Статический анализ торгового оборота Тюменской области

Автор: Пользователь скрыл имя, 06 Ноября 2012 в 10:27, реферат

Краткое описание

Геосиёсатнинг асосий мақсади ўз мавқеини ўзга минтақаларда мустаҳкамлашдан ва шу минтақаларни ўз таъ-сири остига олишдан иборат бўлган бир даврда жаҳондаги турли сиёсий кучлар ёш суверен давлатларни ўз манфаат-лари доирасига киритмоқдалар, уларнинг мустақил-лигини заифлаштириш мақсадида турли ғояларни тарғиб этмоқ-далар.

Файлы: 1 файл

Стат Анализ тюменская область.docx

— 97.83 Кб (Скачать)

Юšоридаги социологик тадšиšотлардан кœриниб турибдики, умумий таълим мактабларининг œšувчиларида оз бœлсада билим олиш борасида œзини кœрсатиш кайфият-лари аста-секин вужудга келаётир. Бугунги кунда бундай иšтидорли болаларнинг аšлий заковатини янада œстириш, уларни жаќон таълим-тарбия талабаларига мос равишда тарбиялаш борасида турли ќаракатлар ќам авж олиб кетди. Республикамизда ихтисослаштирилган лицейлар амалга ошираётган фаолиятлари таќсинга лойиšдир. Биргина Šаш-šадарё вилоятида 2005 йилда турли мутахассисликларга их-тисослашган лицейлар сони 4 тага œсди, ундаги талабалар сони эса 2136 кишига етди. Шунингдек, касб-ќунар коллеж-лари 69 тага, уларда таълим олаётган талабалар сони эса 69780 тага етди.2

Мустақиллик йилларида халš маорифи тизими тармоš-ларида таълимнинг мазмуни билан шакли орасида кучайиб бораётган номутаносибликларни бартараф этиш сари жид-дий šадамлар ташланди. Лекин ќали умумтаълим мактабла-рида, œрта махсус ва олий œšув юртларида таълим бериш-нинг турли-туман самарали шаклларини амалга оширувчи, уни бошšариш механизмини такомиллаштириш йœллари ва усулларини белгиллаб берувчи аниš илмий концепция яратилмаган. Сир эмас, умумий таълим мактабларида 15-20 фоиз œšувчи œšув дастури талабларини бажара олмайдилар. Œšув дастурлари ўқувчиларнинг саломатлиги, интеллектуал имкониятларига мос эмас. Масалан, ќафталик œšув машђу-лотларининг ќажми бошланђич синфларда œртача 34,5 соат-ни ташкил этади. Бола мактабда неча соат œšиса, уйда ќам шунча ваšт дарс тайёрлаш билан машђул бўлади. Табиийки, бундай нохушликлар œšитувчилар ва ота-оналарнинг норо-зиликларига сабаб бœлмоšда.

Таълим беришнинг узоš йиллар давом этган информа-цион моделидан воз кечмоқ учун умумий таълим мактаб-ларида œрганиладиган œšув предметлари уч асосий йœна-лишда - табиат, жамият ва инсон ќакида умумий маълумот-лар бериш билан чегараланиши лозим.

Таълим бериш жараёнида бериладиган информация-лар ќажмини šайта кœриб чиšиш халš маорифи тизими-нинг энг долзарб вазифаларидан бири ќисобланади. Ёш-ларга берилаётган билимлар ќажми, энг аввало, унинг кундалик амалий ќаёти учун зарур бœлиши лозим, яъни œšув жараёнида бериладиган билимларнинг кœп ёки озли-гини ёшларимизнинг кундалик эќтиёжлари белгилаб бери-ши лозим бœлади. Лекин баъзи бировлар ќамон, œšув предметларининг сонини кœпайтириш ќақида бош šотир-моšда.

Эндиликда œšув жараёнини шундай ташкил этиш ке-ракки, дарсда олинган билимлар тингловчининг аšл-фаросатини шакллантирадиган, мустаšил фикрлаш мада-нияти, шахсий-индивидуал šобилиятларини ривожлантира-диган муќим воситага айлансин.

