Егеуқұйрықтардың лимфа мен қан плазмасының биохимиялық көреткіштеріне аллоксанның әсері

4. Лимфа жүйесі май алмасуға қатысады. Май, май қышқылдары лимфаға сіңіп, жалпы гемоцеркуляцияға тасымалданады да май депосында қор ретінде сақталынады.
5. Лимфа жүйесінің лимфапоэтикалық қызметі лимфа түйіндерінің функциясымен байланысты.
6. Иммунобиологиялық қызметі. Лимфа түйіндерінде синтездейтін плазматикалық жасушалар түзіледі. Лимфа түйіндерінде Т және В лимфоциттері бар олар жасушалық және гуморальдық иммунитетті қамтамысыз етеді. Лимфоциттер лимфокининдерді түзіп, иммундық процестерді қатысады.
7. Барьерлық қызметі. Лимфа түйіндерде бөгде заттар, микроорганизмдер, қатерлі ісік жасушалары ұсталынады. Биологиялық фильтр рөлін лимфа түйіндерінің ретикулярлық элементтері, ал биологиялық фильтр рөлін лимфоидтық тіні атқарады.

 
 
 
 

      Лимфодинамикалық  негізгі көрсеткіштер 

      Лимфаның  қысымы, лимфа айналсының жылдамдығы және лимфа тамырларының тонусы.Лимфа  қысымы орташа есеппен 14-16мм. Су бағанасымен.Тез,терең дем алғанда көкірек өзегінде қысым 35-40 мм.су бағанасына дейін жоғарлайды.

      Лимфа айналуының жылдамдығы туралы деректерәр қалайша. Лимфа тамырларында бояудың  айналу жылдамдығын Жданов Д.А. анықтаған.Шат  лимфа түйінінде 1% 2мл. Индигокармин енгізгенде,ол көкірек өзегінде 3 минуттан кейін байқалған.

      Лимфодинамикада лимфа тамырларының ырғақты жиырылуының  маңызы зор. Орлов Р.С. (1975) егеуқұйрықтың  лимфа тамырларының тегіс еттерінің  жиырылуын және электр белсенділігін  зерттеген. Тегіс еттердің өзінен-өзі  спонтандық түрде жиырылу және әсерлерге жауап туғаны анықталған.

      Көкірек өзегінің түбінде, цистернада, ішек лимфа  тамырларында үздік ырғақты жиырылу  белсенділігі байқалған.1 минут ішінде жиырылу жиелігі, 6-22 ретке тең  болған.Жиырылу жиелігі мен амплитудасы  лимфа тамырларының орналасуына және т.б. факторларға байланысты: темпертураға, ортаның иондық құрамына, препараттың алғашқы керілуіне.

      Лимфа тамырларының жиырылуын электростимуляция  жасап туғызады.Бұл жиырылулар спонтандық жиырылуға қарағанда ұзынырақ болған. 

    2. Зерттеу нысаны  және әдістері:  

    Зерттеу жұмыстары әл-Фараби атындағы биология факультетінің «Адам және жануарлар физиологиясы мен биофизика кафедрасының лабораториясы мен Адам және жануарлар физиологиясы ғылыми зерттеу институтының лимфа жүйесін зерттеу лабораториясында жүргізілді.

    Зерттеу нысаны: салмағы 220-250 г. болатын 50 лабораториялық ақ егеуқұйрықтар.

   Зерттеу әдістері: Егеуқұйрықтарға аллоксан диабеті моделі жасалынды. Қандағы, лимфадағы және несептегі глюкоза мөлшерін тест-жолақтары арқылы «ACCU-CHEEC Active» («Глюкотренд-2») құралын пайдалана отырып анықталды. Жалпы белок мөлшері, мочевина және креатинин, аланинаминотрансфераза (АЛТ), аспартатаминотрансфераза (АСТ) мөлшерін «Bio-Lachema-Test». Қан плазмасы мен лимфада инсулин мөлшерін  иммунорадиометриялық әдіс арқылы анықталды. Гематокритті жалпыға танымал әдіспен, қан мен лимфа ұю уақыты Сухарев әдісімен, олардың тұтқырлығы ВК-4 вискозиметрінде анықталды.

   Сонымен қатар математикалық есептеулерден  кейін M±m мәліметтері берілген топтарды салыстыру кезінде -*р<0,05 жалпыға мәлім Стьюдент пен Фишер критерийлерін пайдаланып, ықтималдық теориясын тексереміз [18].

    Алынған мәліметтерді Microsoft Excel комьютерлік  бағдарламасын пайдаланып статистикалық  өңдеп және алынған өзгерістерді -*р < 0,05 пен *р < 0,001 аралығын сәйкес деп есептедік.

