Оралымды басқару құқығы

еіншіден, азаматтық құқық  қатынастары заңда көзделген  негіздер бойынша да, көзделмеген  негіздер бойынша да, көзделмеген  негіздер бойынша да туындауы мүмкін;

үшіншіден, азаматтық құқық  қатынастарының жағдайлары мен мазмұнын белгілегенде тараптардың келісімі басым болады;

төртіншіден, ерекшелік бұзылған азаматтық құқықтарды қорғаудың  тәртібі мен әдісінің өзіндік  өзгешелігінде болып табылады.

Құқық жүйесi дегенiмiз сол мемлекеттегi құқықтық нормалардың жиынтығын қамтитын ғылыми әрi нақты құбылыс болып табылады. Құқықтың әр саласына белгiлi бiр жүйе тән, Азаматтық құқық Қазақстан Республикасындағы құқықтық нормативтiк құжаттары жағынан ең ауқымды да күрделi заң саласы болып есептеледі. Нормалардың әр алуандығына қарамастан азаматтық құқықтың жүйесi логикалық талаптарға сай келедi, яғни ол iштей салаларға, құрылымдар мен оның бөлiктерiне бөлiнедi. Iшкi салаларға тән ерекшелiк оның құрылымдарына тұтастай енетiн жекелеген және жалпы ережелердi бөлiп қарау мүмкiндiгi деуге болады. Мұндай құрылымдардың мазмұны бiркелкi келедi, оны құқықтық реттеудiң бiр арнаға

жинақталуынан және заңдық ерекшелiгiнен деп түсiнген жөн.

Iшкі салалардың “жалпы  бөлiмi” мен “жалпы ережелерiн”  бiр-бiрiнен бөлiп қарау проблемасы  әзiрге айтарлықтай зерттеле қойған  жоқ. Аталған саланың “жалпы  бөлiмi” жалпы сипаттағы жекелеген  институттардың жиынтығын бiлдiредi. Ал осы орайда iшкi салалардың  “жаллы ережелерiнде” мұндай  дербес институттар жоқ, сондықтан  да ол институттардың белгiлi  бiр бөлiгiн ғана бiрiктiрумен  шектеледi.

“Жалпы ереженiң” нормалары  азаматтық құқық бөлiмдерiнен  тәуелсiз негiзде барлық мүлiктiк  және жеке мүлiктiк емес қатынастарға қолданылады. “Жалпы бөлiмге” жататын  “Меншiк және өзге де заңдық құқықтар”  мен “Мiндеттемелiк құқық” тәрiздi iшкi саланың екi түрiнiң нормалары  да жалпы сипатқа ие екендiгi дәлелденедi. Мысалы, меншiктiң түрлерi мен сипатына орай меншiк құқығы туралы, меншiк  қатынастарын қорғау мен оның пайда  болуы тәсiлдерi туралы норма басқа  институттарды, атап айтқанда, сатып  алу-сату, авторлық және мұрагерлiк  құқықтарға кеңiнен қолданылады. “Жалпы бөлiм” құзыреттi органдардың, азаматтар  мен ұйымдардың құқық қолдану  қызметi үшiн қолайлы жағдай туғызады, сондай-ақ, ол қайталау мен олқы тұстарды жоюға мүмкiндiк бередi.

Азаматтық құқық жүйесi төмендегiдей iшкi салаларга бөлiнедi: “Мiндеттемелiк  құқық”, “Меншiк құқығы мен өзге де заттық құқықтар”, “Интеллектуалдық меншiк құқығы”, “Мұрагерлiк құқығы”, “Халықаралық жеке құқық”, осындай  әрбiр iшкi саланың өз нормаларына  сай келетiн “Жалпы ережесi” болады. Оның әрқайсысы өз кезегiнде iштей құрылымдар мен бөлiмдерге жiктеледi. Айталык, шарт институты және шарттан тыс міндеттемелiк  иституты деп бөлiнедi.

Қорытынды

 

Жоғарыда аталған қатынастардың  азаматтық құқықпен арадағы жігін  ашу онша қиындық туғызбайды, жекелеген  жағдайда олар бір-бірімен пәні бойынша, ал өзге ретте құқықтық реттеу әдістемесі бойынша бөлектенеді, ал кейбір жағдайларда  олардың жиынтығын талап етеді. Сөйтіп, бір жағы екіншісіне қандай да бір бағынышты болғанда мүліктік қатынас азаматтық заңмен реттелмейді. Осыған орай әкімшілік (оның ішінде салыққа  қатысты) не басқа қатынастар азаматтық  заңдар қарауынан шығып қалады.

Қақазстан Республикасының  қазіргі құқық жүйесі жария және жеке құқық деп бөлінбейді. Біздің ұлттық азаматтық құқық тек өзіне  ғана тән және белгілі бір ерекшеліктері  бар институттардың аясында қалыптасты дей аламыз.

Сонымен қатар азаматтық  құқықтың әртүрлі жүйелерінің арасында белгілі бір дәрежеде ұқсастықтар  бар. Сондықтан азаматтық құқықтық жүйелерде болып жатқан процесстер Қазақстан Республикасының азаматтық  құқық іліміне әсерін тигізіп  отыр. Бұл орайда «біз жаңа мемлекетті, жаңа нарықтық экономика мен жаңа демократияның көптеген өзге де жас  тәуелсіз мемлекеттер осы тәрізді  жолды басынан кешіп те үлгерген уақытта құру үстіндеміз...», ендеше осы бағытта әртүрлі өркениеттердің ең соңғы жетістіктерін пайдаланудың маңызы зор.

Құқық жүйесі іштей құқық  салаларына бөлінеді. Әдетте құқықтың қандай салаға жататындығын анықтау  үшін оның пәні мен құқықтық реттеу әдістемесі қолданылады. Дәл осы  пән мен әдістеме арқылы азаматтық  құқық Қазақстан Республикасының  басқа құқық салаларынан аражігін айыра отырып, сонымен бірге оның салалық ерекшеліктерін де айқындауға болады.

Осы айтылғандарға сүйене отырып, мынадай тұжырым жасауға  болады: азаматтық құқық-құқықтың бiр  саласы, ол тауар-ақша қатынастары және қатысушылардың теңдiгiне негiзделген  өзге де мүлiктiк қатынастар, сондай-ақ мүлiктiк қатынастарға байланысты (немесе байланысы жоқ) мүлiктiк емес жеке қатынастарын реттейтiн нормалардың  жиынтығы болып табылады.

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

1.Жайлин Г.А. 

«Азаматтық құқық» І том. Алматы 2003ж.

 

2.Жайлин Г.А. 

«Азаматтық құқық» ІІ том. Алматы 2003ж.

 

3.Жәкішев Е.Ғ. 

«Мемлекет және құқық негіздері» Алматы 2001ж.

 

4.Төлеуғалиев Ғ. 

«Қазақстан Республикасының  Азаматтық       құқығы»  Алматы 2001ж.

 

5.Сапарғалиев Ғ.С. 

«Қазақстан мемелекеті және құқығының негіздері» Алматы. 1998ж

 

6.Сапарғалиев Ғ.С. 

        Ибраева  А.С.          «Мемлекет және құқық теориясы»

Алматы 1998ж.

  

7.Оспанов Қ.И. 

«Мемлекет және құқық теориясы»  Алматы 2006ж.