С.Сейфуллиннің өмірі мен шығармашылығы

«Советстандағы» осы өлең өрнегіне дауыс екпіні ортақ қазық болып, әрқилы лептердің бәрін езіне бағындырады, адуынды тірлікті жаңа леппен жырлауға мүмкіндік беретін өрнекке айналады. Қазақ поэзиясының мазмұнына революция жасаған Сәкен дәл осындай революцияны оның лексикасы мен түріне де жасады. Оған көп мысалдың біреуі - «Советстан» поэмасы. Октябрь революциясының дауылы қазақтың даласында тудырған бұл тамаша тау сол әдемі қалпында мәңгілік сақталуына сеніміміз берік» деген болатын С. Мұқанов. Сонымен «Советстан» қазақтың силлабик. өлең жүйесіне тоник. белгілерді молынан енгізуге болатындығын әбден дәлелдеген туынды болды. Сәкен елеңді ойға құру, ақ өлеңге іш тарту, мазмұнды түрмен ашып беру сияқты ізденістерге ерік берді. Өзінің сылқым сылдыры, ойнақы өрнегімен «Сыр сандық» дүниеге келді. «Сыр саңдықты ашып қара (8), Ашып қара, сырласқым (7) Сым пернені басып қара (8), Басып қара, жырласын...» (7) Өлеңді дөңгеленді ернектеу де қазақ поэзиясы үшін тың жаңалық болумен қатар, осы шырқ айналған сөздердің сазы көңіл қошын тез тауып, еріксіз би билеткендей. Шалыс ұйқаспен жазылуы да елеңнің инверсиясын күшейтіп, динамикасын ойнақы еткен. Сәкеннің мәнді ізденістері осындай сәтті түрлерге жеткізіп, халықтың эстетика. талғамын қалыптастыруға жәрдемін тигізді. «Советстан» мен «Сыр сандыққа» еліктеушілер ете кеп болды. Жаңашылдығын жұрт әбден танып, мойындаған шақта Сәкен қазақ поэзиясымен «ойнай» бастады. Эксперимент-тәжірибені күшейтті. Жалаң түр қуушылыққа салынған кезі де болды. Жаңа өмірдің келбетін жасау қажет деген ұран белең алған шақта дыбыс қуу, қимылды күшейту, екпіндету тенденциясы өлеңнің мазмұнына да, көркіне де кесірін тигізіп, поэзиялық қасиеттен жұрдай еткен кезі де бар. Бүгінгі күннің көркін ұрандата жырлау, плакатқа айналдыру, рапорттау қажет деп сырт көрініске табынғанда тасырлаған дыбыстар қаптап, қара дүркінділік етек алғаны да жоқ емес. Оның үстінде Маяковский болу тенденциясы да көп ақынның көңіліне ұялай бастаған шақта заңдылықты қатаң сақтайтын силлабика жүйесі тас-талқан болып, поэтик. қасиеттен жұрдай бола бастады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

 

Сәкен - қазақ маңдайына біткен біртуар дара тұлғалардың бірі. Ол өз ұлтын қалтқысыз сүйіп, халқына айрықша еңбек сіңірді. Бұл жолда Сәкен социалистік жүйені оның идеялық дем берушісі, коммунистік партияны халықтарға бақыт пен бостандық әкелуші деп сенді. Тіпті, сенбеген күнде, сөз жүзінде мейлінше тартымды коммунистік партияның саяси платформасын ұлттың көгеріп-көктеуіне пайдаланбақшы болып, жан-тәнімен қимылдады. Алайда, мемлекеттік төңкерістер мен идеологиялық өзгерістерге қарамастан Ресейде өзгеріссіз қалған империялық озбырлық Сәкеннің де, Сәкен сияқты жүздеген-мыңдаған боздақтардың да, керек десеңіз, мүлде басқа жолдарды таңдаған ұлтжандылардың да армандарын қиялға айналдырып, өмірлерін қасіретке тап қылды. Демек, тарихи тұлғалардың тағдырын парықтағанда олар қандай жолды таңдағаны бойынша бағаланбау керек, халқына қаншалықты қызмет еткені, қаншалықты еңбек сіңіргені, қаншалықты жілігі татитын мұра қалдыра алғаны бойынша лайықты бағасы берілуге тиіс. Тарихи әділдіктің де, ғылыми-әдіснамалық объективті ұстанымның да қисыны осы. Бұл тұрғыдан келгенде, Сәкен - халқымен мәңгі бірге жасайтын, халқының мәңгі сый-құрметіне лайық біртуар тұлған.

