Статический анализ торгового оборота Тюменской области

Автор: Пользователь скрыл имя, 06 Ноября 2012 в 10:27, реферат

Краткое описание

Геосиёсатнинг асосий мақсади ўз мавқеини ўзга минтақаларда мустаҳкамлашдан ва шу минтақаларни ўз таъ-сири остига олишдан иборат бўлган бир даврда жаҳондаги турли сиёсий кучлар ёш суверен давлатларни ўз манфаат-лари доирасига киритмоқдалар, уларнинг мустақил-лигини заифлаштириш мақсадида турли ғояларни тарғиб этмоқ-далар.

Файлы: 1 файл

Стат Анализ тюменская область.docx

— 97.83 Кб (Скачать)

Ўзбекистон Республикаси Олий ва

ўрта махсус таълим Вазирлиги

 

Қарши давлат университети

фалсафа кафедраси

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

МИЛЛИЙ ИСТИҚЛОЛ ҒОЯСИНИ          ТАЛҚИН, ТАШВИҚ ВА ТАРҒИБ ЭТИШ МУАММОЛАРИ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қ А Р Ш И - 2006

 

 

 

 

Илмий мақолалар тўплами

 

 

 

Қарши давлат университети ижтимоий фанлар илмий-услубий Кенгашининг 2006 йил 18 ноябрдаги қарори билан нашрга тавсия этилган.

 

 

 

 

 

 

Фалсафа фанлари доктори С.ЧОРИЕВ таҳрири остида

 

 

 

 

 

   Тақризчилар: ф.ф.д. И. ХУДОЙБЕРДИЕВ,

                                           ф.ф.н. А. ЭШАМОНОВ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қ А Р Ш И - 2006

К И Р И Ш

Геосиёсатнинг асосий мақсади ўз мавқеини ўзга минтақаларда мустаҳкамлашдан ва шу минтақаларни ўз таъ-сири остига олишдан иборат бўлган бир даврда жаҳондаги турли сиёсий кучлар ёш суверен давлатларни ўз манфаат-лари доирасига киритмоқдалар, уларнинг мустақил-лигини заифлаштириш мақсадида турли ғояларни тарғиб этмоқ-далар. "Минтақада шаклланган ижтимоий-иқтисодий, мада-ний-маърифий алоқаларни издан чиқариш, дўст ва биродар давлатлар, халқлар ва миллатлар ўртасига низо солиш, кес-кинлик ўчоқларини келтириб чиқариш учун турли ғоявий, диний ва мафкуравий воситалар ишга солинмоқда".11 Ушбу воситаларни шартли равишда уч йўна-лишга тааллуқли топиш мумкин.

1. Информацион уруш. Мустақил мамлакатлар ҳуду-дида маълум турмуш тарзини, қадриятлар тизимини улуғ-ловчи рисолалар, варақалар, санъат асарлари, кинофильм-лар, ахборотлар ва ҳоказолар тарқатилмоқда. Информация узатиш имкониятлари кенгайиб кетган бир шароитда информацион урушнинг хавфли оқибатларини тил билан баён этиш мушкул бўлса керак. Чунончи, 1665 йилда 10 та, 1800 йилда 100 та, 1850 йилда 1000 та, 1900 йилда 10 мингта, 1960 йилда 100 мингта журнал нашр қилинди.22 XX аср ниҳоясига келиб, уларнинг сони 1 миллионга етди. Газе-талар миқдорининг ривожи ҳам худди шу тарзда давом этди. Тўқсонинчи йиллар арафасида фақатгина АҚШда 1850 даврий нашр мафкуравий мақсадларга қўлланилди.33 Бизнинг даврга келиб, спутник антенналарининг маиший турмушга кириб келиши, "Интернет" тизимининг ривожланиши ин-формация узатиш имкониятларини бир неча ўн баробарга мукаммаллаштирди ва тезлаштирди. Ушбу ҳолнинг инфор-мацион урушга таъсири беқиёслигини кўриш қийин бўл-маса керак.

2. Психологик уруш. Мустақил давлатларнинг аҳоли-ларига танланган йўлларининг нотўғри эканлигини синг-диришга, уларни охир-оқибатда ижтимоий ларзалар кута-ётганини асослашга интилинмоқда. Масалан, фақатгина 2005-2006 йилларда  "Интернет"даги сайтларида Ўзбекис-тонда ижтимоий ҳаёт кескинлашиш арафасида тургани тўғрисида айюҳаннос солувчи ўнлаб материал эълон қилин-ди. Буларнинг барчаси миллат руҳини тушириш, уни танлаган йўлидан қайтариш ва ҳомий ахтаришга мажбур этиш мақсадида амалга оширилаётир.

3. Технологик уруш. Мустақил давлатларнинг эътибо-рини жалб этиш мақсадида ўз иқтисодий, ижтимоий, информацион технологияларини тарғиб этишга уринил-моқда. Бундан кўзланган мақсад шуки, ушбу технология-ларни жорий этиш бозори вужудга келтирилса, янги технологиялар билан бирга ўз тараққиёт моделини ҳам сингдириш, экспорт қилиш имкони яратилади. 

Мафкуравий муносабатлар ўта кескинлашган бундай шароитда миллий истиқлол ғоясини талқин, ташвиқ ва тарғиб этиш билан боғлиқ масалалар алоҳида аҳамият касб этади. Мамлакатимиз Президенти И.А.Каримовнинг 2006 йил 25 августдаги «Миллий ғоя тарғиботи ва маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш тўғрисидаги» қарорининг қабул қилиниши ҳам ана шундан далолат беради. Мазкур илмий мақолалар тўпламида Қарши давлат университети фалсафа кафедраси профессор-ўқитувчи-ларининг миллий истиқлол ғоясини талқин, ташвиқ ва тарғиб этиш билан боғлиқ мулоҳазалари умумлаштирилган.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                Санжар ЧОРИЕВ                                            


 

      М А Ф К У Р А: ДЕФИНИЦИЯ,

                       ТИПОЛОГИЯ,КОНСТРУКЦИЯ

 

 

 

«Мафкура ...  ҳар қандай жамиятни соғлом, эзгу мақсадлар сари бирлаштириб, унинг ўз муддаоларига эришиши учун маънавий-руҳий куч-қувват берадиган пойдевор бўлиб келган.

И.КАРИМОВ

 

Талабаларни миллий истиšлол ђоясига садоšат руќида тарбиялаш учун, энг аввало, уларнинг мафкура ќаšидаги тасаввурлари миšёсини кенгайтириш зарур бœлади. Бунинг учун мафкуранинг мазмуни, типологияси ва шаклланиши жараёни хусусида атрофлича маълумот бермоš даркор.

«Мафкура» тушунчаси узоš ваšт сиёсат ва ахлоš пой-деворини ташкил этувчи турли ђоялар, šарашлар ќаšидаги фан, таълимот сифатида таърифланганди. Кейинги икки аср давомида файласуфлар ушбу тушунчани маънавий ишлаб чиšариш шакллари орасидаги œзаро алоšадорлик ме-ханизмини характерловчи турли ђоялар, šарашларнинг бир бутун, яхлит системаси сифатида талšин эта бошладилар. Хуллас, «мафкура - фалсафий тушунча бœлиб, инсоният аšл-завокати, фаќм-фаросати туфайли вужудга келган турли ђояларнинг йиђиндиси, унинг маълум бир система-сидир. Мафкура жамият устšурмасининг энг муќим šисми бœлиб, сиёсий, ќуšуšий, ахлоšий, фалсафий, диний, эстетик ва бошšа šарашларнинг тœпламидир».14 Шунингдек, мафку-ра жамиятда юз бераётган ижтимоий-иšтисодий, сиёсий ва маънавий-маданий жараёнларнинг индикатори, жамият ах-лоšий ќолати, ижтимоий-сиёсий ресурслари ва келажак-даги имкониятларининг кœрсаткичидир.

