Ақша қаражаты

7. % төлеу Д-т 3380 К-т 1040, 1050.

Қолданыстағы банк заңдарына сәйкес ҚР Ұлттық банкі ҚР ақша-несие саясатын жүзеге асырудың бір құралы ретінде қайта қаржыландырудың ресми ставкасын белгілейді.

Қайта қаржыландырудың ресми ставкасын Ұлттық банктің Басқармасы ақша нарқының жалпы жағдайына, несиелер бойынша 0 мен 3, инфляция деңгейі мен инфляциялық күтімдердің жалпы жағдайларына байланысты белгіленеді. Қайта қаржыландыру ставкаларының мәселесі айыппұлдың, өсімақының және өзге шегерімдердің анықталған сомаларына бастау алады.

9. БЮДЖЕТПЕН ЕСЕП АЙЫРЫСУДЫҢ ЕСЕБІ

Бюджетпен салықтар бойынша есеп айырысудың есебі 31010-3190-«Салықтар бойынша міндеттемелер» бөлімшесінің шоттарында жүргізіледі. ҚР Президентінің «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» 24.04.65ж. Жарлығына сәйкес жалпы мемлекеттік салықтарға жататындар:

1.      Заңды және жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы

2.      ҚҚС(қосымша құн салығы).

3.      Акциздер.

4.      Эмиссияны тіркегені үшін Орталық банктің алымы.

Жергілікті салықтар мен алымдарға жататындар:

1.      Жер салығы.

2.      Заңды және жеке тұлғалардың мүліктеріне салынатын салық.

3.      Көлік құралдарына салынатын салық.

4.      Кәсіпкерлік қызметпен айналысатын жеке тұлғалар мен
заңды тұлғаларды тіркегені үшін алым.

5.      Қызметтің жекелеген түрлерімен айналысу құқығы үшін
алым.

6.      Аукциондық сатудан алынатын алым.

3110 - "Төленуге тиісті корпоративті табыс салығы" шоты мен 4300 — "Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері" шотында занды тұлғалардан алынатын табыс салығының есептелген және аударылған сомалары туралы және бухгалтерлік есеп пен салық есептерінің талаптарындағы айырмашылық нәтижесінде туындаған салық төлемдері туралы ақпараттар болады. Салық жылы ішінде жылдық жиынтық табыс пен шегерімдер арасындағы айырма ретінде есептелген салық салынатын кірісі бар заңды тұлғалар табыс салығын төлеушілер болып табылады. Оны анықтаудың тәртібі Салық кодексінің 2-бөлімінде көрсетілген.

Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы есебін 11 — "Табыс салығы бойынша есеп жүргізу" БЕС-на сәйкес жүргізген жөн.

Бухгалтерлік кіріс бухгалтерлік есептің стандарттарына сәйкес анықталатын кірістер мен шығыстар арасындағы айырма ретінде есептеледі.

Салықтық кіріс - салық заңдарына сәйкес анықталған, есептік кезеңдегі кіріс немесе шығыс сомасы.

Салық заңдарының талаптары бухгалтерлік есептің талаптарынан ерекшеленеді де, нәтижесінде бухгалтерлік кіріс пен салықтық кірістерді анықтаудағы айырмашылықтар туындайды. Туындау себептеріне байланысты айырмашылықтар тұрақты немесе уақытша болуы мүмкін.

Тұрақты айырмашылық - бұл салық салынатын және бухгалтерлік кірістердің арасындағы айырма. Ол ағымдағы есептік кезеңде туындайды және кезекті есепті кезендерде жойылады. Оған жататындар: валюталық операциялар бойынша бағамдық айырма; бюджетке енгізілуге тиіс айыппұл санкциялары, «кәсіпкерлік қызметпен байланысы жоқ шығындар», өзгелер.

Уақытша айырмашылықтар салық салынатын кіріске енбеген кірістер мен шыєыстардың кейбір баптары олар бухгалтерлік кіріске енетін кезеңмен дәл келмеуіне байланысты туындайды. Уақытша айырмашылықтар бір кезеңде туындайды және бір немесе бірнеше кезекті есептік кезеңдерде жойылады.

Амортизациялық аударымдарды қарастырайық. Технология-лық жабдық 1990 жылы сатып алынған. Оны пайдалану мерзімі — 8 жыл. Тозу бухгалтерлік есепте біркелкі әдіс бойынша есептеледі. Жыл сайынғы амортизация сомасы 10-ға тең. 8 жылда 1250 теңге болады. Салық есебінде технологиялық жабдық амортизация нормасы 15%-тік салық тобына енеді. Салық есебінде амортизация қалдық құннан (баланстық құннан) есептеледі.

Уақытша айырмашылық алдымен "-" таңбасымен, содан кейін "+" таңбасымен жүреді. Мұның мәні - осы уакытша айырмашылық жойылады.

Салықтық кіріс = бухгалтерлік кіріс ± уақытша айырмашылықтар + тұрақты айырмашылық.

Салық заңдарына сәйкес технологиялық жабдық 2 жыл өткеннен кейін шегерімге жатқызылған.

Тұрақты айырмашылықтар салық есебінде қолданылатын же-келеген ведомостерде ескеріледі және түсіндірме жазуларда ашылып көрсетілуі тиіс.

Уақытша айырмашылықтар осы уақытша айырмашылықтардың сомасын бухгалтерлік есепте көрсету жолымен ескеріледі.

Салық тиімділігі дегеніміз — салық заңдарына сәйкес төлемі кейінге қалатын немесе алдын ала төленуге тиіс салық төлемдері. Табыс салығы жөніндегі салықтық төлемдер мынадай компоненттерден тұрады:

1. Төленуге тиіс табыс салығы.

