Емдік туризмнің даму тарихы

 

Мазмұны

 

     Кіріспе.....................................................................................................................3

 

1.     ЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ МЕН МӘНІ.................................5

1. Емдік туризм және туризм жүйесін дамытудағы орны..............................5

 

2. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУЫ......................................................................................................................10

2.1 Қазақстан  Республикасындағы емдік орындардын дамуы (Солтүстік Қазақстан облысы Бурабай өңірі)............................................................................10

2.2 Санаториялық-курорттық  орындарды ұйымдастыру мен басқару  салалары.....................................................................................................................17

 

3.  ЕМДІК ТУРИСТІК-РЕКРЕАЦИОНДЫҚ РЕСУРСТАРДЫ МЕҢГЕР.......24

 

Қорытынды............................................................................................................31

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі............................................................................33

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

 Тақырыптың өзектілігі. Санаторлы – курорттық емделу табиғи емдік ресурстарды және физиотерапиялық – медикоментоздық қағидаларды қолдану арқылы жүзеге асырылған дегенмен емдік ресурстар негізгі рөлді атқарады Табиғи емдік ресурстардың құрамына кіретіндер: ландшафттар биоклиматтар гидроминералды  ресурстар (минералды сулар және емдік батпақтар).

Емдік сауықтыру орындары халықтың ұлттық игілігі болып табылады. Олар халықтың демалуы мен емделуіне  арналған және де қатаң түрде қорғауға алынған табиғи обьектілері мен  өзіндік ерекшелітері бар аймақ  болып келеді. Көптеген табиғи факторлардың шипалы қасиеті менерте заманнан белгілі;су емшілік жорамалдары  мен құрастырылған және де олар балнеологиялық курорттардың минералды суларының  прототиптері тектес болып келген. Ол судың емдік қасиеті туралы құлақ қағыстар көптеген аурушаң  адамдарды өздеріне назар аудару мақсатында шет аймақтарға тез қарқын мен таралуда «Ғажайып» бұлақтар мен басқа да емдік факторлары емдік құпиялардың негізі бола тұрып  кей бір жағдайларда діни мәдениеттің  қағидасы ретінде саналып келді.

Қазақстан Республикасындағы  емдік туризмнің дамуының қажеттілігін тұтынушыларға әлеуметтік тапсырыс көптеген бүтіндей жүйесін жуықтап  алғанда денсаулық мәселесі мен  бос уақытты өткізуге байланысты салауатты өмір салтына республикадағы патриоттық тәлім-тәрбиені үйретуге жағдайлар  жасалған.  

Қазақстан Республикасының кең байтақ территориясында  ерекше физико-географиялық және геологиялық  жағдайлары емдік туризмдегі әр түрлі  факторлар мен таралған. Емдік  туризмді дамытуға  Қазақстанның мүмкіншілігі зор. Оның негізгі ғажайып табиғи жағдайларын көптеген емдік батпақтар  мен минералды бұлақтар кұрайды.

 Қазақстан Республикасындағы  емдік туризмнің даму қарқыны  шикізат базасы мен дағдыланған.               

 Емдік туризмнің аймақтағы  қарқынды дамуы халықаралық   стандарттар деңгейінде курстық жұмысымның тақырыбын таңдауға себепші болды. Қазақстан Республикасының аймақтарында санаторлы-курорттық шаруашылығын емдік туризмнің хал ахуалын зерттеу обьектілері ретінде талқыға салуға мұрша берді. 

  Жұмыстың көкейтестілігі: Туризм индустриясының құрылымдық құрамында танымдық  және спорттық туризмнен басқа емдік сауықтыру туризмінің өзіндік ерекшеліктері.

 Туризм  саласының мамандары туризм классификациясын  әр түрлі топтарға бөліп жүр 

Жұмыстың мақсаты: Туризм саласының болашағына оң көзбен қарай отырып Қазақстан Республикасының ішкі туризміне жағымды жағынан көмек қолын созу.

