Автор: Пользователь скрыл имя, 23 Февраля 2012 в 07:33, курсовая работа
Нарықтық экономикада кәсіпорындар мен заттарын сатып алу, өнімдерді, жұмыстар мен қызыметтерді сату жөніндегі мәмілелер тұрақты түрде жасалып отырады. Есептесу 2 нысанда жүргізіледі:
1. Банк жүйесі арқылы қолма – қол ақшасыз аудару жолымен.
2. Қолма-қол ақшамен төлеу түрінде.
1010-1020-шоттар бойынша шаруашылық операциялары:
1. Кассаға сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден ақша қаражаттары түсті Д-т 1010, 1020 К-т 1210.
2. Вексель бойынша түсті Д-т 1010,1020 К-т 1130.
3. Алынған қарыздар бойынша келтірлген залал үшін жұмсалған есеп беру сомаларын қайтару Д-т 1010,1020 К-т 1250.
4. Еншілес кәсіпорындардың және өзге серіктестіктерден берешектің түсуі Д-т 1010,1020 К-т 1220,1230.
5. Банк шоттарынан қолма-қол ақшаның түсуі Д-т1010,1020 К-т1050,1040.
6. Қолма-қол ақшалардың құрылтайшылардан түсуі Д-т 1010,1020 К-т 5020.
7. Займдар қолма-қол ақшамен алынды Д-т 1010,1020 К-т 3020.
8. Жалдық ақы, байланыс қызымет түсімдері және осы кезде басқа да төленгендер Д-т 1010,1020 К-т 3520.
9. Өнімдерді, құжаттарды, қызыметтерді, тауарларды қолма-қол ақшаға сату Д-т 1010,1020 К-т 6010.
10. НҚ, МЕА, БҚ қолма-қол ақшаға сату Д-т 1010,1020 К-т 6010.
11. Акциялар бойынша дивиденттер келіп түсті Д-т1010,1020 К-т 6120.
12. Оң бағамдағы айырма Д-т 1020 К-т 6250.
13. Алынған айыппұлдар, өсімақалар, тұрақсыздық айыптары Д-т 1010,1020 К-т 6280.
14. Есеп беретін сомалар кассадан берілді Д-т 1250 К-т 1010,1020.
15. Сақтандыру полистері сатып алынды Д-т 2920 К-т 1010,1020.
16. Болашақ кезеңдер үшін төленген жалдық төлемдер Д-т 1620 К-т 1010,1020.
17. Аванстар берілді Д-т 1610 К-т 1010,1020.
18. Қолма-қол ақша банктегі шотқа өткізілді Д-т 1050,140 К-т 1010,1020.
19. Займды қайтару Д-т 3010,302 К-т 1010,1020ү
20. Дивидендтерді төлеу Д-т 3030 К-т1010,1020.
21. Жеткізушілердің, мердігерлердің шоттары қолма-қол ақшамен төленді Д-т 3310 К-т 1010,1020.
22. Жалақы берілді Д-т 3350 К-т 1010,1020ү
23. Теріс бағамдық айырма Д-т 7430 1020.
24. Кассаға түгендеу жүргізген кезде анықталған ақша қаражаттарының жетіспеушілігі Д-т 2180 К-т 1010,1020.
а) егер кінәлі адам анықталмасы, немесе сот оны өтеп беруден бас тартса Д-т 821(845) К-т 334;
ә) егер кінәлі адам анықталса Д-т 1250 К-т 2180.
6. ЕСЕП АЙЫРЫСУ ОПЕРАЦИЯЛАРЫНЫҢ ЕСЕБІ
Есеп айырысудың мақсаты- нарықтық қатынастардың нығаюына, жиынтық қоғамдық өнімнің қозғалысқа түсуіне ықпал ету, кірістер мен шығыстардың шама шарқынша есеп айырысу қатынастарын өзара ынталандыруға жағдай жасау болып табылады. Қазақстан Республикасында қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың мынандай негізгі нысандары ұсынылады: төлем тапсырмасы, чектер, аккредитивтер, төлем және талап тапсырмалары, көлікпен есеп айырысу жөніндегі жиынтық талаптар. Төлеуші мен қаражатты алушының арасындағы есеп айырысу нысаны шартпен, келісіммен немесе жекелеген келісімдермен анықталады.
