Емдік туризмнің даму тарихы

Бірінші категориядағы  обьектілерді қорғаудың мақсаты  – ресурстардың кеңеюі мен толығуына  сақталуын жақсарту ал екінші категориясы                          – функционалдық қасиетке кері процестердің болмауын қадағалау әсіресе бірінші  категорияны қоршаудың нысанасы.

Осылардың ішіндегі ең қауыптісі  табиғаттың жәндіктеріне өндірістік қызметтен  келген залалдың әсер қалдыруы (өндірістік ауылшаруашылық құрылыс алаңы мен  және көлік қатынасы т.б). Аталған  әсерлер ең үлкен территорияны кепілге  алудың олардың курорттық рекреациялық ресурстардың кіруін табиғи кешендер мен эксплуатацияпроцестерінің  өсімдіктер мен өзендерді қалпына  келтіру шаралары көптеген құралдардың  бөлініп шығуын қоршаған ортаны ластауынан сақтайалады.

Жер асты қойнауын жұмысқа  қосудың қазба жұмыстары өте  күшті зілзалаға немесе рекреациялық ресурстар қорының таусылуын  жер асты және үстіңгі қабат суларының  айналымына бұлақтардың дебитінің  төмендеуіне қойнаудағы емдік минералдық батпақтардың режимінің өзгерісіне әкеледі.

Ауылшаруашылығы өндірісінің  бұлақтары улыхимикат және жануарлар  кешенінің қалдықтары мен фермалары  кесірінен су ағымының және қоршаған ортаның немесе соған байланысты жайт көлік қатынасының жүріс  тұрысынан ластануға әкеліп соғады.

Курорттық рекреациялық істің  табиғатты қорғаудағы негізгі бағыттары  территориядағы өндіріс орындарының  болмауына көмек қолын созады. Өндірістің кейбір түрлеріне техникалық жән территориалдық тосқауылдар  қойылуы тиіс.

Жер үстіндегі сулар  көбінесе ішуге қолдану үшін пайдаланылады. Сонымен қатар курорттағы гидроминералды сулардың әсері ықпал етеді.

Иістенген категориялар қатарына табиғаттағы курорттық – рекреациялық  әсердің қалыптасуына ландшафтта демалып  жатқандардың әсері мол. Санитарлы  талаптарға сай бұл обьектілерді толтыру қажет емес.

 Курорттық – рекреациялық  ресурстарға қалыптасқан факторлар  бойынша жағымсыз табиғи процестердің  пайдасы жағалау абразиясы топрақтың  көшуі салдарынан зілзалалар  мен су тасқындары осындай  жағдайда орын алып тұрады. Осылардың  кейбіреулері адам баласының  қызметі қарсаңында қалпына келу  процесіне көшуі мүмкін, көбінесе  бұл әрекет салдарынан шаруашылық  саласына үлкен шығындарға ұшырауы  ғажап емес.

Осы процестердің жағымсыз екені туралы хабарлау салдарынан тұрғылықты жағдайға сай орнатудың қарсаңында арнайы отырыстарды өткізіп тұру керек.  Жағымсыз табиғи процестерді  болдырмау арқасында олардың  ландшафттарын сақтап қалуға мүмкіншілік  туады.

Курорттық рекреациялық аймақтағы  табиғатты қорғау жөніне отырыстар  барысындағы жүйесі шаруашылықтың  басқа салаларына сақтау және осы  ресурстарды жандандыру шараларын  табиғи кешендерге антропогендік әсер қалдыуы мүмкін.

Табиғатты қорғаудың негізгі  методтарына шекараны резерваттау  курорттық рекреациялық ресурстарды  және олардың құндылықтарын ұйымдастыруға  шығындалады. Батпақтық кен орындарын  қорғау біз үшін өте қиын жайттардың бірі. Кей кездерде оптималді жағдайларды  жақсарту үшін жасанды отырыстар  өткізілген болатын осыған орай батпақтық  процестер ішіне (лиман өзендерін  айналдыру судың деңгейін қалпына  келтіру т.б) жатады.

Емдік ресурстарды табиғи қорғау практикалық жүйеде ландшафттарды  қорғау мен және емдік орындарының  орналасу ерекшелігі мен көзге түседі.    Өте ғажап курорттық рекреациялық кешендерді демалыс орындары мен зоналарда немесе аудандарда қолдану ресурстардың рационалды түрге келуіне көмектеседі және арнайы инфрақұрылымның қалыптасуын толығы мен санитарлы – гигиеналық жәйттің жақсаруына қол ұшын созады.

 

 

Қорытынды

 

  Ал енді осы тоқсан  ауыз сөздің толықтай түйінін  қорытындылайтын болсақ, емдік туризм  қоғамдық құбылыстың ерекше бір  түрі болып келеді, себебі емдік  туризмнің тарихы ұзаққа созыла  отырып өте ертедегі тарихтың  беттерінен кездестіруге болады. Әр түрлі әдебиеттерде ең алғашқы  курорттар мен санаторийлардың  пайда бола бастағаны туралы  мағұлматтар алуға болады.

 Қазіргі уақытта адамдардың  денсаулықтарына мемлекет тарапынан  қолдаулар көрсетіліп жатыр сол  себепті кез – келген мемлекеттіңмәдени  саясатында шешім қабылдаудың  басты рөлін туризм саласы  алып отыр. Туризм белгілі бір  орында тұрған функцияларды орындайды.  Санаторлы            – курорттық емделу адамзаттың  денсаулығын қалпына келтіру  үшін өте қажет.

Туризмнің даму қарқыны  – оның ішіндегі емдік туризм әлемнің  көптеген елдерінде экономика саласының  өркендеуіне өз септігін тигізеді, ал Қазақстан Республикасы үшін де осы жәйт қапыда қалмайды деген ойды ұстанып отырмын. Осы жағдайға орай егер де мемлекет тарапынан туризмнің  осы түрін дамытуға қолдау көрсетілмесе емдік туризм саласы құлдырауға ұшырауы  ғажап емес. Осы істің жалғасын өрбіту үшін мемлекеттің назарын  аудару біздің міндетіміз. Қараусыз қалған санаторлы курорттық орындарды  халқымыздың игілігіне қолдана  білуіміз керек, олардың ішіне ертеде зерттелген табиғи емдік ресурстарды  жатқыза аламыз.

 Емдік туризмнің дамуындағы  біркелкі мінездемелерге зер  салып қарастыратын болсақ, Республикамыздың  оңтүстік өңірінде емдік туризмнің  мәдени – экономикалық бөлшегінде  табиғи ұйымдастыру шаралары  өтуде. Осыған байланысты жайлы  климатқа сайөте ұзақ комфортты  периодтарына минералды бұлақтардың  және емдік батпақтардың құбырларының  көп болғаны құлақ қағыс ету  керек.

 Осы факторлардың барлығына  аймақтың территориясын санаторлы  курорттық емделу шараларын ұйымдастыруға  перспектива жағынан қарауға  мүмкіншілік береді.

  Республикамыздың  оңтүстік бөлігінде әр түрлі  физико – географиялық және  геологиялық жағдайынан қасиеті  мен құрамына байланысты емдік  минералық сулар мен емдік  батпақтардың тең жартысы емделу  мақсатына орай қолданылады. 

 Аймақтағы  табиғи емдік ресурстардың анализі  осы өңірде емдік туризмнің  дамуына жағдай жасалғанын көрсетіп  отыр. Ал Қызыл – Ордада емдік  сауықтыру мақсатында Сарышығанақ  бұғазы мен Терескен өзенінің  құнарлы батпақтарын қолданған  жөн. 

 Қазақстанның  оңтүстік өңірінде емдік қасиеттері  бар батпақтарды        Тұз – Хан  Темірлан акратермасында  Манкент минералды суларын емдік  мақсатқа сай қолдана білу  керек. 

 Жамбыл  обылысының территориясында Ақ  – Көл мен Қазоты өзендерінің  батпақтарын қолдануға лайық  деп тапқан екен.

 Ал  Алматы обылысында емдік мақсатта  Аяқ – Қалқан, Түрген, Арасан     – Қайнар, Қу – Арасан, Хоргос, Кескен – Терек, бұлақтарын  және емдік батпақтардан Соркүл  мен Үсек өзендерінің шипаларын  қолданады.

Геологиялық құрылысты зерттеу салдарынан табиғи факторлардың жағдайына көптеген аймақтарда құнарлы табиғи емдік ресурстарды  шығаруға атсалыса отырып, емдік мақсаттағы әр түрлі құрамдағы минералды  сулардың пайда болуына өз үлесімізді қоса аламыз.

Санаторлы – курорттық өндірістің дамуына  байланысты Республикамыздың оңтүстік өңірінде  табиғи емдік қасиеті  бар өңірлерді зерттеу нәтижелері мен табуға өз үлесімізді қосуымыз керек. Халқымыздың денсаулығына назар  аударатын болсақ – оларда ең басты  мәселе жанұясы мен бірге бақытта  ғұмыр бойы өмір сүру болып табылады. Емдік туризмнің дамуы мемлекет пен онда өмір сүріп жатқан тұрғындардың денсаулығына байланысты. Оңтүстік Қазақстан  обылысындағы жоғарыэффектілі кешендегі  емдік туризмнің дамуы оларға Қазақстан экономикасына шетелдің капиталының орнығуына септігін тигізеді

   

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

 

1. Полторанов В.В. СССР –  дегі  Емдік – санаторлы курорттар  М.: 1971. – 255б 
2. Квартальнов В.А, Зорин И.В Туристер терминалогиясының сөздігі М.:Кеңестік спорт, 1999. – 856 б.
3. Мироненко Н.С., Твердохлебов И.Т. Рекреациялық география – Мәскеу Университетінің баспасы, М.: 1981. – 207б.
4. Рекреациялық географияның теориялық негізі / редакциялық коллегия  И.П.Герасимов, пен В.С.Преображенский – М.:Ғылым, 1975. – 221б.
5. Танымал медициналық энциклопедия /  ред. Бакулева А.Н., Петрова Ф.Н.      – М.: Кеңестік энциклопедия, 1965.-1039б.
6. Ердаулетов С.Р. Туризм географиясы: тарихы теориясы қолдану әдісі практикасы – А.: «Атамура»,2000.- 336б.
7. Курортология және курортлтерапия справочнигі редакторы проф       Данилов Ю.Е. проф Царфис П.Г. – М.: «Медицина», 1973 – 647б 
8. Курорттық рекреациялық шаруашылық (аудандық аспектілері) Гидбут А.В., Мезенцев А.Г.  – М.: Наука, 1991.- 91с.
9. В.В. Полторанов М.М Мазур. Санаторлы курорттық ем мен оның жағымдылығы – М.: Профиздат, 1989.- 263б.
10. П.Г. Царфис СССР: Рекреациялық географиясы Курортологиялық аспектілері - М.: Мысль, 1979.- 311б.
11. А.П Парфенов Табиғаттың емдік қасиеттері – Л.: Ленинград, 1963.- 44б.
12. П.Г,  Царфис Ю.В. Ступинин Курортар (2 том) – М.: Профиздат, 1991.-511б.
13. Курорттық емделу / Н.А Белая, И.П Лебедева.– М.: Знание, 1978. – 63б.
14. Э.Иванова Шығыс Еуропа курорттары: артта қалған ескіні еске алу //   Туризм – 2000 - №10- С.58-60
15. А Хасенов. Қымыз және оның емдік қасиеттері – А.: Казгосиздат, 1961.- 41б.
16. Н Литвинова. Қазақстанның курорттары мен емдік орындары – А.:  Казгосиздат, 1938.- 92б.
17. Климаттық емдеу методикасының негізгі принциптері проф  редакторы А.С.Вишневского – М.: Медицина, 1965. – 413б.

18.  Курортар  Энциклопедиялық сөздік /басты редакторы. Чазов Е. И – М.: Кеңестік Энциклопедия, 1983.- 592б.

19.  Соколова М.В. Туризм тарихы– М.: Мастерство, 2002.- 350б.
20. Қазақстан Курорттары– Алматы.: Онер, 1973.- 143б.
21. К Нургалиев. М. Темирханов Қазақстанның емдік орындары – А.: Қазақтың Мемлекеттік баспаханасы 1957. – 77б.
22. А.Ю. Александрова Халықаралық туризм – М.: Аспект Пресс, 2001.- 464б.
23. Е.А Зрянина. Денсаулық үшін арнайы турлар // Тур бизнес журналы– 2002     - №8 – С.23