Тәрбие теориясы

 

 

 

43

ХІХ ғасырдың екінші жартысында және ХХ ғасырдың басында «еркін тәрбие» теориясы қалыптасады, оның негізінде Ж.Ж.Руссо ұсынған баланың табиғи ой және адамгершілік мүлтіксіздігі (совершенство) жатыр.

Оны құрастырушылар: Э.Кей (Швеция), К.Н.Венцтель (Ресей), М.Монтессори (Италия) және т.б.

 

Тәрбие мақсатының мәселесі педагогикалық 

 ойлар тарихында

 

 

 

44

Еркін тәрбие теориясының ұстанушылары бала қалыптасуының әлеуметтік негіздерін   қабылдамады және тәрбиенің негізгі мақсатты нұсқамасы ретінде балалардың айқындалып жатқан қызығушылықтар мен қабілеттіліктерінің спонтанды дамытуды, еркіндіктерін ештеңемен шектемеуін ұсынды.

 

Тәрбие мақсатының мәселесі педагогикалық 

 ойлар тарихында

 

 

 

45

Бүгінгі таңдағы педагогикалық еңбектерде тәрбиенің ортақ мақсаты жан-жақты үйлесімді дамыған тұлғаны тәрбиелеу деп айқындалып отыр.

 

Бүгінгі таңдағы тәрбие мақсаты мәселесі

 

 

 

46

        Қазақстан Республикасының білім беру мекемелеріндегі тәрбиенің кешенді бағдарламасында (2001) тәрбиенің жалпы мақсаты – полимәдениетті тұлғаны қалыптастыру деп анықталған.

 

Бүгінгі таңдағы тәрбие мақсаты мәселесі

 

 

 

47

Дүниетаным көзқарасы жеке тұлғаны қалыптастыру тірегі 

 

 

 

48

Жоспар

 

1. Жеке тұлға туралы түсінік.

2. Жеке тұлға дамуы туралы теориялар

3. Жеке тұлға дамуына әсер ететін факторлар.

4. Жеке тұлға дамуындағы іс-әрекет пен. қарым-қатынастың алатын орны.

 

 

 

49

Индивид - биологиялық тіршілік иесі, барлық адамдар тумысынан индивид болып табылады.

Тұлға - өзіне биологиялық және әлеуметтік қасиеттер мен сапаларды меңгерген адам.

Даралық - бір адамды басқа адамнан ерекше көрсетіп тұратын интеллектуалдық, еріктік, моральдық, әлеуметтік және тағы басқа қасиеттерінің жиынтығы.

 

 

 

50

     Тұлғаның қалыптасуы – барлық факторлардың (экологиялық, экономикалық, әлеуметтік, биологиялық және т.б.) әсерінен индивидтің тұлғаға айналу процесі.

 

   Тұлғаның дамуы - адамның ағзасындағы сандық және сапалық өлшемдердің өзгеру процесі.

      

   Тұлғаның тәрбиеленуі -тұлғаның аға ұрпақтың әлеуметтік тәжірибелерін   меңгеру процесі.

 

 

 

51

Адам даму  субъектісі ретінде

 

Адам

 

Интелектуалдық

даму

 

 

Эстетикалық

даму

 

 

Жалпы дене 

дамуы

 

 

Эмоционалдық

даму

 

Адамгершіліктік

даму

 

 

 

52

 

 

 

53

 

 

 

54

 

 

 

55

 

 

 

56

 

 

 

57

 

 

 

58

 

 

 

59

 

 

 

60

Тәрбиенің мазмұны міндетті, мақсаты

 

 

 

61

Қарастырылатын сұрақтар

 

• Тәрбие әдістері, тәсілдері, құралдары туралы түсінік
• Тәрбие әдістерін таңдап алу шарттары
• Тәрбие әдістерінің жіктелуі
• Тәрбие әдістеріне сипаттама

 

 

 

62

Тәрбие түрлері

 

