әлеуметтік қауіпсіздік

Біздің ұзақ мерзімді экономикалық өркендеуіміз орнықты өндіріске  және энергия тұтынуымызға байланысты. Осы тұрғыда Үкімет соңғы технологиялар  мен ноу-хауды пайдалана отырып, электр энергиясын өндіретін жергілікті жабдықтарды жаңғырту мен қайта  жаңартуға едәуір қаражат инвестициялайды. Қазақстандық газдың Қарашығанақ мұнай газ конденсаты кен орнынан Ресей Федерациясына және ресейлiк газдың Қазақстан Республикасының солтүстiк және орталық облыстарына өзара алмасу сызбасы бойынша жеткiзудi жүзеге асыру мүмкiндiгiн қарастырды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                      ҚОРЫТЫНДЫ

 

Қазіргі әлемде энергия көзіне деген сұраныс артып келеді. Бұл ретте энергия шикізатына бай елдердің үлес салмағы артатыны сөзсіз. Сонымен бірге энергия көдерін игерумен қатар, оың қауіпсіздігін қамтамасыз ету және соған байланысты экологиялық қауіпсіздікті де сақтау мәселесі өзекті екені анық. Осы ретте Қазақстан да, Ресей де шикізаттың осы бір түріне бай болғандықтан, ендігі жерде екі мемлекеттің арасындағы экономикалық қатынастардың негізі – энергия көздерін тиімді пайдалану мен қауіпсіздігін қамтамасыз етуде ынтымақтасуға бағыттылатыны сөзсіз.

Зерттеуді аяқтай келе, жұмыс  барысында зерделенген мәселелер  бойынша келесідегідей қорытындылар жасуаға болады.

Біріншіден, жаһанды энергетикалық  қауіпсіздік көптеген фаторлармен  анықталады, соның ішінде демографиялық, әскери -саяси, макроэкономикалық, экологиялық, ғылыми - технологиялық және ресурсты -шикізатты. Демографиялық фактор негізінде жердегі адамзат өсуімен анықталады, бұл дамушы елдердегі энергиямен қамтамасыз етудегі қиыншылықтарға әкеліп соқтыруы мүмкін. Энергоресурстарды қолдануда экономикалық даму шешуші  фактор болып табылады, себебі ең көп энергоресурстарды қолдану индустриалды дамыған елдерде кездеседі екен. Экологиялық фактор да маңызды болып келеді. Себебі энергетика қоршаған ортаны ластауда бірінші орынды алады және жаһанды экологиялық мәселелерге әкеліп соқтырады.

 Екіншіден, әлемдік  энергетиканы қауіпсіздікпен қамтамасыз  ету халықаралық, мемлекетішілік те, соның ішінде компаниялардың үкіметтің, оның ішінде энергетикалық, экономикалық, әскери, құқыққорғаушы облыстарда бірлесіп жұмыс атқару керек. Бірақ, әлемдік қауымдастықтың жаһанды энергетикалық қауіпсіздікпен қамтамасыз етуде  қатысушылардың санының көбеюі тепе –теңдікті бұзуы мүмкін. Бұл қатысушы мемлекеттердің геосаяси және басқа қызығушылықтарына қауіп төндіруі мүмкін.

Халықаралық қатынастар көрсеткеніндей энергетика халықаралық қатынастарда конструктивті және деструктивті  функцияларды атқарады. Ол әлемдік қауымдастыққа көптеген халықаралық ұйымдарға  энергетикалық мәселелерді шешу үшін, бірігуге, сонымен қатар мемлкеттер арасындағы қарым-қатынастардың шиелінісуіне де алып келуі мүмкін. Кеңес Одағы ыдырағаннан  Еуразияда кейін энергетика айналасында  мықты  тұрақсыздық пайда болды.

Үшіншіден, Еуразиялық энергетикалық  кеңістіктегі бақылау үшін энерготұтынушы және энергоөндіруші мемлекеттер арасында күрес жүруде. ЕО, Ресей, посткеңістіктік мемлекеттер және АҚШ ең басты ойыншылар болып табылады.Энергетикалық бәсекелестікті аймақтағы  мемлекеттер  өздерінің геосаяси статусын көтеру үшін және максималды экономикалық пайда көру үшін пайдаланады. Аймақтағы энергетикалық серіктестік белсенді жүргенімен, мемлекеттердің стратегиялық қызығушылықтары  өте әр түрлі.