    Алынған зерттеу нәтижелерінің  статистикалық  талдауы Microsoft Office Excel 2007 бағдарлама арқылы жасалынған. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

    3. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІ  МЕН ТАЛДАУ 

    3.1  Аллоксан диабетінің  үлгісі және лимфа  мен қан плазмасының биохимиялық көрсеткіштерінің динамикасын алу   

    Дипломдық жұмыстың бұл бөлімінде егеуқұйрықтардағы  аллоксан диабетінің үлгісін өңдеуге  арналған мәліметтер және оның даму барысындағы (аллоксан диабеті) лимфа мен қан  плазмасының биохимиялық көрсеткіштері мен лимфа ағысына жасалған зерттеулер келтірілген.

    Егеуқұйрықтардың 2 тобына тәжірбие  жасалды: 1-ші бақыланатын (12 егеуқұйрық), 2-ші тәжірибе жасалынатын (38 егеуқұйрық). Екінші топтың тері астына аллоксан жіберілді (15 мг/100г).  Барлық егеуқұйрықтардан эфир наркозымен аш қарынға ішек лимфатикалық тамырлардан лимфа, ал  қуықтан несеп алынып, глюкозаның құрамы анықталды.

    2-ші  топтың егеуқұйрықтарының құйрық  күре тамырынан қан алынғаннан  соң аш қарынға қандағы глюкозаның  деңгейін анықтадық, одан кейін оларды 3 тәулік тамақтандырмау үшін торшаға отырғыздық. Осы уақыт ішінде егеуқұйрықтарға тері астына аллоксан енгіздік. Аллоксан диабетінің пайда болуын бағалау белгілері қан мен несептегі глюкозаның көрсеткіштері мен қандағы инсулиннің деңгейі болды. Биохимиялық зерттеулердің әдістемесі 2 бөлімде келтірілген.

    Зерттеу нәтижелері аллоксанды енгізгеннен  соң 5 күннен кейін қандағы глюкозаның құрамы бақылау тобында 5,9±1,2 ммоль/л  тәжірибе тобындағы 10,9±2,7 ммоль/л дейін  өскенін, лимфада бақылау тобында 6,4 ммоль/л;тәжірибе тобында 13,6 ммоль/л дейін өскенін көрсетті. 30 күннен соң қандағы глюкозаның құрамы 16,7±2,5 ммоль/л нормада 17,9±3,2, ал несепте 7,2±1,5 ммоль/л болды. Аллоксанды енгізгеннен соң 45 күннен кейін қандағы глюкозаның құрамы  20,5±2,7 ммоль/л, лимфада 22,9±3,5 ммоль/л, ал несепте 8,5±2,3 ммоль/л болды, ол кесте 1 көрсетілген.

    Асқазан асты бездерінің β-клеткалары инсулинді жасайды және шығарады, оның гипогликемиялық қасиеті бар. Біздің тәжірибелеріміздегі бақыланған егеуқұйрықтардың қан плазмасында инсулиннің құрамы 20,5±1,8 мкМЕ/мл болды. Лимфада ол төменірек болған 7,7±0,8 мкМЕ/мл. 2 – ші топтағы егеуқұйрықтарда аллоксанды енгізгеннен соң 5 күннен кейін қандағы инсулиннің құрамы төмендеді және 45 күннен соң 6,0±0,7 мкМЕ/мл жетті, ол 1 суретте көрсетілген. Лимфада сондай-ақ инсулиннің құрамы төмендеді және 45 күннен соң ол –3,0±0,6 мкМЕ/мл жетті (1 сурет).

    Осылайша, келтірілген мәліметтерден аллоксан диабетінің үлгісін алдық. Бұған  қан мен лимфадағы глюкозаның деңгейінің жоғары болуы, глюкозурияның пайда болуы, сонымен қатар қандағы инсулиннің қалыпты құрамының 3,5 есе төмендеуі дәлел бола алады. Бұл көрсеткіштер инсулині абсолютті түрде жетіспейтін аллоксанды диабеттің үлгісінің алынғандығын көрсетеді. 
 
 

    Кесте 3 – Аллоксанды диабетпен ауыратын егеуқұйрықтың қанындағы, лимфасындағы және несебіндегі глюкозаның құрамы  

 

    2 –ші топтағы егеуқұйрықтарда  30 күннен кейін аллоксанды енгізген  кезден бастап жасалған өлшеулер дене салмағының 10-12% төмендегенін көрсетті. Интактты  егеуқұйрықтардың орташа дене салмағында 235±15 г аллоксанды диабетпен ауыратын 2-ші топтағы егеуқұйрықтардың орташа есеппен дене салмағы 210±12 г дейін төмендеген.  2-ші топтағы егеуқұйрықтардың бір бөлігі өлді. Бастапқы егеуқұйрықтардың санының 10% өлімге ұшырады.