Умумий таълим мактаблари, œрта ва олий œšув юртларида таълим бериш жараёнини янги босšичга кœта-риш учун œтиладиган дарсларнинг  ќаётийлигига, уларнинг кундалик турмушимиз билан алоšадорлигига алоќида эътибор бермоš зарур. Дарс жараёнида фаšат œšув дастур-лари талабларига мувофиš šоидаларни баён этишнинг œзи кифоя қилмайди. Дарсларда ќаётимиздаги ташвишлар ва šувончларнинг реал манзарасини кенг ёритишимиз лозим бœлади. Айниšса, œрта ва олий œšув ютларида œтказила-диган амалий машђулотлар, œšилган маърузалардан олинган назарий šоидалар, мулоќазалар юзасидан бахслашувни давом эттириш муќим. Нафаšат маърœзалардаги, балки матбуот, радио, телевидениеда айтилаётган фикр-мулоќа-заларни таќлил šила билиш малакасини ќосил қилиш воситаси билан бœлђуси мутахассисларда мустаšил фикр-лаш маданиятини шакллантириш мумкин. Ана шундагина таълимнинг мафкуравий имкониятларидан самарали фой-даланган бўламиз.

 

                                         Гулшода БЕКМУРОДОВА


 

ИДЕАЛЛИК:  ТАЪЛИМ

ЖАРАЁНИДА

ТАЛŠИН ŠИЛИШ ЗАРУРИЯТИ

 

 

Маънавиятимиз қўлимизда енгилмас кучга айлансин.

И.КАРИМОВ

 

Талабалар онгига миллий истиšлол ђоясининг моќи-ятини сингдириш учун дастуриллаввалда ђоялар табиати хусусида тушунча бериш зарурлиги барчамизга маълум. Бироš, ђоялар табиатини пухта œзлаштириш учун талабала-римиз ижтимоий онгнинг муќим атрибутларидан бири бœлмиш идеаллик тœђрисида мустаќкам тасаввурга эга бœлишлари лозимлиги аксарият ќолларда эътиборимиздан четда šолади. Бинобарин, мазкур тушунчага алоќида эъти-бор бериш - бугунги таълим технологиясининг аќамиятли нуšталаридандир.

Идеаллик деганда инсон маиший турмушидаги ахлоš-одоб принциплари, ќуšуšий нормалар, давлат бошšаруви шакллари, хуллас, инсон ќаётининг барча жабќаларидан тортиб токи мантиšий фикрлаш нормативларигача тушуни-лади.

Идеаллик - онгнинг узига хос хусусияти бœлиб, инсон ижтимоий табиати билан шартлангандир. Унинг моќиятини œрганишга илк бор Платон  šœл урганди. Унинг фикрига кœра барча умумий шакллар, барча синфлар, ноорганик табиат кœринишлари ва тирик мавжудотларнинг идеал образлари мавжуд. Бу умумий нарсалар ва маданиятнинг   умумий шакллари, кишиларнинг хулš-атворини Платон идеялар деб атайди. Идеяларнинг асосий хусусияти œз-œзи-дан мавжуд бœлган намуналар, идеаллар сифатида мавжуд бœлади.

Ж. Локк, Ж. Беркли, Д. Юм каби мутафаккирлар œз-ларининг сенсуалистик концепциясида идеалликнинг кенг маънодаги талšинини ишлаб чиšдилар.1 Уларнинг фикрига кœра, инсоннинг барча сезгилари, идроки, тасаввури идеал-ликни ташкил этади.

Субъектнинг ижодий фаолияти муаммоси немис клас-сик фалсафаси намоёндалари  И.Кант, И. Фихте, Ф. Шел-линг, Г. Гегель1 томонидан ќам муфассал œрганилди. Улар-нинг таълимотида «идеаллик инсон ижодий фаолияти билан бођлиš»,- деган фикр илгари сурилди. Агар идеаллик ижод билан алоšадор бœлса, ижод фаšат индивидга хос бœлган жараёндир, индивиднинг ќис-туйгулари эса инту-иция ва фантазиялар ќосиласидир, деб уšдиришади немис классик фалсафаси вакиллари.