Төртінші,  әлемнің «Энергетикалық картасының өзгеруі»  жаңа «геосаяси  жүйелердің»   және жаңа стратегиялық альянстардың  қалыптасуны алып келеді. АҚШ-тың энергетика саласындағы планетаның барлық континенттерінде антиамериканизмді тудырды. Ресей, Иран, Венесуэла және Қытай секілді энергоресурстарды экспорттаушы елдер әр түрлі бағыттарда стратегиялық серіктестікке түсіп, АҚШтың Латын Америкасында, Орталық Азияда және Таяу Шығыстағы әсерін кішірейткісі келеді. Бұның барлығы көпполярлы әлемдік жүйені тудыруы мүмкін. 

Бесіншіден, Қазақстан және Ресей қазіргі таңда өзінің халықаралық саясатын  энергетиканы сыртқы саясатындағы орталықтандырылған фактор ретінде қолданады. Бұл жұмысындағы оның маңызды бағыты оның шығысқа деген көзқарасы болып келеді. Бұл жерде Шығыс Сібірмен, Таяу Шығыс   маңызды рөл ойнайды. Көп уақыт бойы Шығыс Сібірмен Таяу Шығыс Ресей ішіндегі жабық аймақ болды. Ең алдымен бұл олардың экономикасына орталықтандырылған инвестицияның болмауынан, Ресейдің оралықтандырылған  райондарынан алыс болуы, аз қоныстану мен әлеуметтік - экономикалық облысының дамымағандығынан аймақ артта қалушылар қатарында қалды. Аймаққа деген  іскерлік көзқарас 2002 жыдан бастап басталды. Шығыс аймақтағы стратегиялық дамудың ең басты рөлі « 2020жылға дейінгі  Энергетикалық стратегияда» берілген.

Алтыншыдан, энергетикалық  саясаттың «шығыс векторы»саясатының негізі шығыс аймақтардағы жаңа жанармай-энергетикалық базаларды құруда. Бұл Ресейдің энергетикалық қауіпсіздігін арттырады, аймақтар арасындағы бұзылған жанармай-энергетикалық жүйені қалыптастыра түседі және де федералды, аймақаралық, аймақтық маңызды мәселелерді шешуге көмектеседі. Ең басты міндеттер болып бұл жерде мемлекеттер мен аймақтардың энергетикалық қауіпсіздігі, энергетиканың экологиялық қауіпсіздігі, жанармай-энергетикалық комплекстің территориалды-энергетикалық құрылымының  жақсаруы, елдің шығысындағы транспортты - энергетикалық инфрақұрылымның қалыптасуы, демек мұнай жүйесінде – газ құбырларында, Ресейде бірдей транспорттық - экономикалық кеңістіктің құрылуы болып келеді.

Жетіншіден, Қазақстан мен Ресей арасында энергетика саласындағы ынтымақтастық өзара түсінушілік жағдайында дамуда. Ресей Қазақстан мұнайын әлемдік рынокқа шығаруға көмек көрсетіп отыр, сонымен бірге Екібастұз аймағында жылу электр станцияларын салып, бірігіп пайдалануда екі жақ ынтымақтасуда. Сонымен бірге екі ел атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану үшін өзара консультациялар алмасып, ғылыми – зерттеу жұмысын бірігіп жүргізуде.

 

 

 

 

 