• Ақыл-ой мәдениеті
• Адамшершілік тәрбиесінің негіздері
• Еңбек тәрбиесінің негізі
• Экономикалық тәрбие
• Құқық және саяси тәрбие
• Экологиялық тәрбие  негіздері
• Эстетикалық тәрбие
• Дене тәрбиесі

 

 

 

 

 

63

Тәрбие әдістері  – бұл педагогикалық жұмыстың  тәсілдері мен жолдары арқылы  тәрбие мақсатына жету (Т.Е.Конникова) 
Тәрбие әдістері - тәрбиеші мен тәрбиеленушілер іс-әрекетінің өзара байланыс тәсілдері (В.А.Сластенин) 
Тәрбие әдістері – бұл мектеп тәжірибесінде қойылған мақсаттарға қол жеткізу үшін пайдаланылатын жол (Ж.Әбиев)

 

 

 

64

Тәрбие әдісі дегеніміз  тәрбиешілер мен тәрбиеленушілердің  өзара байланысқан іс-әрекетінде  оқушылардың тұлғалық қасиеттерін  қалыптастыруға бағытталған педагогикалық  жұмыс тәсілдері

 

 

 

65

Тәрбие тәсілі –  жалпы әдістің бір бөлігі, жеке-дара  әрекет, нақты іс 
 
Тәрбие құралдары: іс-әрекеттің түрлері, көрнекі құралдар, педагогикалық ықпал жасау құралдары, коммуникация, құралдары.

 

 

 

66

Тәрбие әдістерін  таңдауды анықтайтын жалпы принциптер:

 

• Тәрбие мақсаттары мен міндеттері
• Тәрбиеленушілердің жас және дара, тұлғалық ерекшеліктері
• Ұжымның қалыптасу деңгейі
• Тәрбиелік жағдайлар
• Тәрбие құралдары
• Тәрбиешінің тәжірибе деңгейі
• Тәрбие уақыты
• Күтілетін қорытындылар

 

 

 

67

Әдістердің жіктелуі  дегеніміз анықталған белгілерге  қарай құрылған әдістер жүйесі

 

 

 

68

Тәрбие әдістерінің  жіктелу проблемасын шешуде зор  үлес қосқан ғалымдар: 
Н.К.Гончаров, Т.Е.Конникова, И.Т.Огородников, Н.И.Болдырев, И.С.Марынко, Г.И.Щукина, В.А.Сластенин т.б.

 

 

 

69

Тәрбие әдістері: (Т.Е.Конникова, Г.И.Щукина бойынша)

 

• Тұлғаның ақыл-ойын қалыптастыру әдістері
• Іс-әрекетті ұйымдастыру және қоғамдық, құқықтық тәжірибе қалыптастыру әдістері
• Іс-әрекетке және мінез-құлыққа ынталандыру әдістері

 

 

 

70

Тұлғаның ақыл-ойын  қалыптастыру әдістері

 

Әңгіме

 

Этикалық сұхбат

 

Пікірталас

 

Түсіндіру

 

Өнеге

 

 

 

71

Әңгіме – бұл адамгершілік мазмұны бар нақты деректер мен оқиғалардың эмоцияналды, айқын көрінісі. 
 
Түсіндіру – тәрбиеленушіге эмоцияналды-сөзді әсер ету әдісі. 
 

 

 

 

72

 

 

Этикалық сұхбат – тәрбиеші мен тәрбиеленушінің

 пікір алысуға екіжақты кірісуін керек ететін 

жүйелі және бірізді әдіс түрі.  

 

 

Пікірталас – тәрбиеленушілерді қызықтыратын әр түрлі тақырыптарға арналған қызу пікір сайысы

 

 

 

73

Талап

 

Үйрету

 

Тапсырма 

беру

 

Жаттығу

 

Іс-әрекетті 

ұйымдастыру 

әдістері

 

 

 

74

Жаттығу – автоматты түрде талап, әрекетті көп қайталап орындаудан болатын тәрбиенің тәжірибелік әдісі. 
Талап – бұл тәрбиеленушілердің белгілі бір іс-әрекетін тежеп не ынталандырып, жекелей қарым-қатынаста жоғарылайтын, баланың белгілі бір қасиеттерінің көрінуіне себепші әсер ететін әдіс. 
Үйрету – пәрменді жасалынатын ағдыландыру.