Оқу – білім қуып, жастай қалға кеткен жас өспірімнің елге деген сағынышы, туған жерге деген махаббаты, ауыл көріністерін, ел тұрмысын, этнографиялық жәйттерді бейнелейтін «Жайлауға көшу», «Жайлауда қымыз ішу», «Айт күні» өлеңдерінен жақсы көрінеді. Бұл туындыларда есте қалар қанық бояумен салынған табиғи суреттер, бірте-бірте жойылып бара жатқан, қазақтың кешегі өмірінің белгілері - өткен күндер картиналары бар.

Ұшқын атқан алғашқы ғашықтық, махаббаттың нұрлы сәулесін жырлауға да жас ақын қаламы бейім, бұл ретте Абай ықпалы мол.

Әлеуметтік айқын позиция, халықтық идея, бейнелі тіл орамы, мәдениеттің өлең кестесі бар «Өткен күндер» жинағы қазақ әдебиетіне тегеурінді талант келгендігінің айғағы болды.

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

 

 

1. Нұрғали.Р. Қазақ әдебиетінің алтын ғасыры. –Астана., 2002.
2. Кәкішев. Т. Мағжан – Сәкен. – Алматы., 1999.
3. Жұртбай.Т. Бесігіңді түзе. –Алматы.,1997.
4. Сәнік. З., Садақанұлы.Б. Қабанбай батыр. –Үрімжі., 1998.
5. Садуақасұлы. С. 2 томдық шығармалар жинағы. – Алматы., 2003. 
6. Сейфуллин Сәкен. «Көкшетау» Алматы «Жазушы» , 1994
7. С.Сейфуллин. Шығармалар жинағы. Алматы, Жазушы, 6 том, 1964. - 542 бет.
8. .Тоғжанұлы. Сәкеннің "Қазақ әдебиеті" еңбегі туралы // "Қазақ әдебиеті" № 125, 1936.
9. М.Жолдыбайұлы. Алғы сөз. С.Сейфуллин. Шығармалар жинағы. Алматы, Жазушы, 6 том, 1964
10. Б.Кенжебайұлы. Сәкеннің оқулығы туралы . // "Әдебиет майданы" № 6. 1936 .
11. Мұқанов С. С.Сейфуллиннің 20 жылдық жазушылық еңбегіне арналған баяндамасы // Қазақ әдебиеті.-1936. - 21июль. №28.
12. Ысмайылов Е. Сәкен поэзиясы // Әдебиет майданы. - 1936.-№5. - 68 б.
13. Қирабаев С. Сәкен Сейфуллин (творчестволық жолы). - Алматы: Қазмемкөркемәдеббас, 1962. - 442 б.
14. Назарбаев Н. Тарих толқынында. - Алматы: Атамұра, 1999. - 296 б.
15. Әуезов М. Шыншыл, тәкаппар ақын // Қазақ әдебиеті.-1936.-12 июль.
16. Ысмайылов Е. Ақын және революция. - Алматы: Қазакадембаспасы, 1964. - 344 6.
17. Ахмет Садыққызы К. «Тар жол, тайғақ кешудің» тағдыры: Көмекші оқу құралы. - Алматы: Санат, 1997. - 224 б.;
18. Кәкішев Т. Ескірмейді естелік. - Алматы: Жазушы, 1994. – 432 б.
19. 4 Сәкен Сейфуллиннің үкімет басшысы ретінде ауыл шаруашылығын көтерудегі ролі. // ҚазҰУ хабаршысы. Тарих сериясы. – Алматы.-2008. - №3 (50). - 183-187 бб.
20. 5 Сәкен Сейфуллин және мәдениет саласындағы ахуал. // ҚарМУ хабаршысы. Тарих. Философия. Құқық сериясы. – Қарағанды.-2008. - №4 (54).-Б.33-39.
21. 6 Сәкен Сейфуллин және Ақмола, Семей облыстарының Қазақ Кеңестік Автономиялық Республикасына қайтарылуы. // Отан тарихы.-2009. - №2 (46)-Б.89-100. (К.С. Алдажұмановпен бірге жазылды).
22. 7 Сейфуллин және «сейфуллиншілдік». // ҚазҰУ хабаршысы. Тарих сериясы. – Алматы.-2009. - №3-(54).-Б.208-213.