І. Төлем тапсырмасымен есеп айырысу тауар-көліктік немесе тауардың босатылуын немесе қызыметтің көрсетілуін растайтын өзге құжаттың нөмері мен күнін сілтеме жасалған жағдайда алынған тауарлар мен қабылданған қызыметтер үшін, сондай-ақ тауарлық емес операциялар бойынша жүргізіледі:
Төлем тапсырмалары:
1. Мерзімді (төлем өнімді жөнелткенге дейін немесе жөнелткеннен кейін, ішінара төлем).
2. мерзімнен бұрын (алдын ала төлем)
3. Кейінге қалдырылған болуы мүмкін.
ІІ. Төлем талап-тапсырмасымен есеп айырысу. Мұндай нысан болған кезде жеткізуші жөнелтілген өнімге төлем талап-тапсырмасын ресімдейді де, оны төлеушіге бағыттайды. Ол бұнымен танысқаннан кейін төлем жайында шешім қабылдайды. Төлеуге шешім қабылдағаннан кейін төлеуші оған қол қояды, мөрін басады және оны өзінің банкіне өткізеді. Төлеушінің банкі ақшаны оның есеп айырысу шотынан есептен шығарады және оны жеткізушінің шотына есептеу үшін соның банкіне аударады. Есептен шығарылған және есептелген сомелрдың бухгалтерлік жазбалары есеп айырысу шотынан банк беретін көшірменің негізінде жүргізіледі.
ІІІ. Аккредитивтермен есеп айырысу. Есеп айырысудың мұндай нысанында төлеуші аккредетив ресімдейді. Мұндағы мәлімдеме өз банкінің бөлімшесіне өзіне жіберілген ТМҚ шоты үшін төлем жасауға арналған аккредитив қоюды тапсырады. Белгілі бір жеткізушілерге:
1. Жабық (депоненттелген) немесе жабылмаған (кепілденген).
2. Шақырылып алынатын және шақырылып алынбайтын аккредитивтер ашылуы мүмкін.
Аккредитив алу үшін төлеуші өзінің банкіне шарттары көрсетілген өтініш береді. Оны орындаған кезде жөнелтілген тауарлар немесе орындалған қызымаеттер үшін жеткізушінің есептік құжаттары төленуі мүмкін. Аккредитив мерзімін сатып алушы 25 күн шамасында белгіліейді. Қажет болған кейбір жағдайларда жеткізудің шарты бойынша жеткізушінің банкіндегі аккредитивтің әрекет мерзімі алушының банкінің рұқсатымен 45 күнге дейін ұзартылып белгіленуі мүмкін. Мерзімді, әдетте, жеткізуші мен төлеуші белгілейді. Шоттар бойынша төлем тауар үшін шоттар тізілім көрсетілген бойда жеткізушінің банкіне төленеді. Аккредитив мерзімі аяқталғаннан кейін төлем жасауға рұқсат етілмейді. Жеткізушінің банкідегі аккредитивті жабу мынадай жағдайларда жүргізіледі:
1. Аккредитив мерзім аяқталғаннан кейін.
2. Жеткізуші аккредитивті одан әрі пайдаланудан бас тартқан кезде.
3. Алушының өз банкі арқылы жасалған өкімі бойынша. Аккредитивпен есеп айырысудың есебі активтік 1070-«Аккредитивтердегі ақша» шотында жүргізіледі.
1. Аккредитивке қаражат есептеу:
а) меншік қаражаттар есебінен Д-т1050 К-т 1040,1010;
ә) банк несиелері есебінін Д-т 1070 К-т 3010.
2. Өнімдер мне қызыметтер үшін жеткізушілердің, мердігерлердің төлем құжаттарын төлеу Д-т 3310 К-т 1070.
3. Ағымдағы жал бойынша берешекті аккредетивпен жабу Д-т 3390 К-т1070.
4. Пайдаланылмаған аккредитив қаражаттары сол үшін аударым жасалған шотта қалпына келтіріледі Д-т 1050,1040,3010 К-т 1070.