Жұмыстың  міндеті: Емдік туризмнің даму тарихын анықтай отырып, курорт санаторий шаруашылығы саласының менеджмент пен маркетинг мәселелерін қарастыру, және  Қазақстан Республикасының емдік туризмді дамыту жолдары мен болашағын айқындау.

 Мысалы: туризм географиясының оқулығында  Авторы Ердәулетов С.Р. классификацияда  емдік туризм жеке спорт сауықтыру  туризмі деп топтастырылған. Кейбір  авторлар емдік туризмді және  спорттық туризмді жекеше қарастыруда. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. ЕМДІК ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ МЕН МӘНІ

 

1.1 Емдік туризм және  туризм жүйесін дамытудағы орны

 Курорттық емделуді  ғажап физиолог Павлов И. П.  былай деген “Емделушіге жазылған  барлық дәрігерлік анықтамалар  орнында қозғалмай қалушыларға  әсер етеді себебі негізгі  аурудың ошағы әлі қалпына  келе қойған жоқ. Мұндағы ең  басты талпыныс – адамды отырған  орнынан дереу түрде алып шығу, күделікті атқарып жүрген жұмысынан  босату, оның ойын денсаулығының  сау болуына қарай итермелеу  ондай жағдайды бірнеше күндей  қалпында қадағалап отыру”.

 Емдік туризм – бұл тұрғылықты  жерден алшақтап демалу мен  емделу мақсатында табиғи факторларды  өзіне сіңіру. Сонымен қатар санаторлы-курорттық  жерлер мен емдік орындарға  саяхат жасау. 

Санаторлы-курорттық емделудің  негізі мынада жатыр ол: біріншіден адам баласы өзінің өмір сүру қалпынан ауытқып, жаңадан құрылған жерге  келіп қоныстанады, және табиғи жанға-жайлы  жағдайға кеңеледі, екіншіден ауруға төтеп бере алатын арнайы емдік режимді  орнатады, үшіншіден бұның мәні мынадан  тұрады оған негізінен табиғи емнің  факторларын қолдану мақсатында – минералды сулар мен емдік  батпақтарды және жайлы климатқа толығы мен ем алып шығуына себепші  болады.

 Курорттық немесе  курорттық емес санаторияларға  барудың ең басты мәні науқасты  өзінің бұрынғы өмір сүргенжәне  де ауруы асқынған ортасынан  алшақтатып оны жанға жайлыкөңілінен  шығатын аймаққа апару керек. 

 Бұл қоршаған орта  мен табиғи жағдайдың (климаттық  т б) тұрақтануы жұмыстағы адамдар  мен қарым-қатынастың орнықты  болуы әсер етеді. 

  Осындай кезеңде  қоршаған ортаның жағдайы адамға  оңды әсер қалдырса және адамның  сол аймаққа бейімделуі көбінесе  оның денсаулығына байланысты. Адам  салмағының нашарлауы қоршаған  ортада әр түрлі ауруларды  жұқтыруына себепші болады.

  Ал одан өзге ортада  курорттағы науқасқа ең маңызды  емделу жолдарын ұсына алады.  Оның әсер ету күші адамға  курортта салауатты өмірі мен  тәбетінің дұрыс сақталғаны үшін  жағымды әсер қалдырады. 

 Табиғи жағдайдың  орнығуы науқастың психикасына  әсер етіп ғана қоимай оның  жүйке жүйесі процестерінің қалпына  келуіне жол ашып ағзадағы  өмірлік талпынысын арртыруда  басты рөл атқарады. 

 Осы орайда  жанға жайлы психикалық және  физиологиялық түрі денсаулықты  қалпына келтіру мақсатында әр  түрлі емдік факторлардың әсері  және минералды сулар мен ем  батпақтарын қолдануға мүмкіншілік  береді.     