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Глобализация: человеческое  измерение. Учеб. Пособие. Ред.совет: А.В.Торкунов и др. М., РОССПЭН, 2003.- 289 с.
2. Удовик С. Глобализация: семиотические подходы. М., 2002. – 324 с.
3. Глобализация. Под ред. М., 2010. – 360 с.
4. Лебедева М. Мировая политика.Учеб.для вузов. М., Аспект Пресс. 2004.
5. Энергетическая стратегия России на период до  2020 года. Утверждена распоряжением Правительства РФ №1234-р от 28 августа 2003 года и 6 октября 2005 года//qz.government.kz/docs/P050710_.htm
6. Мастепанов А., Шафраник Ю. Нефть России и глобализация: выбор парадигма развития // Энергетическая политика.- 2005.- №4.
7. Гаджиев К.С. Геополитические горизонты России: контуры нового миропорядка. М.,2009.- 276 с.
8. Н.Ә.Назарбаевтың сұхбаты «G8-дің әулеті»//Егемен Қазақстан. -2010.-12-наурыз.
9. Корзун В.А. Интересы России в мировом океане в новых геополитических условиях.М., Наука, 2009.- 356 с.
10. Телегина Е., Студеникина. Энергетическая безопасность и энергетическая интеграция в Евразии в ХХI веке: азиатский профиль. М., Информ-знание, 2006.
11. Годин Ю. Геополитическая роль внешней торговли энергоресурсами для России// МЭ и МО. -2010. -№2.
12. Дукенбаев К. Энергетика Казахстана. Условия и механизмы еѐ устойчивого развития. Алматы, 2004.- 358 с.
13. Тоқаев Қ. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. Алматы, 2002.-568 б.
14. Қазақстан энергетикасын дамытудың 1997—2000 жылдарға арналған бағдарламасы//www.akorda.kz.
15. Мансуров Т. Казахстанско – российские отношения в эпоху перемен. 1991 – 2001.- М., 2001. – 362 с.
16. Аққұл М. Әлеуетті энергетика – қуатты Қазақстан// i-news. kz/ news/ 2011/ 11/26/6163291.html.
17. Индустрияландыру бағыты:энергетикалық қауіпсіздік //www. enbek. gov. kz/node/244866.
18. Қазақстан 2030 бағдарламасы// www.portal. mfa.kz/ portal/ page.
19. Жағыпарұлы Ж. Жахандық энергетикалық қаупі: аңыз бен ақиқат//Егемен Қазақстан. – 2011. – 12- қазан.
20. Казахстан Сегодня//kaz.gazeta.kz/art.asp?aid.
21. Бораш Қ. Жахандық энергетикалық қауіпсіздік// www. egemen. kz/ indexold.php?act=readarticle&id.
22. Индустрияландырудың халықтық құрылысы: Қазақстанның энергетикалық қауіпсіздігін нығайту//  www. pm.kz/ news/ show/ 33/ news_item -393/09-07-2011?lang=kz.
23. KAZENERGY-дің Энергетикалық Форумы – үміті мол жоба//www. facebook.com/note.php?note_id.
24. Перспективы Каспийского транзита // Казахстанская правда. -2011.- № 91.
25. Үлкен мұнай ойыны // Егемен Қазақстан. -2010.- 28- тамыз.
26. Хан Г.Б, Суворов Л.С, Рахманова Г.Б. Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты. Алматы. -2003. - 282б.
27. Нефть Каспия // Нефть и капитал. - 2009.- №6.- С.13-15
28. Официальный визит казахстанской делегации в Грузию и Азербайджан // Новое поколение. - 2007. - 30 октября.
29. Разумов Я. США предоставляют грант на изучение технических, экономических и экологических аспектов транспортировки казахстанской нефти до системы Баку-Джейхан // Панорама.- 2010.- 15 июня.
30. Астана положительно оценивает перспективы экспорта нефти в Иран // Панорама.- 2011.- 18 мая.
31. ОКИОК обнаружил углеводороды на второй скважине на шельфе Казахстана // Панорама.- 2009.- 16 марта.
32. Қазақстанның Ресейдегі елшілігінің ресми сайты// www. Kazembassy.ru
33. Бөрібай Қ. Энергетикалық ынтымақтастықтың өрісі кеңіді//www. masa. kz/ article/view/id/
34. Құланбай Ә., Сәуірбай С. Өңіраралық ынтымақтастық – ілгерілеу кепілі //www. egemen.kz /indexold. php?act = readarticle &id =7391
35. Мәметқазыұлы Қ. ҚазАқпарат //www.kazinform.kz/rus/article.
36. Қазақстан мен Ресей энергия жүйесі//www.inform.kz/kaz/article/
37. Тасымалдау және сату// www. kmgep.kz/kaz/the_ company/our_business / transportation_and_sales/
38. ҚРда электр энергетикасын дамыту жөніндегі 2010-2014 бағдарлама//e-vesti.kz/?q=node
39. Қазақстан Республикасының Үкiметi мен Ресей Федерациясының Үкiметi арасында отын-энергетикалық кешен саласындағы ынтымақтастық туралы меморандум//195.12.104.236/kk/doc/show/
40. Меморандум//qz.government.kz/docs/P050710_.htm
41. Қазақстан Республикасының Үкіметі мен Ресей Федерациясының Үкіметі арасындағы ҚР мен РФ бірыңғай энергетикалық жүйелерінің қосарлас жұмыс істеуін қамтамасыз ету жөніндегі шаралар туралы 
    келісім//qz.government.kz/docs/P050710_.htm
42. Масимов К. «KAZENERGY» Бесінші Еуразиялық  энергетикалық форумында сөйлеген сөзі. Астана 05.10.012 //kz. government. kz/ documents/ publications/