IV. Чектермен есеп айырысу. Есеп айырысудың бұл нысаны бойынша шоттың иесі өзінің шотынан сатып алушының шотына қаражаттың белгілі бір сомасын аудару жөнінде өзіне қызымет көрсететін банкке чек түрінде жазбаша тапсырма береді. Чектер алынған өнімдер, көрсетілген қызыметтер үшін есеп айырысқанда және «Қазақстан Республикасында чектермен есеп айырысу ережесінде» көзделген басқа жағдайларда қолданылады. Чек кітапшасын алу үшін банкке өтініш беріледі. Лиммиттелген чек кітапшасы иесінің жеке шотындағы қаражатты депонеттеуге арналған, субъектінің шоты бойынша операциялар жасауға арналған құжаттарға қол қоюға құқығы бар адамдардың қолы қойылған төлем тапсырмасы мөртаңбасы қойылып, оған қоса беріледі. Чек кітапшасының лимиті чек жазып беріле алатын және банк төлеуге тиіс шекті соманы білдіреді. Ол банк белгіленген сомадан кем болуы мүмкін емес, бірақ тауарлар мен қызыметтерді төлеуге арналған қаражаттардың айлық тұтынысынан, әдетте, көп болуы да мүмкін.
Чектермен есеп айырысу есебі активтік 1070-«Чек кітапшаларындағы ақша» шотында жүргізіледі.
1. Лимиттелген чек кітапшасын, онда көрсетілген лимит сомасында алған кезде Д-т 1070 К-т 1040,1050,3010.
2. Банктен алынған чек кітапшалары бойынша сомалар субъект берген чектердің төленуіне қарай есептен шығарылады, яғни жеткізушілер, өзге де кредиторлар ұсынған чекті банктің өтеу сомасы Д-т 3310,3540 К-т 1070.
3. Пошта-телеграф шығындары чекпне төленеді Д-т 7210 К-т 1070.
4. Іссапарға жіберілген адамдар үшін жол жүру билеттері сатып аланды Д-т 1250 К-т 1070.
5. Чек кітапшасы лимитінің пайдаланылмаған қалдығы қаражаттар депоненттелген шотқа есептеледі Д-т 1040, 1050, 3010 К-т 1070.
1070-шотының кредит бойынша және 1070-бөлімшенің басқа шоттары бойынша операциялар банк көшірмесінің негізінде №3 журнал-ордерде көрсетіледі.
V. Инкассалық тапсырмалармен есеп айырысу.
Бұл нысан кәсіпорынның шотындағы қаражатты оның келісімсіз есептен шығарған кезде қолданылады.
1. Бюджетке төлемдер бойынша қарызды, айыппұлдарды өндіріп алған кезде және өндіріп алушының өкімі бойынша қаражатты есептен шығарудың даусыз тәртібі белгіленген өзге жағдайларда.
2. Атқарушы және соған теңестірілген құжаттар бойынша.
Қаражаттарды шоттан даусыз тәртіппен есептен шығару өндіріп алушылар төлем талап-тапсырмасының бланкісінде ұсынған өкімнің негізнде жүргізіледі.
Соманы есептен шығаруға мынадай бухгалтерлік жазбалар жасалады:
1. Төленген айыппұл сомасына Д-т 7210 К-т 1040.
2. Атқарушы қағаздар бойынша аударылған сомалар Д-т 3540 К-т 1040.
3. Бюджетке аударылған сомалар Д-т 3130 К-т 1040.
IV. Жоспарлы төлем тәртібіндегі есеп айырысу, өнім босату немесе қызымет көрсету жөніндегі шаруашылық операцияларынан шығатын есеп айырысулар кәсіпорындар арасында тұрақты болатын жағдайларда жүргізіледі. Жеткізу шартына орай төлемнің мерзімі мен сомалары белгіленеді. Оның шегінде банк «акцептсіз» деген белгісі бар төлем талап-тапсырмасын, келісім бойынша «жоспарлы төлем» белгісі бар төлем тапсырмасын төлейді. Ай соңында босатылған өнімнің нақты саны мен құнына сәйкес қайта есептеу жургізеді. Жеткізуші өнімді босату шамасына қарай:
1. Нақты өзіндік құнға Д-т 7010 К-т 1320.