 Табиғаттың  адамға жағымды әсері үшін  алыс жаққа сапар шегу маңызды  емес. Мысалы Кавказ бен Қрым  курортын айталық. Тұрғылықты  тұрған жеріңіздегі жақын маңда  орналасқан курорттар науқастарға  өзіндік ерекшелігін және көптеген  жағдайда науқастардың халдары  нашарлап басқа аймаққа қоныстанған  адамдардың денсаулығына үрей  тудырады. Келгеннен кейін бірнеше  күн өткен соң жаңа климаттық  жағдайға бейімделіп жатқан адамның  хал ахуалының сыр беруіне әкеліп соғуы мүмкін, сонымен қатар бейімдірек емделуінің мерзімі қысқарып емнің толық нәтижесі болмауы анық.

Курорттан кейін бастапқы қалпына қайта келу үшін акклиматизациядан  өтуі керек.

 Рекреация – бұл адам баласы өзінің бос уақытын танымдық сауықтыру спорттық және мәдени-көңіл көтеру іс-шараларын өткізу мен шектелмейді және осы шаралар бір күндік, апталық, жылдық сонымен қатар өмірлік циклдерді жүзеге асыру мақсатында орындалады .

 Адам өзіне бірнеше  рекреациялық аспектілерді бірітіре  алады Олар: Медико-биологиялық,  әлеуметтік-мәдени, экономикалық, политикалық,  және экологиялық болып бөлінеді. 

 Рекреациялық аспектілердің  маңыздылары мыналар болып табылады: Ол мынау; медико-биологиялық  олар мынандай құрамдардан тұрады:

1. Осы ауруға шалдыққан денсаулығын қалпына келтіруге курортология   әдісімен емдік процестің аяқталуын күтетін зиялы қауым.
2. Дені сауыққан адамдардың шаршағанын басатын аурудың әдістемесінде және кәсіби маман ретінде қабылдауға болады. 

Туризм арқылы сауығу –  бұл адамның өндірістік және өндірістік емес психологиялық жағынан шаршауын кетіре алады. Дені сау адамның жұмыстағы  және үй шваруашылығындағы ауырпашылықтан шаршауы адамның жұмыс істеу  қабілетін төмендетіп жібереді.

Орындалып жатқан жұмыстың талпынысына қарай отырып оннан  екі түрлі шаршау белгілерін анықтауға  болады Олар: Интенсивті және тәулік бойы жұмыс істеу барысында функционалды потенциалдың төмендеуі салдарынан жүйке жүйесі орталығының және жұмыс  істейтін ағзаның тежелуіне әкеліп соғады. Осы орайда жұмыстық қабілеті дереу қалпына келеді. Ең аз деген  интенсивті ұзақ жұмыста функционалды потенциалдың әлсіреу тереңдігі  күрделеніп жұмыс бабына ұзақ мерзімдей дайындалады .

Физиологиялық өзгерістердің  болуын қадағалау мақсатында еңбегі демалысқа ауысуы керек 

Рекреациялық әрекеттің  қасиеті шаршағанын басатын оның белсенділігін арттырады. Белсенді қасиеттің қалпына келу процесінде пассивті демалысқа қарағанда өтуі анық байқалады.

Келесі бір түрі ағзаның  жасына қарай әр түрлі рекреациялық қасиеттердің түрлеріне тәуелді  болуы керек. Мысалы: Балалар рекреациялық қасиеттің хал-ахуалынан әр түрлі  әсер алу мақсатында жүктің физиологиялық  және психологиялық жасының негізінде  ауыр болуы ғажап емес.

Тәулік бойы  ауыр салмақтан  күшті әсер алуы жасөспірімдер жасына байланысты.

Орташа жас пен жасы келген адамдардың салмақты көтеруі  бірдей болуы керек және тыныштық қалпында өтуі тиіс.