Мафкура ќар šандай кишилик жамиятининг атрибу-тив хоссасидир. Чунки у кишиларнинг нафаšат моддий, балки маънавий ќаётида ќам, нафаšат жамиятнинг, балки индивиднинг хулš-атвори ва ќатти-ќаракатларида ќам œз ифодасини топади. Бир сœз билан айтганда, мафкура инсон ќаётига ижтимоий мазмун бахш этади. Шунинг учун ќам Президент И.А.Каримов: «Мафкура бœлмаса одам, жамият, давлат œз йœлини йœšотиши муšаррар»,-деб таъкидлаган эди.15

Шуни ќам айтиб œтиш лозимки, мафкура борлиšни акс эттириш шаклига šараб хаёлий ва ќаššоний мафкура-ларга бœлинади. Хаёлий мафкура борлиšни нотœђри идрок šилишдан ќосил бœлган сохта тушунчалар ва ђоялар маж-муидир. Бунинг сабаби шуки, объектив реалликдан олинган фактлар нотœђри талšин šилинади. Натижада субъектнинг объект ќаšидаги тушунча, ќукм, хулосалари сохта, хато бœ-либ чиšади. Бундай псевдофактлар устида барпо этилган мафкура эса ќаšиšатдан йироš, хомхаёлларга асосланган ђоялар йиђиндисига айланади.

Бироš, унутмаслигимиз лозимки, хато билан ёлђон œр-тасида катта фарš бор. Хато субъект тушунчалари билан объект œртасидаги номувофиšликнинг беђараз шаклидир. Ёлђон эса фактларни онгли равишда бузиб кœрсатиш бођ-лиš. Шунга кœра, хаёлий мафкурани иккига - паралогизмга асосланган мафкура ва софизмга асосланган мафкурага ажратиш мумкин.

Паралогизмга асосланган мафкура хатоларга, яъни борлиšни нотœђри, лекин беђараз акс эттиришга таянади. Софизмга асосланган мафкура эса воšеликни атайин бузиб кœрсатиш оšибатида вужудга келади. Аксарият ќолларда бундай мафкура ђайриинсоний характерга эга бœлади. На-цизм, ирšчилик, коммунизм мафкуралари бунинг яššол да-лилидир.

Софизмга асосланган мафкурани вужудга келтирувчи омиллардан бири партиявийликдир. Чунки партиявийликка асосланган мафкура у ёки бу синф, ижтимоий гуруќ ёки сиёсий партия маšсадлари ва манфаатларини бошšа синф, гуруќ ва партия маšсад ва манфаатларидан устун šœяди. Оšибатда воšеликдаги фактлар ќам шу гуруќ ёки партия-нинг манфаатларига мос тарзда талšин этилади. Масалан, жаќон социализм системасини šœллаб-šувватлаш ва кенгай-тириш тарафдори бœлган КПСС Чехословакияга Совет танкларининг бостириб киришини, Польшадаги демократик œзгаришларнинг бœђиб ташланишини, Афђонистонга нисба-тан тажовузкорликни капитализм реваншига йœл šœймас-лик, šардош мамлакатларга ёрдам šœлини чœзиш акцияси деб изоќлаган эди. Аслида бу воšеаларнинг барчаси агрес-сиядан œзга нарса эмасди. Немис миллатининг «софлиги», «тозалиги» хусусида «šайђурган» фашистлар ќам яќудий-ларга нисбатан амалга оширилган геноцидни тарихий зарурият деб атаган эдилар.

Ќаššоний мафкура ќамиша фанга, илмий методология-га асосланган бœлади. У партиявийлик хусусиятларидан йироšдир. Шу сабабли ќаššоний мафкура œз характерига кœра инсонпарвар мафкурадир. Фаšат шундай характер-даги мафкурага асосланиб, œз миллатининг маšсадлари, манфаатлари ќамда šадриятларини чуšур англаб етган, ай-ни пайтда умуминсоний šадриятларга содиš етук шахсни шакллантириш мумкин. Ќаššоний мафкура партиявий эмас, миллий характерга эгадир. Истиšлол мафкурасининг ана шундай миллий характерга эга бœлиши кераклигини Президент И.А.Каримов ќам таъкидлаб œтган эди.16 Демак, миллий истиšлол мафкураси ќам ќаššоний, ќам инсонпар-вар мафкура бœлмођи зарур.

