  бастады. Мемлекеттiк тiлдi оқыту  жөнiнде өңiрлiк орталықтар жұмыс жасап жатыр.

 Жаңа сөздiктер шығарылды  және бiрқатар компьютерлiк бағдарламалар  жасалынды» 

 

 Тәуелсiздiктiң 17 жылдығына байланысты  сөйлеген сөзiнде 

 Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбай:

 Сорласа жұрт рухсыздықтан  сорлайды.

 Қырандардан биік қойсақ торғайды,

 Отанды кім торғайлардан  қорғайды?

 Рухсыздың,қайырсыздың баюы,

 Бәлкім,ертең ұлтымызға зор  қайғы. 

 Мұхтар Шаханов 

 Біліп айтқан сөзге құн  жетпейді,

 Тауып айтқан сөзге шын  жетпейді.

 Өзің білмесең, білгендерден  үйрен,

 Үйренгеннен ештеңең  кетпейді.

 Мұхтар Әуез 

 Ана тілді тірек  етіп күн кешем, 

 Артық емес тілсіз  өмір түн десем! 

 Қазақпын деп кеуде  соқпа, бауырым 

 Қазақ тілді сүйіп,  жетік білмесең!

 Керім 

 Өр көкірек ұйғырда  жүр орыста…. 

 Өз жеріңде жалтақтап  қазақ жасыма?

 Бәсекелес мына  қыйлы заманда. 

 Кеуде соғар ұлдарым  әсте қажыма!

 Керек олар озбырларды  жөнге сап, 

 Отаршылдар ышқынсын  ойбайлап.

 Кеуде соғар тентек  болса ұлдарым, 

 Жетесіздер жүрер  еді жорғалап.

 Жанарбек.

 Жақсы пікір жан  дүниеңді тыңайтады,

 Шолақ ой жаныңды  жеп мұңайтады. 

 Ақын көп екі  сөздің басын құрар, 

 Керімдей келтіріп  нақышында кім айтады.

 Керім ойың керемет!!! Егер тағы бір коминизім пайда  боп тағы бір кун көсемге  табыну керек болса мен сендей  қазақй Анаға табынар едім… қурбым рақымет.

 Елбасы ел басылық  салауатымен, қазақ еліндегі кірмелерге  сен қазақша сөйлесенші деп  әркімге жалынып көшеде жүрмейді  ғой, тіпті солай бола қалған  кунің өзінде халықаралық баспа  сөз қуралы тыныш жатпас қазақстанда  адам қуқғы бұзылды деп жер әлемге жар салатыны ақиқат сондықтан ұлтық қундылықты мәнсаптылар емес төмендегі мәнсапсыздар шегелеп отырып тақауырау керек әр түрлі жолмен уздіксіз жүмыс жасау отырыс,митингілер әр қилы үндеулбер арқылы ана топастарды ояту керек!!!

 Менің байқағаным  осындай белсендлер елдің санасына ой саламыз дейдіде көп жағдайда Елбасының өзімен алысып кетеді сосын белгілі,істің аяғы жіңішкеріп жатады.Әйтеу тыш тағы жүрмеиміз деседе бізде өте шебер ісұйлестірушілік жетіспей жатырма деп ойлаймын сіздер қалай ойлайсыздар!!!

 «Қазақ елiнде тұрып,  қазақша бiлмеу ұят» 

 Елена Кириллова 

 Баяғыда Хан Қожанасырды  шақырып алып 

- Саған мың ділдә  берем , мына есекке он жылда  тіл үйрет , – депті. 

- Айтқаныңызға құлдық  – деп , Қожа бір қап ділдәні 

 арқалап , есекті  жетектеп келе жатса кемпірі алдынан

 шығып: 

- Ей , алжыған ! Қай  заманнан көрдің есектің тіл  үйренгенін-

 депті . Сонда Қожанасыр:-

- Саспа , кемпір ! Он жылда не  есек өлер , не мен өлем, не 

 хан өліп бір жөні болар  – депті жарықтық.

*ов* пен *ев*

 Осыдан он жеті жыл бұрын «Егемен Қазақстан» газетінде менің фамилиям «Мұртаза» болып жазылды, *ев* алып тасталды.

 Дәл осы амалды Парламент  мәжілісі енді қолға алып, заң  қабылдап жатыр /Айқын: 8.10.2008/. Бұған  да шүкір. 

 Әлі де *ев*, пен  *ов*, «ин», «ич» дегендер маңдайларына  тушьпен жазылғандай өмірі кетпейтін  таңбалар көп. Арада ұрпақ өтер. Келер ұрпақ тазаланар. 

 Баяғыда еврей халқы  перғауынның құлдығына түсіп,  одан әулие Мұса пайғамбар  құтқарып, құлдықта болғандар өмірден өтіп таусылғанша, еврейлерді қырық жыл бой шөлдің ішімен алып жүрген.

 Жаңа,жас ұрпақ  дүниеге келгенде Мұса пайғамбар  оларды Палестина жеріне қоныстандырып,  Израиль мемлекетін құрған ғой.  Бәріне төзім мен ақыл керек. 

 Бізге де таза,құлдық  көрмеген ұрпақ келер.

 Бір кем дүние… 

/Ш.Мұртаза/ 

 Тарихың тұр санаңа  өткел тастап 

 Өз тіліңде ойлау,  сөйлеу тоқталған сәттен бастап,

 Бүкіл баба рухымен 

 Ұлттық, гендік-ақпараттық  байланысың кесілер. 

 Тағдырыңнан ата-мұра  шамын солай өшірер… 

 Өз тіліңді жерсінбеудің,

 Өз анаңды менсінбеудің 

 Арсыздығы қай дәуірде  болып еді тапқырлық? 

 Ол – рухи мүгедектік  әрі ұлттық сатқындық! 

 Аз қайғы ма, талабыңды  түсінігің алдаса?..

 Мейлі он тіл,  тіпті жүз тіл меңгергенің  далбаса 

 Өз ұлтыңның тілі  мен рухы 

 Ой санаңа іргетас боп қалмаса!

 М.Шахан 

 «Тіріні көрге салатын  да – сөз, 

 Өліні тірілтіп  алатын да – сөз.» 

 Низами 

"Ана тілім жойылар  болса, мен бүгін өлуге даярмын”  Р.Гамзатов 

 Тілім менің түзелер, 

 Билік басы қолдаса. 

 Елім алда күйзелер,

 Ана тілім болмаса.

 Қыдырқожа Султанкерей 

 Ұрпақтың жаңаруы  мемлекеттің болашағының беріктігін,қазақ  ултының гүлденуін айқындайды. Қазіргі  жасбуынға осыны жетік түсінулері  керек. Жас буынға тарихи құндылықтар  мен рухани қасиеттерге ұмтылта,  өздерін өмір сүріп отырған заманға лайықтай білсе, көңілдегі көксеген арманға қол жеткізу тіпті де қиын болмасы белгілі.

 Халқымыздың сан  жағынан көбейіп, сапа жағынан  тұрақтауы — міне, осы ақиқатқа  тәуелді болмақ.Сондықтан жас  буындарды ултық қундылыққа тартып  осы жағыннан басты назарда устап,бағдарламалар жасай білмесек ғылым техника дамыған мына ғасырда жәй бірақатықпен жалтақтаудың кесірінен біз уақыттан оңбай утылып қаламыз.Сондықтан түйсікке сеніп баяндама қойып жүрген басшылардың сөзіне тоқмейіл танытпай әліде тақырыпты аша түсер жан жақты зерттей анықтай түсп әрі насиқаттай біліуіміз қажет.

________________________________________

 өз иті әлсіз  ауылға өзгенің иті үреді. 

 ана тілін білмеген  итшілеп өмір сүреді.

 Жанарбек Ақыбйұлы 

 Білімділіктің ең  басты факторы туған тілінде сөйлеу мен оны сыйлаудан басталады.

 Георг Гегель 

 … ТАРИХЫҢ ТҰР  САНАҢА ӨТКЕЛ ТАСТАП,

 ӨЗ ТІЛІҢДЕ ОЙЛАУ,СӨЙЛЕУ  ТОҚТАЛҒАН СӘТТЕН БАСТАП 

 БҮКІЛ БАБА РУХЫМЕН  БАЙЛАНЫСЫҢ КЕСІЛЕР. 

 ТАҒДЫРЫҢНАН АТАМҰРА  ШАМЫН СОЛАЙ ӨШІРЕР.

 ӨЗ ТІЛІҢДІ ЖЕРСІНБЕУДІҢ,

 ӨЗ АНАҢДЫ МЕНСІНБЕУДІҢ 

 АРСЫЗДЫҒЫ ҚАЙ ДӘУІРДЕ  БОЛЫП ЕДІ ТАПҚЫРЛЫҚ? 

 ОЛ-РУХИ МҮГЕДЕКТІК,ӘРІ  ҰЛТТЫҚ САТҚЫНДЫҚ! 

 АЗ ҚАЙҒЫ МА,ТАЛАБЫҢДЫ  ТҮСІНІГІҢ АЛДАСА?..

 МЕЙЛІ,ОН ТІЛ,ТІПТІ  ЖҮЗ ТІЛ МЕҢГЕРГЕНІҢ ДАЛБАСА, 

 ӨЗ ҰЛТЫҢНЫҢ ТІЛІ  МЕНЕН РУХЫ 

 ОЙ САНАҢА ІРГЕТАС БОП ҚАЛМАСА.