2. Уақытша айырмашылықтың салық тиімділігі.

3.4310 - "Төлемі кейінге қалдырылған табыс салығы" шотына түзету (салық ставкасың өзгеруі).

1998 жылы заңды тұлғаның салықтық кірісіне 30% ставка бойынша, арнайы экономикалық аймақтарда - 20%, жер өндірістің негізгі құралы больш табылатын заңды тұлғаларға - 10% ставка бойьшша салық салынуға тиіс.

Мысал: Заңды тұлға 3 000 теңге болатын бухгалтерлік кіріс алды. Салық салынатын кірісті анықгаған кезде уақытша айырмашылықтар мынадай болады:

а)              амортизациялық аударымдар - 500 теңге;
ә) сатудың жабылмаған залалы + 400 теңге;

б)              кәсіпкерлік қызметпен байланысы жоқ тұрақты айырма-
шылықтар + 200 теңге;

в)              есепті кезендегі салықтың ставкасы - 30%;

г)              алдағы жылға салықтың ставкасы (қазірден белгілі) -35%;
е) есепті кезеңніѕ басында басқа кезеңдерден өткен уақыт айырмашылықтарының тиімділігі 90 теңге құрады (К-т 4310), уақытша айырмашылық сомасы — 300 теңге.

Табыс салығы салықтық төлемдер:

1.Төленуге тиіс табыс салығы 3 000 + 200 - 500 + 400 = 3100
3100x30% = 930.

Д-т 7700 — "Табыс салығы бойынша шығындар".

      К-т 3110-930.

2.              Уақытша айырмашылықтар — 500 + 400 = -100 салық тиімділігі - 100 х     35% = - 15 Д-т 7700 К-т 4310-35.

3.              (-300 х 35%)-(-90)=- 15
Д-т 7700 К-т 4310-15 теңге

Д-т 7700 болғандықтан, 930 + 35 + 15 = 980 тг. табыс салығы бойынша шығындар.

Қаржы-шаруашылық қызметтің нәтижелері туралы есепте (№2 нысан) таза кіріс 3 000 - 980 = 2 020 теңге сомасында көрсетілетін болады. 3110, 4310-шоттар бойынша бухгалтерлік жазбалар:

1. Декларацияда белгіленген салық салынатын кірістен төле-
нуге тиіс табыс салығы есептелген Д-т 7700 К-т 3110.

2. Субъектінің есеп саясатының өзгеруіне және елеулі қате-
ліктердің түзетілуіне байланысты бөлінбеген кірістің бастапқы
сальдосын түзетуге қатысты салықтар сомасы:

а) есептегенге дейін Д-т 543 0 К-т 3110;

ә)кемуі Д-т 3110 К-т 5430.

3.              Төтенше жағдайлардан және операциялардың тоқтатылуы-
нан алынған кірістермен (залалдармен) байланысты салықтар со-
масы:

а) залалдар Д-т 3110 К-т 63 00;

ә) кірістер Д-т 6280 К-т 3110.

4. Уақытша айырмашылыктардың пайда болуы немесе жойы-
луы нәтижесінде ағымдағы есепті кезеңде төленуге жататын салық
сомасы Д-т 6300 К-т 43100.

5. Есептелген табыс салығы уақытша айырмашьшықтардың пай-
да болуы салдарынан кейінге қалдырылуға тиіс Д-т 7700 К-т 4310.

6. Салық ставкасының өзгеруіне байланысты 4310-шотқа тү-
зету енгізу:

а) өскенде Д-т 7700 К-т 4310;

ә) кемігенде Д-т 4310 К-т 7700.

7.              Активтердің қайта бағалануына байланысты үміт күттірер
салық тиімділігінің сомасы:

а) салық есебіндегі қайта бағалау өсімінің бухгалтерлік есептегі

қайта бағалау сомасы өсімінен артқанда Д-т 4310 К-т 5320;

ә) бухгалтерлік есептегі өсім салық есебіндегі өсімнен асып

түскен кезде Д-т 5320 К-т 4310.3130-"ҚҚС" шоты.

ҚҚС-тауарлардың, жұмыстардың және қызметтердің өндірісі мен айналым процесінде қосылған құн өсімі бөлігіңдегі бюджетке аударылатын жанама салық. Бюджетке төленуге тиіс ҚҚС өткізілген тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін көрсетілген ҚҚС сомасы мен сатып алынған тауарлар, жұмыстар, қызметтер үшін төленуге тиіс ҚҚС сомалары арасындағы айырма ретінде анықталады.

ҚҚС ставкасы салық салынатын айналымның 20% құрайды. Нөлдік ставка бойынша салық салынатын айналымдар да бар. Есепке алуға қабылданатын ҚҚС активтер 1420 - "Орнын толтыруға арналған ҚҚС" шотында ескеріледі.

Сатып алынған құндылықтар, орындалған жұмыстар және көр-сетілген кызметтер үшін төленуге келісім берілген шоттар бойынша ҚҚС сомасына Д-т 1420 К-т 3310.

Есепке алуға қабылданған (субъектінің ҚҚС бойынша берешегін кемітуге жатқызылған) ҚҚС сомасы Д-т 3110 К-т 1420,

Шаруашылық субъектісінің ҚҚС бойынша бюджетке берешегі пассивтік 3130 - "ҚҚС" шотында ескеріледі.

Мысал:

Өнім үшін салық шот-фактурасы 200 мың теңге.

ҚҚС - 40 мың теңге.

Жиыны - 240 000 теңге.

Өткізілген өнімнің нақты өзіндік құны - 195 000 теңге.

1.      Өткізілген өнімнің нақты өзіндік құнына Д-т 7010 К-т 1320
- 195000 теңге.