Жаќон тажрибасига šулоš тутсак, мафкура турли йœл-лар билан шаклланиши мумкинлигига амин бœламиз. Ќо-зирги замон файласуфлари ќар šандай мафкура тœрт йœл билан вужудга келтирилади, деб ќисоблайдилар:

      1. Конденсация. Мафкура кундалик онгда мавжуд бœл-ган мафкуравий тасаввурларнинг šайта ишланиши, систе-малаштирилиши ва назарий даражага кœтарилиши нати-жасида ќосил бœлади. Экономизм мафкураси, ќозирги за-мон экологик ќаракати мафкураси худди шу йœсинда шакл-ланган.

      2. Конвергенция. Мафкура икки ёки ундан ортиš маф-куралардаги турли элементларнинг бирлаштирилиши оšи-батида вужудга келиши мумкин. Бугунги кунда Буюк Бри-танияда илдиз отган неоконсерватизм мафкураси айнан ана шу йœл билан таркиб топган: унда Америка «интеллектуал» неоконсерватизми ва Европа неоконсерватизмининг аќами-ятли ђоя ќамда концепциялари бирлаштирилган. Саксонин-чи йиллар œртасида АŠШда юзага келган неолиберализм мафкураси ќам анъанавий либерализм ђояларини бугунги кун либерализми мафкурасидаги аќамиятли ђоялар билан синтез šилиш ќосиласидир.

      3. Дивергенция. Янги мафкура эски мафкура таркиби-дан жой олган бирор бир элемент негизида юзага келиши мумкин. Масалан, Францияда етмишинчи йиллар охирида инšирозга юз тутган сœл радикализмининг бир-бирига зид бœлган икки ђояси негизида ќар šандай инšилобни инкор этадиган «янги француз файласуфлари» мафкураси ва сиё-сий гиперактивизм тарафдори былган «сœл терроризм маф-кураси» яралди.

      4. Ревитализация. Мафкура янги шаклда šайта туђилган эски мафкура, ђоя негизида ќосил бœлиши мумкин. Ќозир-ги замон ГФР неоконсерваторлари «консерватив инšилоб» мафкурасининг асосчилари Э. Юнгер, А.Меллер, ван Дер Брук, Г.Фрайер, айниšса К. Шмиттларнинг šарашларини замонавийлаштириш оšибатида шакллантирилган.

Тилга олинган хулоса ва маълумотларнинг œзлаштири-лиши талабаларнинг мафкура ќаšидаги тасаввурларини кенгайтиради.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 Панжи САЙДУЛЛАЕВ


 

   МАФКУРАВИЙ ИММУНИ-

ТЕТНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

МУАММОЛАРИ

 

Биз ҳам фарзандларимиз юрагида она Ватанга, бой тарихимизга, ота-боболаримизнинг муқаддас динига соғлом муносабатни қарор топтиришимиз, таъбир жоиз бœлса, уларнинг мафкуравий иммунитетини кучайтиришимиз зарур.

И.КАРИМОВ

 Ҳозирги кунда республикамиздаги кенг жамоатчилик олдида турган энг муҳим вазифалардан бири миллий истиš-лол ђоясини ёшлар онгига сингдиришдан иборатдир. Œзбе-кистон œзининг мустаšиллигини šўлга киритган дастлабки кунларданоš муҳтарам Президентимиз ушбу масалага ало-ќида эътиборни қаратган эди. Олий Мажлиснинг ўн иккин-чи сессиясида сœзлаган нутšида «Олдимизда турган энг муќим масала, бу миллий истиšлол мафкурасини яратиш ва ҳаётимизга татбиš этишдир,»- деб уšдирган эди.17

Шуни алоҳида таъкидлаш лозимки, дунёдаги ќар бир давлатнинг ќар бир жамият ва миллатнинг ўзига хос ва ўзига мос келадиган, унинг манфаатларига мос тушадиган мафкураси бўлади. Ҳеч šандай давлат ёки жамият мафку-расиз яшай олмайди. Шу сабабли Œзбекистоннинг бундан кейинги истиšболи ва тараššиёти, мустаšилликни мустаќ-камлаш учун мафкура ҳаводек зарур.