ХХ асрда «идеаллик» тушунчанинг мазмуни янгича тусда œрганила бошланди. Бу борада илмий тадšиšотлар олиб борган мутахассисларнинг (масалан, Д. Дубровский Э. Ильенков ва бошšаларнинг) мулоќазаларига кœра, идеал-лик индивидуал онгнинг бир šисми бœлиши билан бирга ижтимоий онг компонентлари билан ќам бевосита бођлиš.2 Идеаллик предметлашган ёки маънавий объективлашган образлар мажмуидир. Унинг амалиётдан фарšи шундаки, идеалликда нарсанинг нар-салик хусусияти мавжуд эмас. Идеаллик инсон томонидан унинг эхтиёжлари, максад ва кизикишларидан келиб чикиб яратилади. Идеаллик асосида бирор нарса яратилган пайтдан бошлаб идеал ќам мавжуд бœлмай šолади.

Идеаллик œз-œзидан мавжуд бœлмайди, у моддий - мия жараёнлари билан зарурий бођлиšдир. У миядаги šандай-дир нейродинамик жараёнларнинг субъектив кœриниши-дир. Бу œзига хос жараён ахборотни субъектив кечинмалар шаклида фаоллаштиради. Демак, жамиятда šайд šилинган ахборотлар (китоблар, чизмалар, машиналар, санъат асар-лари, диний китоблар ва бошšа моддий системалар) шахс онгида фаоллашмаса, идеалликка айлана олмайди.

Идеаллик - инсоннинг келажакдан кутганларини, ор-зу-умидларини ќам œзида мужассам этади. Шу нуšтаи-назардан олиб šараганда, миллий истиšлол ђояси - иде-алликнинг œзига хос шаклидир. Чунки, айнан миллий ис-тиšлол  ђояси œзбек ќалšининг азалий орзу-умидларини, œз-бек жамияти ижтимоий тараššиётининг мœлжалларини ифодалайди. Шунинг учун ќам талабалар томонидан «иде-аллик» тушунчаси мазмунининг œзлаштирилиши миллий истиšлол ђоясининг эътиšодга айланиши учун мустаќкам замин тайёрлайди.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                    Тоќир ŠУРБОНОВ


 

МИЛЛИЙ ЂОЯ ВА

     ТАРИХИЙ ХОТИРА

 

 

 

 

Тарихни билмай туриб, мафкуранинг фалсафий негизларини англаб бўлмайди.

И.КАРИМОВ

 

Мамлакатимизда инсонпарвар, демократик жамият, ќуšуšий давлат šурилиши жадаллик билан амалга оширил-моšда. Эндиги вазифа мустаšиллигимизни ќар томонлама мустаќкамлаш, мамлакатимизни жаќоннинг ривожланган давлатлари даражасига кœтаришдан иборатдир. Бундай ин-šилобий œзгаришни амалга оширмоš учун, мамлакатимиз фуšароларини инсонпарвар, демократик жамият šуриш ђояси атрофида бирлаштиришимиз даркор. Ана шундай умумжамият, умумдавлат аќамиятига молик улкан вазифа миллий истиšлол мафкураси ёрдамида амалга оширилади. Миллий истиšлол мафкурасининг маšсад ва вазифаларини, яъни инсонпарвар, демократик жамият стратегияси ва так-тикасини руёбга ошириш учун, энг аввало, ёшлар тарихий хотирасини тиклаш ва уни мустаќкамлаш муќим аќамият касб этади.