2. Өнімнің ҚҚС-сыз келісімді құнына Д-т 1210 К-т 6010.
3. ҚҚС сомасына Д-т 1210 К-т 3130.
4. Жоспарлы төлемнің сомасына Д-т 1040 К-т 1210.
Сатып алаушы мынадай бухгалтерік жазбалар жүргізеді:
1. Алынған өнімнің ҚҚС-сыз келісімді құныныа Д-т 1310,1315,1317,1330 К-т 3310.
2. ҚҚС сомасына Д-т 1420 К-т 3310.
3. Жоспарлы төлемдердің сомасына Д-т 3310 К-т 1040.
VII. Вексель қаражаттары бойынша есептеудің есебі. Вексель – бұл вексель берушінің вексель ұстаушыға белгілі бір соманы мерзімі жеткен бойда қарыздық міндеттемені сөзсіз төлеуді куәландыратын бағалы қағаз.
Вексель – бұл вексель айналымы жолымен берілетін коммерциялық несиенің түрі. Вексельдің екі түрі болады:
1. Жай вексель – оны борышкер жазып береді және оған қол қояды. Екі тарап қатысады: вексель беруші және вексель алушы. Вексельде берілген орын мен күні, міндеттеменнің жалпы сомасы немесе % төлеу жөніндегі міндеттеме бөлек түрде, төлемнің мерзімі мен орны, алушының атауы, екі тараптың қойған қолдары көрсетіледі
2. Аудармалы вексель – бұл вексельде көрсетілген соманы белгіленген мерзімде ұсынушыға немесе үшінші тұлғаға төлеу жөнінде кредитордың борышкерге берген бұйрығы. Аудармалы вексельде төлеуші табыстау қолының көмегімен акцептеуге тиіс. Вексель бірнеше рет пайдаланылуы мүмкін, сөйтіп әмбебап несиелік-есеп айырысу құжатының ролін атқарады. Вексель қаражаттардың айналымын, банктегі вексельдердің есебін жылдамдатады. Мұндай жағдайда вексель ұстаушы индосаменттің көмегімен вексельді төлем мерзімі басталғанға дейін банкке табыстайтын және банк пайдасына берілетін есептік пайызды шегеріп тастап, вексель сомасын алады. Бухгалтерлік есепте вексель емес, вексельді қамтамасыз ететін берешек сомасы көрсетіледі. Ал вексельдің өзі баланстан тыс 006- «Қатаң есеп беру бланкілері» шотында ескерілуі мүмкін. Алынған өнімдер, жұмыстар мен вексельге алынған қызыметтер үшін сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың есебі 1130-«Алынған вексельдер» шотында жүргізіледі.
1. Жөнелтілген өнімнің, орындалған жұмыс пен қызыметтің өзіндік құны Д-т 7010 К-т 1320,8010,8030-100 000.
2. Өнімдердің, жұмыстар мен қызыметтердің ҚҚС-сыз келісімі құнына Д-т 1210 К-т 6010-125 000.
3. ҚҚС сомасына Д-т 1210 К-т3130-25 000.
4. Өнім, жұмыс пен қызымет үшін вексель алынды Д-т 1130 К-т1210.
5. Вексель бойынша % есептеледі. Мыналарды ескеру қажет:
а) инфляция пайызы (3%)=18%.
ә) банктік пайыз жылдық 32%-16% жиыны 34% 150000х 34%=
51000 Д-т 1270 К-т 6120.
6. Вексель бойынша төлем мерзімі басталғанда Д-т 1050,1040,1010 К-т 1130-150000.
1. Алынған өнімнің, жұмыс пен қызыметтің келісім құнына, ҚҚС-
сыз Д-т 1310-1315,1317,1330,2930 К-т 3310/1-125 000.
2. ҚҚС сомасына Д-т 1420 К-т 3310/1-25 000.
3. Вексель бойынша пайыз Д-т 7310 К-т 3380-51 000.