Республикамиз мустаšиллигини саšлаш ва мустаќкам-лашда барча илђор кучларни айниšса ёшларни миллий истиšлол ђоялари асосида бирлаштириш долзарб масаладир. Чунки Œзбекистоннинг келажаги, мустаšилликнинг таšди-ри кўп жиҳатдан ёшларимизнинг ахлоšий баркамоллигига, ђоявий ва сиёсий етуклигига, меҳнатсеварлигига ватанпар-варлигига бођлиšдир. Шу сабабли жаҳондаги мафкуравий жараёнлар ҳақида ёшларимизга маълумот бериш, уларни миллий истиқлол ғоясига садоқат руҳида тарбиялаш муҳим аҳамият касб этади.

Бугунги кунда кўплаб ривожланган давлатлар умумин-соний šадриятларга ва демократик тамойилларга асосла-нади. Уларда тинчлик ва тараššиёт, инсон ҳуšуšлари ва эр-кинликлари, миллий ва диний тотувлик устувор тамойиллар ҳисобланади.

Шу билан бирга, бугунги дунёда мафкуравий восита-лар орšали ўз таьсир доирасини кенгайтиришга интила-ётган сиёсий кучлар ва ҳаракатлар ҳам кучаймоšда. Шуни назарда тутиб Президентимиз «Ҳозирги замондаги энг катта хавф инсонларнинг šалбини ва онгини эгаллаш учун узлуксиз давом этаётган мафкуравий курашдир. Эндиликда ядро майдонларида эмас, мафкура майдонларида бўлаётган курашлар кўп нарсани ҳал šилади»,- деган эди.18 Ана шу мафкура майдонларидаги кураш бутун жаҳондаги одамлар таšдирига даҳлдор бир ҳодисага айланмоšда.

Дарќаšиšат, бугунги кунда жаҳон майдонида šурол-ярођ билан зўравонлик šилишдан кўра мафкуравий таъсир кучайиб бормоšда. ХХI аср цивилизациясида šудратли давлатларнинг салоќияти ядровий қуроллар билан эмас, балки ђоявий, мафкуравий мезонлар билан ўлчанмоšда. Буни алоќида таъкидлаб, Ислом Каримов: «Ҳозирги ваšтда šудратли давлатлар билан муайян сиёсий марказлар œз маšсадларига эришиш учун, аввало, забт этмоšчи бœлган мамлакатларнинг аќолиси онгини œзига šарам šилишга интилади»,- деган эди.29

 Халšларга ђоявий таъзиš этишнинг турли-туман йўл-лари ва шакллари мавжуд бœлиб, диний экстремизм ва фундаментализм, миллатчилик ва шовинизм ирšчилик, ва неофашизм кабилар шулар жумласидан.

Мустаšилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб хал-šимиз онгига салбий таъсир šиладиган турли диний экс-тремистик ђояларни сингдиришга уриниш ҳоллари кучайди. Бугунги кунга šадар ќам бу таъсирлар тамомила йœšолиб кетмаган. Бундай бегона ђоялар œз таъсирини кœпроš ёшлар онги ва šалбини эгаллашга šаратилмоқда. Албатта, бу бежиз эмас. Чунки ёшлар таасуротга тез берилувчан ва œзгарув-чан šатламдир. Уларда ҳали ђоявий ва сиёсий эътиšод тўла мустаќкамланмаган ва шаклланиб поёнига етмаган.

Информация о работе Статический анализ торгового оборота Тюменской области