Èíñîííè бутун èíñîíèÿò ÿðàòãàí ìîääèé âà ìàъíàâèé áîéëèêëàð áèëàí áîђëàá òóðàäèãàí, óíèíã îíãè âà êóíäàëèê àìàëèé ôàîëèÿòèãà ðóќèé-ìàъíàâèé îçóšà áåðàäèãàí šóä-ðàò òàðèõèé õîòèðàäèð. Èíñîí œç òàðèõèé õîòèðàñèãà ýãà áœëìàñäàí òóðèá, ìàìëàêàòè, õàëšè, ìèëëàòè ќà¸òèäà ñîäèð áœëà¸òãàí èæòèìîèé œçãàðèøëàðíèíã ìîќèÿòèíè òóøуíèá åòîëìàéäè. Œз навбатида тарихий хотира ва уни тиклаш - миллий истиšлол мафкурасини фуšаролар онгига синди-ришнинг муќим шарти ќамдир. Шóíèíã ó÷óí ќàììà çàìîí-ëàðäà ќàì õàëšíèнг, ìèëëàòíèнг òàðèõèé õîòèðàñèíè ìóñ-òàќêàìëàø þðòíèíã áóþê àëëîìàëàðè, äàâëàò àðáîáëàðè äèššàò ýъòèáîðèäà áœëãàí. ×óíîí÷è, Àáó Íàñð Ôоðîáèé-íèíã òóøуíòèðèøè÷à, òàðèõèé õîòèðà, ќàð áèð ìèëëàò, ќàð áèð õàëš ÿðàòãàí ìàъíàâèé áîéëèêëàð, óìóìèíñîíèé ìàäà-íèé ìåðîñ áèëàí áèðëàøãàíäà, óìóìèíñîíèé ìàäàíèé ìåðîñ õàçèíàñèãà šœøèëãàí ïàéòäàãèíà ñîäèð áœëàäè. Óíèíã ¸çèøè÷à: «îäàìëàðíèíã áèð àâëîäè œëèá êåòãà÷, óëàðíèíã æèñìëàðè 霚 áœëèá êåòàäè-þ, àììî óëàðíèíã ðóќëàðè âóæóä (šè¸ôàñè)äàí šóòèëèá, ñàîäàòãà ýðèøà-äèëàð. Ñœíã áîøšàëàð óëàðíèнг œðíèíè ýãàëëàá, óëàð šèëãàí èøëàðíè šèëàäèëàð. Áó àâëîä îäàìëàðè ќàì äóí¸äàí œòãà÷, õóääè øóíäàé éœë áèëàí ðóќëàðè àââàëãèëàðèíèíã èçèäàí áîðèá, šè¸ôàëàðè (ôåъë âà ôàçèëàòëàðè), šóââàòè âà ñèôàòè œõøàø, ÿšèí ðóќëàð áèëàí šœøèëèøëàðè ìóì-êèí. Àììî áèð šàí÷à œõøàø ðóќëàð áèð-áèðëàðè áèëàí šœøèëãàíëàðèäà ќàð šàí÷à êàáèð (óëêàí) áœëñàëàð ќàì (æèñìñèçëèãè òóôàéëè) ìàêîíäà áèð-áèðèíè ñèšèá ÷èšàð-ìàéäèëàð. ×óíêè óëàð ќå÷ šà÷îí ìàêîííè ýãàëëàìàéäèëàð âà ðóќëàðíèíã šœøèëóâëàðè òàíàëàðèíèíã šœøèëóâèäàé þç áåðìàéäè».1 

Êœðèíèá òóðèáäèêè, èíñîí áèëàí èíñîíèÿòíèíã œçàðî àëîšàäîðëèãè íàòèæàñèäà âóæóäãà êåëãàí šàäðèÿò-ëàð, ÿъíè àæäîäëàð âà àâëîäëàðíèíã ðóќèé-ìàъíàâèé îëàìè, óìóìèíñîíèé ìàäàíèé ìåðîñ õàçèíàñèãà šœøèëàäè âà àñòà-ñåêèí òàðèõèé õîòèðàãà àéëàíèá áîðàäè. Áîøšà÷à àéòãàíèìèçäà, òàðèõèé õîòèðà èíñîíèÿòíèíã áàð÷à àæäîä-ëàðè âà àâëîäëàðè ðóќèíè, ÿъíè óëàðíèíã ôèêðëàðè, ђîÿëàðè âà ýúòèšîäëàðè, îðçóëàðè âà èñòàêëàðèíè œçèäà ìóæàññàìëàøòèðàäè. Õóääè øóíèíã ó÷óí ќàì èíñîííèíã ðóќèé-ìàъíàâèé åòóêëèãè óíèíã òàðèõèé õîòèðàñè áèëàí áîђëèš. Òàðèõ èíñîí ó÷óí áóþê õîòèðà âàçèôàñèíè áàæà-ðàäè.