 

 

 

75

 

 

 

 

Ынталандыру әдістері

 

Мақтау

 

Жазалау

 

Жарыс

 

 

 

76

Мақтау – тәрбиеленушінің іс-әрекетіне қойылған жақсы баға. 
Жазалау – қате қылықты ескертіп тежеу, өз ар-ұяты алдында, басқа адамдар алдында кінәсін түсінуге әсерін тигізетін педагогикалық әдіс. 
Жарыс – қажетті сапаларды тәрбиелеуде оқушылардың табиғи бәсекелестік қасиеттерін бағыттайтын балалардың ұжымдағы іс-әрекетін ұйымдастыру және ынталандыру әдісі.

 

 

 

77

Педагогикалық үрдістегі балалар ұжымының мұғалімдердің өзара байланысы мен өзара іс-әрекеті 

 

 

 

78

Қарастыратын сұрақтар

 

0.  Ұжым  туралы түсінік
1. Ұжым  - тәрбие  құралы
2. Ұжымның  даму  кезеңдері

 

 

 

 

79

Ұжым  туралы түсінік

  

 Ұжым – бұл  көзделген  мақсатқа  жетудегі  ұйымшылдық  пен  мақсаттылық,  іс-әрекетімен  сипатталатын  адамдар тобы.

 

 

 

 

80

Ұжым - бір мақсатқа  бағытталған мекемелерде   жұмыс  істейтін   адамдардың   немесе  білім   беру  орындарында  оқитын   студенттердің,  оқушылардың және  т.б.  тобы.

Әр бір ұжым – бұл топ,  бірақ  әрбір топ ұжым бола алмайды.

 

 

 

 

 

 

 

 

81

Ұжым

 

контактылы

 

негізгі

 

 

 

82

 

Ұжым  контактылы және негізгі болып екіге бөлінеді.

•     Контактылы ұжым -  бұл ұжым белгілері бар бастаушы топ.

 

•    Негізгі ұжым – бұл контактылы ұжымдардың бірлестігі.

 

 

 

 

83

 

 

Мысалы, контактылы ұжым - бұл  студенттер тобы,

негізгі ұжым - факультет  т.б.

 

 

 

 

84

Қоғамда  ұжымдарды ортақ   
іс-әрекеттерінің   түрлеріне  қарай  ажыратады

 

• Кәсіпшіл  ұжымдар (өндіріс,  шығармашылық,  әскери,  оқу  орындары)
• Қоғамдық  ұйымдар (партиялар, бірлестіктер,  кәсіподақтар)
• Ерікті  қоғамдар,  өз  әрекетімен ерекшеленетін  ұжымдар ( көркемөнерпаздар,  коллекционерлер)

 

 

 

85

  
Ұжым - тәрбие  құралы 

 

     

   Тұлға  жан-жақты   даму мүмкіншілігін   ұжымнан  алатын  болғандықтан  ұжымда   тұлғаның   бас  бостандығы   болуы  басты  шарт  болып  табылады. 

 

 

 

 

86

 

Балалар  ұжымын  ұйымдастыру  қажеттігі  қоғамның  өзі  біртұтас   ұжым  ретінде  өмір  сүретіндігінен  туындайды.

 

Оқушылар   ұжымы  баланың   өмірін,  оқуын,  еңбегін,  күш-қуат мәдениетін,  ойын  ұйымдастырудың   ең  тиімді  құралы. 

 

 

 

 

87

Ұжым  проблемасын аса зор  көңіл аударып  зерттеген педагогика  ғылымының   қайраткерлері және  халық  ағарту  орггандарының   озат  өкілдері: