Аудит пәнінен бағдарлама

 

 

Өзін-өзі бақылау  сұрақтары:

1. Бухгалтерлік есеп  стандарттары туралы түсінік.

2. Бухгалтерлік есеп  стандарттарының мәні мен маңызы  қандай?

3. Есеп саясаты деген  не?

4. Халықаралық стандарттардың  мәні?

5. Қаржылық есеп беру тұжырымдамалары деген не және нені анықтайды?

6.  Бухгалтерлік есеп  қағидалары деген не?

7. Қазақстан Республикасында  бухгалтерлік есеп стандарттарында  қандай 

     ұйғарымдар анықталған?

8. Қазақстан Республикасында  «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептеме

    туралы Заңында» қандай негізгі қағидалар анықталған?

9. Ақпаратты пайдаланушылар түрлері

 

 

Өзін-өзі бақылау  арналған тестілік тапсырмалар:

1. Есептеу  қағидасы деген не?

а) кіріс пен шығысты  туындауы бойынша емес, ақша төлегенде  немесе ақша алғанда есепке алу;

ә) есепке кіріс пен  шығысты ақшаның түсуі немесе шығындалуы бойынша емес, туындағанда  алу; 
б)  ақпаратты шынайы көрсету;

в) ақпаратты уақтылы  есепке алу;

2. Клиент автокөлігін  тех қызмет көрсету орталығына  жөндеуге 31.08.06-де берді. ТҚКО көлікті 01.09.05 күні жөндеп, клиент қызмет көрсетушіге ақшаны 02.09.06 аударды. ТҚКО ақшаның келіп түскендігі туралы хабарламаны 03.09.06 күні алады. Есептеу қағидасы бойынша ТҚКО кірісін қай күні есепке алады?

а) 31.08.06

ә) 01.09.06

б) 02.09.06

в)03.09.06

3. Бухгалтерлік есеп түрлеріне не жатады?

а) қаржылық

ә) оперативті

б) дербес

в) статистикалық

г) дұрыс жауап жоқ.

4. Ақпаратты  пайдаланушылар қандай топтарға  бөлінеді?

     а) активті  және пассивті

     ә) сыртқы  және ішкі

     б) сыртқы

     в) ішкі

     г) орта  пайдаланушылар.

5. Қаржылық  есептілік элементтерін атаңыз:

     а) актив,  капитал

     ә) міндеттемелер

     б) кіріс  пен шығыс

     в) пайда  мен зиян

     г) жауаптардың  барлығы дұрыс.

    

 

                             СӨЖ-на арналған тапсырмалар

Ұсынылған және өз беттеріңізше таңдап алған ғылыми әдебиет тізіміне сүйене отырып:

1. «Бухгалтерлік есептің концептуалдық негізі» тақырыбын оқып зерделегеннен кейін тақырыптың негізгі түсініктерінің тізімін құраңыз және анықтамасын беріңіз (глоссарий).

2.  Жалпы оқулықтар  мен оқу құралдарын пайдалана  отырып қағидалар сызбасын келтіріңіз

3. Бухгалтерлік есеп  түрлерінің әр түрлі белгілері  бойынша салыстырмалы сипаттамасын  сызба түрінде көрсетіңіз.

 3- Тақырып: Бухгалтерлік баланс

 

 

Негізгі түсініктер: баланс, актив, пассив, капитал, міндеттеме, баланс баптары, қысқа мерзімді активтер, ұзақ мерзімді активтер

 

        Нарықтық экономика жағдайында бухгалтерлік баланс ұйымның бұқаралық ақпарат құралдарында жарық көретін негізігі қаржылық есептіліктердің бірі болып табылады. Осыған байланысты бухгалтерлік есептілік ақпаратын пайдаланушылар қатары көбейіп келеді. Өйткені, балансты оқи білу тек кәсіби мамандарға ғана емес, сонымен бірге, ұйымдардың басшыларына, акционерлерге, салық органдарының, қаржылық және банктік құрылым қызметкерлерінеде өте қажет.

     Баланс термині латын тілінен аударғанда – екі рет және  lanx – таразы табақшалары, сөзбе – сөз аударғанда екі табақша дегенді білдіреді және тепе-теңдік символы ретінде қолданылады.

    Кәсіпорын әдетте есеп беріліп отырған айдан кейінгі айдың бірінші күніне шаруашылық құралдары мен оның көздерінің баланстық қортындысын жасайды. Баланс шаруашылық құралдарын өндіріс процесінің құрамы мен функциялық ролі бойынша, ал оның көздерін құралу формасы және мақсаты, міндеті бойынша ақшалай бағамен белгілі мезгілге топтастыру. Баланс деректері бойынша біржақты немесе екіжақты кесте ретінде беріледі және 2 бөлімнен актив пен пассивтен тұрады.

         Баланстың активінде кәсіпорынның  мүлкі көрсетіледі. Балансты активі екі бөлімнен тұрады. Бірінші бөлімі қысқа мерзімді активтер деп аталады және оған келесі активтер кіреді: материалдық заттар, товар, аяқталмаған өндіріс, ақшалай қаржы, дебиторлық  қары, қысқы мерзімді қаржылық инструменттер және басқа да активтер.

        Екінші бөлімі ұзақ мерзімді активтер, мұнда: негізгі құралдар, материалдық емес активтер, ұзақ мерзімді инвестициялар бейнеленеді.

Актив деп кәсіпорын  бақылауындағы, сатып алу кезінде  өзіндік құны өлшемге келетін  экономикалық ресурстарды айтады.

Активтердің өзіне тән келесі белгілері бар:

- оларға өткен кезең  операциясының нәтижесінде алынған  экономикалық ресурстар жатады;

- олар жеткілікті түрде  шынайы бағаланады;

- болашақта ұйымға  пайда әкелуге қабылетті экономикалық  ресурстар.

      Ұйымның мүліктері құралу көзіне және мақсатына қарай меншікті және сырттан тартылған болып екіге бөлінеді.

     Баланстың пассиві ұйымның өз меншік иелерінің алдындағы шығарылған капитал түріндегі және басқа заңды және жеке тұлғалардың алдындағы сырттан алынған капитал түріндегі міндеттемесі. Ендеше, баланстың пассиві меншікті капитал мен міндеттемелерден тұрады.

    Міндеттемелер – бұл өткен кезеңдердің оқиғаларынан туындаған, өтелуі компаниядан экономикалық тиімділігі бар ресурстардың шығуына әкеп соқтыратын компанияның ағымдық борышы.

     Мерзімділігіне қарай міндеттемелер ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді болып екіге бөлінеді. Қысқы мерзімді міндеттемелер: банк несиелері, жабдықтаушыларға қарыз, бюджет, жинақ зейнетақы қорына және басқа да кредиторлар алдындағы бір жылға дейін алынған борыш. Ұзақ мерзімді міндеттемелер жаңа техниканы енгізгенде, өндірісті ұйымдастыруға және ұлғайтуға және де бір жылдан астам уақытқа басқа да мақсатта несие мен займдар алғанда туындайды.

     Капитал – бұл компания активтерінен оның барлық міндеттемелерін шегеріп тастағанда қалатын үлесі.

    Ұйымның меншікті капиталының құрамына шығарылған капитал, резервтік капитал, және бөлінбеген пайда кіреді.

    Баланстың активі мен пассивінің жекелеген көрсеткіштері баланс баптары деп аталады. Баланс активінің баптары шаруашылық қаржының жекелеген түрлерінің жай-күйін, ал пассив баптары шаруашылық  құралдарының көздерінің жай-күйін бейнелейді. Актив мен пассивтің қортынды теңдігі баланстың ерекшелігі болып табылады. Бұл теңдік жалпы шаруашылық құралдарының екі жақты көрсетілуінен туындайды, яғни активтер- шаруашылық құралдарының сомасының өндіріс барысында оның функциялық рөлі бойынша көрсетілуі. Ал пассивте дәл сол құралдар оның құралу көздері бойынша көрсетіледі. Сонымен актив пен пассив әрқашанда тең болады:   

                             А = П

     Шаруашылық қызымет процесінде көптеген операциялар туындайды. Соның нәтижесінде бір бап бойынша сома көбейеді 2-ші бап бойынша азаяды немесе баланс баптарының екі немесе одан да көбі бір мезгілде көбеюі

мен азаюы мүмкін.Осыған байлансты, шаруашылық операциялар  әсерінен болатын баланстағы өзгерістердің 4 түрі бар.

1 түрі: А+Б1-Б2=П

    Түрлі–өзгерістер  баланстың тек активіндегі баптарының  құрамында болады: 1 немесе бірнеше  баптар белгілі бір сомаға көбейеді, бір немесе бірнеше баптар дәл сол сомаға азяды. Осылардың нәтижесінде жалпы қорытынды өзгермейді. Актив пен пассив арасындағы теңдік сақталады.

2 түрі: А=П+Б1-Б2

    Өзгерістер  тек баланстың пассивінде болады. 1 немесе бірнеше баптар белгілі бір сомаға көбейеді, бір немесе бірнеше баптар дәл сол сомаға азяды. Сондықтан екі бап та пассивті болғандықтан баланстың жалпы сомасы өзгермейді.

 3-түрі: А+Б1=П+Б2

     Әртүрлі   өзгерістер баланстың активі  мен пассивінің құрамында болады. Актив баптары белгілі бір сомаға көбейеді, пассивтікі де сол сомаға көбейеді. Осы операциялар нәтижесінде баланстың жалпы қорытындысы да көбейеді.

4-түрі. А-Б1=П-Б2

       Өзгерістер  баланстың активі мен пассивінде  болады.Екеуі де белгілі бір  сомаға азаяды. Осы операциялар нәтижесінде баланстың жалпы қорытындысы азаяды.

 

                         Тақырыпты бекітуге арналған сұрақтар.

1. Баланс туралы түсінік.
2. Кіріспе баланс деп қандай балансты айтады?
3. Қорытынды балансы деген не?
4. Жойылу балансы деген не?
5. Баланстың жіктелу белгілерін атаңыз.
6. Жойылу балансы бөліну балансынан қалай ерекшелінеді?
7. Баланстың құрылу жиілігі қандай?
8. Шаруашылық операцияларының әсерінен қандай баланстық өзгеріс

          түрлері болады?

9. Баланс қортындысын өзгеріске ұшыратпайтын операцияларды мысалға

           келтіріңіз.

10. Қандай операциялар әсерінен баланстың қорытындысы ұлғаяды?
11. Қандай операциялар әсерінен баланс валютасы азаяды?
12. Ұйымның ағымдық активтерінің құрамын атаңыз?
13. Ұйымның  ағымдық міндеттемелерінің құрамын атаңыз.
14. Міндеттемелер мен пассив түсініктерінің арасында айырмашылық бар

           ма?

15. Ұйымның капиталы қалай анықталады?

 

                    Өзін-өзі бақылау арналған тестілік тапсырмалар:

1. Кәсіпорынның кіріспе балансы (01. 06. 20..ж)

Актив                                                                Пассив

Негізгі қүралдар     6000

Ағымдағы шот       6000

        Барлығы                  12000                 Барлығы 12000

Кәсіпорынның кіріспе  балансын толықтырыңыз.

2. Төменде берілген негізгі құралдардың қай құны баланс валютасына қосылады:

         А) тозу құны   

         Б) бастапқы құны                                                                                                                                       

         В) қайта қалыптасу құны

         С) қалдық құны.           

3. Кассадағы қолма-қол ақша;

  Дебиторлық  қарыз...

Бухгалтерлік баланстың  баптарының тізімін өтімділік деңгейінің азаюына қарай жалғастырыныз.

4. Фирма менеджерлеріне  еңбекақы есептеу:

А) баланс валютасын ұлғайтады

В) баланс валютасын азайтады

С) баланс валютасын өзгертпейді

5. СС=Сб +Айн  (Д)-Айн(К)

Қандай жағдайда бұл  формула дұрыс болып саналады?

6. \Реванш\ фирмасы  бизнес-туризм бойынша жұмыс істейді. \Реванш\ фирмасының балансы:

         Актив                                              Пассив

Касса                                     1           Жарғылық қор                   397

Ағымдық шот                     23           Пайда                                  25

 Вексельдер                     162           Міндеттемелер                   ?

Дебиторлар                       280

Тауарлар қоры                 465

Ұзақ мерзімді қаржы-

 лық салымдар                   76

Негізгі құралдар                333

---------------------------------------------------------------------------------- 

Барлығы                            1340         Барлығы                           1340

 

\Реванш\ фирманың кредиторлық   қарызы неліктен болады және  мөлшері қанша?

7. Ақша купюралары дайын өнім бола ала ма?

8. 1796 ж. Эдуард Джонс алғаш рет бухгалтерлік баланстың алгебралық үлгісін құрды:

                            а+в=с+d

а,в,с,d-ның экономикалық мазмұны неде?

9. Шаруашылық  өмір фактілері балансқа әр  қалай әсер етеді, бухгалтерлер  әртүрлі көптеген фактілерді  төрт түрге бөлуге мүмкіндік  беретін төрт теңдеуді қолданады:

   А+а-а=П          (1)    

   А=П+в-в          (2)

   А+с=П+с          (3)

   А-d= П-d          (4)

Бұл теңдеулердің қайсысын пермутация деп, және қайсысын модификация  деп атайды?  

 

 

СӨЖ-на арналған тапсырмалар 

Ұсынылған және өз беттеріңізше таңдап алған ғылыми әдебиет тізіміне сүйене отырып:

1. «Бухгалтерлік баланс» тақырыбын оқып зерделегеннен кейін тақырыптың негізгі түсініктерінің тізімін құраңыз және анықтамасын беріңіз (глоссарий).