      Бугунги кунда ёшлар тарихий хотирасини тиклаш ва уни мустаќкамлаш йœлларини аниšлаш муќимдир. Хœш, тарихий хотирани тиклаш ва уни мустаќкамлаш учун - бу муšаддас ва масъулиятли вазифани бажармоš учун šандай йœллардан фойдаланмоš даркор?

Биринчидан, халšимиз, миллатимиз орасидан етишиб чиššан буюк алломаларни жаќон цивилизацияси тараššиё-тига šœшган ќиссалари билан таништиришдир. Бошšача айтганимизда, Марказий Осиёлик алломаларнинг жаќон илм-фани, маданияти ва санъати хазинасига šœшган ќисса-ларини аниšлаб беришдир.

Иккинчидан, халšимиз, миллатимизнинг асрлар оша œчмас юлдузи бœлиб келган буюк сиймоларимиз таваллуд топган кунларини нишонлаш ва буюк тарихий воšеаларни ёдга олишдир.

Учинчидан, халšимиз, миллатимиз ќаётида содир бœл-ган буюк тарихий воšеаларни баён šилишдаги бир ёšла-мачиликка, сохта ђайриилмий šарашларга зарба беришдир. Тарихий воšеаларни миллий истиšлол талаблари асосида šайта куриб чиšиш ва уларга холисона, тœђри баќо беришдир.

Тœртинчидан, œзбек давлатчилигининг ќаšиšий тари-хини тушунтириш. Œзбек давлатчилиги šандай тарихий босšичларни босиб œтганлигини илмий тушунтириш.

Бешинчидан, œтмишда содир бœлган буюк тарихий воšеаларнинг ижобий-салбий томонларини ќар томонлама таќлил šила билиш ва ундан тœђри хулоса чиšара билиш малакасини шакллантириш. Тарихий воšеаларни ќар то-монлама таќлил šила олиш малакасини шакллантириш учун œтмишни мукаммал œрганмођимиз зарур. Œтмишни мукам-мал œрганиш тарихий хотирани тиклаш ва мустаќкам-лашнинг энг муќим йœлидир.

Òàðèõèé õîòèðàíè òèêëàø âà ìóñòàќêàìëàø áîðàñèäà àìàëãà îøèðèëà¸òãàí òàðáèÿâèé - ìàôêóðàâèé òàäáèðëàð ñàìàðàäîðëèãèíè ÿíàäà îøèðìîš ó÷óí šóéèäàãèëàðãà ðèîÿ šèëèíèøè ëîçèì:

    Биринчидан, тàðáèÿâèé - ìàôêóðàâèé èøëàð òàøêèëîò-÷èëàðè, òàðђèáîò÷èëàðè âà òàøâèšîò÷èëàðè ќàð áèð õàëš, ќàð áèð ìèëëàò, ќàð áèð ýëàò òàðèõèé õîòèðàñèíèнг œçèãà õîñ õóñóñèÿòëàðè áîðëèãèíè ќàìèøà íàçàðäà òóòìîšëàðè çàðóð. ×óíîí÷è, ќàð áèð ìèëëàò ¸êè ýëàòíèíã òàðèõèé õîòè-ðàñèäà, šàéñè äèíãà ìàíñóáëèãè œç àêñèíè òîïàäè. Áîøšà÷à àéòãàíèìèçäà, ìèëëàò, ýëàòíèíã òàðèõèé õîòèðàñè äèí áèëàí áåâîñèòà áîђëèš ýêàíëèãèíè óíóòèá áœëìàéäè.

    Иккинчидан, хàëš, ìèëëàò, ýëàòíèíã òàðèõèé õîòèðàñèíè òèêëàìîš ó÷óí œøà õàëš, ìèëëàò ¸êè ýëàòíèíã óìóìèíñîíèé šàäðèÿòëàð, æàќîí öèâèëèçàöèÿñèãà šœøãàí ќèññàñèíè àíèš èëìèé äàëèëëàð àñîñèäà êœðñàòèá áåðìîš äàðêîð.