/М.ШАХАНОВ/ 

.Ана тілден жүректер  от алуда, 

 Мұрасы өшіп,батпасын  Ата мұңға. 

 Тілін сатқан сатқындық,опасыздық, 

 Сатар оңай халқын  да,Отанын да!

 Ана тілмен игеріп  қаншама өнер,

 Сол тілменен рухым  шапақ төгер. 

 Ұлт тілімді құрметте ең алдымен,

 Мені Ел деп елейтін  болсаң егер!

 Кәкей Жаңжұңұлы 

 ана тілі… жүректің  терең сырларын, басынан кешкен  дауірлерін, қысқасы жанның барлық  толқындарын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп  сақтап отыратын қазына.

 Жүсіпбек Аймауытов 

"Бәйгеден қосқан сайын келсе-дағы

 Тұлпарда арықтаса  сән бола ма"

 Қазақ деген ултың  керемет өз ана тілі бар.Қазақ  тілінің кереметтігі сондай шешендері  қас қағымда кез келген сурағыңа  өлеңмен жауап береді. Қазақ тілі  айтқысы келген ойын тура мағанасында  айтумен бірге алысты ерте болжап астарлап айтады , немесе басыңды қатырып зерек болсаң тауып ал деп жумбақтап айтады ,әйтпесе түспалдап айтады ,

 «Әзілің жарасса  атаңмен ойна» демейме қалжыңдап  айтады,сөз қәдірін білмегендерге  урсып айтады,улт қундылығын таптап  жұрген жетесіздерге «таяқ еттен сөз суйектен өтеді» зекіп айтады,

 Қазақй болмысын  жоғалтқан азғындарға жеті атасын  араластырып боқтап айтады.

 «Жақсының реніші  жібек орамал кепкенше жаманың  өкпесі қара басың жерге жетенше»  демейме өкпелеп айтады. Рақаттанып  кулші жасың узарады дейді ғой кулдіріп айтады,жәбір көргендерді жубатып болысып айтады осыдан артық сөйлесудің қандай түрі бар тағы кім қалай айтады Қазақ тілі қалай иілсең солай йкемге келер өте қоры бай өрісі кең тіл. Өлеңмен тудым өлеңмен өлемін демекші қазақ тілінің өрісі жетпеген мәселе барма?

 Тіл қайтіп пайда  болады? Тіл белгілі бір улттың  узақ жылдары қалыптастырған  сөйлеу мәдениеті Уйтсе Қазақ  тар кім узақ жыл басқыншы  қаншер жауыз ултардың отаршылдық  сайқал саясатының 3 ғасыр қурбаны  боп келген қазақ ултының улдары мен қыздары тағдыр тәлкегімен әр тарапқа әр қыйырда келіп жыйылып тілдескенде еш қыйналмастан өз Ана тілдерінде Қазақ тілінде бір бірінің тілін ойын Қазақ тілінде түсіне білген керемет оқыйғаны өз көзімізбен көріп жүрген біз Қазақ тілінің керем ет шыдамдылылығын қудыретін сезініп марқайдық Қазақ тіліне жол ашылды барлық көрген қорлық қайғы қасырет мутылды. Қазақ елінде Қазақ жерінде Қазақ мемелекетінде Қазақ тілі жулдыздай жарқырап жайнайды деп есептедік… солай болуға тиіс еді…

 

"Бәйгеден қосқан сайын келсе-дағы

 Тұлпарда арықтаса  сән бола ма"

 Жанарбке Ақыбиұлы 

"Көбіне қызбаланып  пікірталастыруыңның себебебі –  қарсыластың нені дәлелдегісі  келгенін түсіне алмай әлек  болуыңнан” 

 Л.Н.Толстой 

 Өлең сөздің патшасы,  сөз сарасы,

 Қиыннан қиыстырар ер данасы,

 Тілге жеңіл, жүрекке  жылы тиіп,

 Теп тегіс, жұмыр  келсін айналасы.

 Бөтен сөзбен былғанса  сөз арасы, 

 Ол ақынның білімсіз  бейшарасы. 

 Өлеңге әркімнің  ақ бар таласы,

 Сонда да солардың  бар таңдамасы. 

 Іші алтын, сырты  күміс сөз жақсысын,

 Қазақтың келістірер  қай баласы.

 

 Абай Құнанбайұлы 

"Орыс тiлiне "мемлекеттiк  тiл” мәртебесiн бермеймiз. Себебi, бiз қазақ тiлiн дамытуымыз керек.  Бүгiнде Қазақстан халқының 100 пайызға  жуығы орыс тiлiн меңгердi. Ал  қазақ тiлiн әлi үйрене қоймады. Сонда бiздiң мемлекеттiк тiлiмiз қайда қалады?”