Осыған орай әр бір жасқа  арнайы цикл тәрбие мақсатында жүргізіледі. Емдік сауықтыру туризмінің түсінігі И. В. Зориннің және В. А. Квартальныйдың анықтаулары бойынша бұл: біріншіден емдік және демалу мақсатындағы туризм, екіншіден жалақылары төмен тұрғындардың туристік саяхатында тұрмыстық жағдайы нашар, әлеуметтік жағынан қорғалмаған емделу мен рекреациядан өтуді қажет ететін адамдар саны.

Демалу зонасы мен қала сыртына жақын орналасқан қолайлы  жағдайы және (орманды массивті өзен-көлдері) тек демалуға арналған.

 Курорттық орындар: Жанға жайлы табиғи факторлары мен денсаулықты қалпына келтіру үшін профилактикалық ауруларды емдеуге арналған.

Куроттық емделу: Адам денсаулығын бастапқы қалпына келтіру процесінде әр түрлі курорттық ресурстарды пайдалану арқылы жүзеге асырылады.

 Емдік рекреация: Ол өзінің негізгі емделу факторлары мен көзге түседі, климат минералды бұлақтар емдік батпақтар т.б.

 Осыған орай ол 3 топқа  бөлінеді. Климаттық емдеу, бальнеологиялық  емдеу, және батпақпен емдеу.  Емдік-курорттық рекреацияның мақсаты  медико-биологиялық нормаларға қатаң  түрде сай болуы.

 Адамды емдеуге бөлініп  алынған курортологиялық территориялар  қатаң түрде жинақталған қасиетіне  тиісті болып келеді.

 Каз СССР-дің табиғи  ландшфтылы курортты зоналарына  сәйкес келесі типтерге бөліп  қарастырған.

1. Түзу примориялық

Жерорта теңізінің климаты.

Жазық дала климаты.     

Бетпақ дала климаты.  

Салқын субтропиктік климат.

Жартылай бетпақдала климаты.    

Ауа-райының кеңістігі.

2. Курорттық континентальді жазықтар мыналардан тұрады

Ормандық қыратты зона

Біркелкі белдеулерлерден 

Муссонды ормандардан

Климаттық ауа-райы кеңістігінен 

Жазықты және орманжазықты субтропиктік  ормандардан

Жартылай бетпақдалалардан тұрады.

3. Таулы курорттар мыналардан құралған

Тау етегі аласа таулар (теңіз деңгейінен 500-1000 м биіктікте)

Орташа таулы төменгі  белдеудегі (1000-1500 м биіктікте)

Орташа таулы жоғарғы  белдеудегі (1500-2000 м биіктікте) 

Биік таулар (2000 м жоғары)

Қазіргі заманғы туризм классификациясында емдік туризм басты  рөлде қамтып отыр. Туризмдегі қоғамдағы  функция мен өндірісті шығару технологиясының негізін 3 топқа  бөлеміз олар: емдік, спорттық –  сауықтыру, және де танымдық туризм болып  саналады. Осы формаларды назарға  ала отырып туризм классификациясын класқа, типке түрге, және әр түрліліге  бөлуге болады. Қолға алынатын мақсаттарға  байланысты туристік саяхаттағы туризм мынадай түрлерге бөлінеді. а) рекреациялық туризм б) экскурсиялық туризм в) арнайы туризм Рекреациялық туризм өзіне емделу мен сауықтану саяхатын қосады. Ол мынандай бөліктерден құралады курорттық емделу оның ішіне климаттық емделу, балнеологиялық емделу, қымызбен емделу және батпақпен емделу, спорттық сауықтыру және оның құрамына пансионаттар демалыс үйіндегі сауықтану және де спорттық жорықтардағы болып бөлінеді (1 сурет).

 Сонымен қатар климаттық  емделу туризмі мынадай түрлерге  бөлінеді Олар: талассотерапия (теңіз  климаты мен шомылу және күнге  қыздырыну мен емделу) гелиотерапия (күн ваннасы), аэротерапия (ауа  ваннасы).