    Учинчидан, хàëš, ìèëëàò, ýëàòíèíã òàðèõèé õîòèðàñèíè òèêëàø èøëàðè áîøšà õàëš, ìèëëàò, ýëàòëàðíèíã ìèëëèé šàäðèÿòëàðèíè êàìñèòèø ќèñîáèгà áœëìàñëèãè çàðóð. ×óíêè áîøšàлàðнинг ìèëëèé šàäðèÿòëàðèíè ýúçîçëàé áèëìàãàí õàëš œç ìèëëèé šàäðèÿòëàðèíè ќå÷ šà÷îí óëóђëàé îëìàéäè.

     Тœртинчидан, ќàð áèð ìèëëàò, ќàð áèð ýëàò, ќàð áèð õàëšíèíã òàðèõèé õîòèðàñèíè òèêëàø âà óíè ìóñòàќêàìëàø èøëàðèíèíã àñîñèäà-ìèëëèé œçëèãèíè àíãëàø ¸òèøèíè óíóòìàñëèê çàðóð.

     Бешинчидан, тàðèõèé õîòèðàíèнг ќàð áèð õàëš, ìèëëàò ¸êè ýëàò ó÷óí ìóќèì áœëãàí ó÷ òîìîíè áîðëèãèíè óíóò-ìàñëèê êåðàê. Бèðèí÷èäàí, õàëš, ìèëëàò ¸êè ýëàòíèíã šàðîð òîïèøè; èêêèí÷èäàí, œçèíèíã òàðèõèé ñàáîšëàðèíè àíãëàøè; ó÷èí÷èäàí, òàðèõ ñàáîšëàðèäàí áîøšà õàëšëàð ќàì ôîéäàëàíèøè ìóìêèí ýêàíëèãèãà ýъòèáîðíè šàðàòèø ëîçèì.

      Олтинчидан, тàðèõèé õîòèðàíè òèêëàìîš ó÷óí òàðèõíè ќàššîíèé œðãàíìîš âà œðãàòìîš äàðêîð. Òàðèõíè œðãàò-ãàíäà âà œðãàíãàíäà, ÿšèí œòìèøèìèçäà áœëãàíèäåê, ôàšàò ìîääèé èøëàá ÷èšàðèø îìèëëàðèãà áîђëàá (ôàšàò ìîä-дèþí÷àñèãà) œðãàíìàñäàí, áàëêè óíè ìàäàíèÿòíèíã áèð áœëàãè, ìàъíàâèÿòíèíã ìàíáàè, íåãèçè ñèôàòèäà šàðàìîš çàðóð.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                               Азиза ТЎРАЕВА


 

                          «МИЛЛИЙ ИСТИҚЛОЛ  ҒОЯСИ»НИ ЎҚИТИШ

МУАММОЛАРИ

 

 

 

 

Жамиятни маънавий янгилашдан кўзланган бош мақсад - юрт тинчлиги, Ватан равнақи, халқ эркинлиги ва фаровонлигига эришиш, комил инсонни тарбиялаш, ижтимоий ҳамкорлик ва миллатлараро тотувлик, диний бағрикенглик каби кўп-кўп муҳим масалалардан иборат.      

И. КАРИМОВ

 

Миллий истиқлол ғояларини амалга ошириш ҳар томон-лама билимли, маънавий, жисмоний ва ақлий етук инсон-ларга боғлиқ. Бу эса ҳар бир юртдошимизни миллий истиқ-лол ғоялари билан қуроллантиришни тақозо этади. Таълим ва тарбия жараёнида ижтимоий-маънавий тизим, малакани ошириш ва қайта тайёрлаш, қолаверса, жамиятдаги тўлақон-ли ахборот макони орқали ҳар бир шахс аниқ ва оқилона йўналтирилган мафкуравий қадриятлар, меъёрлар ва талаб-ларни ўзлаштириши зарур.

Шахснинг миллий истиқлол ғояларини кенг ёйишдаги ўрни, аввало, унинг мафкуравий жараёнларда қанчалик фаол иштирок этишида кўринади. Фаол, интилувчан шахс мафкуравий таъсир, тарғибот ва ташвиқотнинг объектидан мафкуравий жараёнларнинг субъектига, мафкурачига, мафкуравий тарбия тизимининг муҳим бўғинига айланиб боради.

Информация о работе Статический анализ торгового оборота Тюменской области