    Егеуқұйрықтарға аллоксанды енгізгеннен соң 30 күннен кейін ішек лимфатикалық тармағының лимфа ағысы 0,20±0,02 мл/сағ құрады, ол бақылаудағы егеуқұйрықтардың деңгейінен төмен болды  0,32±0,04 мл/сағ. Лимфа ағысының 30% - ға азайғаны байқалды. Күре тамырының қысымы сынап бағынасында 90-100 мм.шамасында болды, яғни бақылау көрсеткіштеріне сәйкес келді (кесте 3), (сурет 1) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

      

    Ординат осі бойынша –  инсулиннің құрамы  мкМЕ/мл. Абсцисса осі бойынша: 1 – бақылау тобы,  2 –5 күннен кейін, 3 – 30 күннен кейін, 4 –  45 күннен кейін.

    Сурет 1. Қан плазмасындағы инсулин мөлшерінің өзгеру динамикасы

    (1-бақылау  тобы, 2-тәжірибе тобы)

    2–ші  топтағы аллоксан диабетімен  ауыратын егеуқұйрықтарда 30 күннен кейін гематокритті көрсеткіштер бойынша қанның қызыл түйіршіктерінің (эритроциттердің) көлемі артты және 45 күннен соң 51-ге жетті. Плазманың көлемі кішірейді. 2-ші суретте плазманың көлемі 51±3,22 дейін кішірейгені, ал гематокриттің 49±1,5 дейін жоғарлағаны көрсетілген. Бақылаудағы егеуқұйрықтарда гематокрит бойынша эритроциттердің көлемі 47±2, ал плазманың көлемі  53±3 болды. Аллоксанды енгізген соң 45 күннен кейін гематокрит 51-ге жетті (кесте 2). Оның төмендеуі несептегі глюкозаның пайда болу кезеңімен сәйкес келеді, ол диурезаның күшеюімен қабаттасады (кесте 1). Несептің бөлінуінің күшеюі қанның плазмалық бөлігінің төмендеуіне және оның қоюлануына алып келеді. 2 – топтағы егеуқұйрықтардың қаны мен лимфасының қоюлану уақыты қысқарды (2 кесте). Қан мен лимфаның тұтқырлығы (жабысқақтығы) жоғарлады. Лимфаның тұтқырлығы қанға қарағанда төмен болды, ол лимфадағы ақуыздардың құрамының аз болуы және тромбоциттердің жоқ болуына байланысты. Сонымен қатар лимфадағы фибриногеннің деңгейі төмен болды [9,с.305]. Сандық көрсеткіштер 2 кестеде көрсетілген.

Абсцисса  осі бойынша: 1- бақылау тобы және  2 –  Аллоксан диабетімен ауыратын топ 

Сурет 4 – бақылаудағы гематокритті және аллоксанды диабет кезіндегі көрсеткіштер   
 
 

    2 – топтағы егеуқұйрықтардың қанының қоюлану уақыты қысқарды (2 кесте). Қанның тұтқырлығы (жабысқақтығы) жоғарылады.  

    Кесте 2. Қалыпты жағдайдағй және аллоксанды диабетпен ауырған егеуқұйрықтардың қанының физико-химиялық көрсеткіштері 

 
 

    Екінші  топтағы егеуқұйрықтарда аллоксанды алғаннан соң 30 күннен кейін қан  плазмасындағы, несептің құрамы 5,7±0,4 ммоль/л  дейін азайды (бақылаудан 33 % төмендеді), ал креатинин 57,8±3% дейін төмендеді, бұл төмендеу бақылаудан 14 % құрады (кесте 3).

    1-ші  және 2-ші топтағы егеуқұйрықтардың  қан плазмасындағы АЛТ (аланин  трансаминаза) және АСТ құрамын  анықтадық. 2-ші топтың плазмасындағы  АЛТ құрамы 1,02 ммоль/л дейін, ал  АСТ 1,63 ммоль/л дейін көтерілді. Бұл көрсеткіштер бақылау көрсеткіштерінен 2-2,5 есе жоғары болдыі, ол бұл жануарлардың бауыр мен асқазан асты безіндегі цитологиялық процесстердің белсенді болғанын дәлелдейді (сурет 3). 

    Біздің  тәжірибеміздің қорытындыларынан қан  плазмасындағы жалпы ақуыздардың құрамы бақылаудағымен салыстарғанда 22% және 21% есе төмендегені байқалады.