Қысым» тақырыбын оқытуда мультимедиялық технологияны қолдану әдістемесі

Бұл үшін оның жоспарын жазады. Үлкен экрандағы презентацияға диаграмма, схема, суреттер, фильм және аудиожазбаларды ақпаратты жақсы, түрлі-түсті етіп, анық көрсету үшін қолдануға болады. Ал компьютердің тышқанын экрандағы ең маңызды жерлеріне оқушылар назарын аудару үшін ңұсқаушы құрал ретінде қолдануға болады. Компьютерді қолдану бақылауды тереңдетуге және күшейтуге мүмкіндік береді. Бұл үшін презентацияға енетін авторлық немесе ойындық программалар қолданылады.

Соңғы жылдарда дербес компьютерлер біздің күнделікті өмірімізде қолданысқа ие бола бастады. Осының салдары боп  еңбек нарығындағы жағдайдың  өзгеруі болып табылады. Жұмысқа  қабылдауда негізгі талаптардың  бірі – компьютерді қолдана білу. Осындай талап хатшы, бухалтер, редактор және басқа мамандықтарға қойылады. Осыған байланысты компьютерлік технологияны меңгеру мектеп қабырғасынан басталады. Компьютерді тиімді қолдану үшін компьютерде жұмыс істеудің тәжірибелік  дағдыларын және әр түрлі есептерді  шешу барысында қолданылатын дайын  программаларды өз орнымен пайдалана  білу керек.

Физиканы оқытуда компьютерлік технологияны қолдану қазір көптеген оқытушыларды алаңдатуда. Соңғы жылдардағы елең алған «компьютерлік бумға» қарамастан, компьютерлік технологияны қолданудағы перспектива ретінде және осы сұраққа қатысты қиындықтар ретінде алдымызда ашылуда. Техникалық жабдықтау мен әдістемелік негіздеудегі қиындықтардан басқа сыныптарды группаға бөлу проблемасы туындауда. Бір сынып 25-30 оқушыдан тұрады, ал компьютерлік сыныптарда 12-13 компьютер орналасқан. Бұған ыңғайлы сабақ кестес керек, бірақ ол әрдайым орындала бермейді. Сонымен қатар, компьютерде жұмыс істеуде ортақ дағдыларды еркін меңгеретін мұғалімдік кадрлер қажет.

Физиканы оқытудағы компьютердің негізгі 5 дидактикалық функцияларын қарастырамыз:

1. Оқушыларға тапсырмаларды қиындықтары бойынша реттеуге жаттығуларды орындату;
2. Физика сабағында электрондық тақта, мультимедиялық проекторды қолдану;
3. Модельдеу;
4. Ұсынылған варианттың ішінен оқушының өз шешімін қабылдауын зерттеу;

Әрине осы барлық функцияларды қамту мұғалім үшін де, инженер-программист  үлкен еңбекті қажет етеді.

      Физиканы  оқытуда компьютерлік технологияны  қолданудың жөнінде мұғалімдерде  әр түлі пікірлер бар. 

Мектептегі оқытудың сынып-сабақтың және лекциялық семинарлық түрінің  қолданылуы, оқу материалдарын мұғалімнің көмегімен меңгеру оқыту процесі  де бұрынғыдан өзгеріссіз қалған. Біреулерге мұғалім ұнайды, ал кейбіреулерге  сабақ беру әдісі ұнамауы мүмкін, немесе оларға мұғалімнің дұрыс қармауы  сияқты көрінуі мүмкін. Осы мәселелерді  тек дәстүрлі әдіспен шешу қалаған  нәтиже бермеді, жеке тұлғаның дамуына  кедергі жасауда. Енді жаңа құралдар және жаңа оқыту әдісі қажет.

Тағы бір тоқталып өтетін мәселе – мултьмедиялық құралдарды білім беруде тиімді пайдалану үшін мұғалімдерді жаңа компьютермен жұмыс  жасауға үйрету керек. Оларды қалыптасқан  психологиялық кедергілерді жоюды  сауатты түрде ұйымдастыру қажет. Бүгінгі күн талабына сай мұғалімдердің  мамандық сұраныстарын қанағаттандыра алатындай жаңа бағдарламаны жасаудың қажеттілігі туып отыр.

Мұғалімдер мынандай мәселелерді  меңгерулері қажет:

• компьютерлік сауаттылық;
• дербес компьютермен жұмыс істеу дағдыларын игеру;
• уақыт ағынымен жаңа технологиялық бағдарламаларды меңгеру;
• компьютерлеп оқытқанда қарастырылатын есептің, құбылыстың мәнін бұрынғы тақырыптарға талдау жасай отырып, жаңаша оқыту.[10]
• компьютер көмегімен шешілетін әдістемелік және педагогикалық тапсырмалар айналымы әр түрлі.

Компьютер – әмбебап құрал, оны калькулятор, тренажер, яғни бақылау  және бағалау құралы, модельдеу құралы ретінде де қолдануға болады, сонымен  қатар таптырмас электрондық  тақта. Компьютерді қолданудағы  маңызды әдістемелік тапсырма болып есептерді әр түрлі математикалық әрекеттер, алгоритм арқылы шешу болып табылады. Физика пәнінің мұғалімдері сабақтың әр бір кезеңдерінде сатылымдағы програмаларды қолданудағы негізгі мәселе – қолданушының жетекшіліктің болмауы, сонымен қатар әдістемелік нұсқаулардың берілмеуі. Ақпараттың модельдерді қолдану мұғалімдерге беретін мүмкіндіктерге қорытынды жасасақ:

• мәтіндік анықтамаларды және анықтамаларды қолдану арқылы материалдарды өз бетінше талдау, анықтамалықтар арқылы білімін кеңейту;
• оқушыларға бақылау жүргізу;
• әрбір оқушыға оқытудың жеке программасын құру;
• әртүрлі есептерді шешуге арналған дайын тиімді программаларды меңгертуге үйрету.

Физика пәні көп оқушылар үшін қызықсыз, тек тақта алдында  есеп шығару мен зертханалық жұмыстарында баға алу мақсатында қабылданады. Осындай  тұйықтан шығу жаңа ақпараттық технологияның  көмегімен физика пәнінің «өміршеңділігін» көрсетті.

 

 

2. Компьютерлік технологиялар

 

 

Білім беру аймағына жаңа компьютерлік технологияның кіруі оқытудың ұйымдастыру  формасы мен әдістерін, мазмұнын сапалы өзгертуге мүмкіндік береді. Білім берудегі бұл технологиялардың мақсаты ақпараттық қоғамда оқушылардың  интеллектуалдық мүмкіндіктерін арттыру  болып табылады. И.В. Роберт жаңа компьютерлік технология құралдарын пайдаланудың негізгі  педагогикалық мақсаттары деп, келесідей  көрсетеді:

1. Жаңа компьютерлік технология құралдарын пайдалану есебімен оқу-тәрбиелеу процесінің барлық деңгейін интенсификациялау (бірыңғайландыру):

• оқытудың сапасы мен нәтижесін жоғарылату;

• танымдық әрекеттің белсенділігін арттыру;
• пән аралық байланысты тереңдету;
• қажет ақпаратты іздеу көлемін ұлғайту.

2. Оқушының тұлғасын дамыту, ақпараттық қоғам жағдайындағы ыңғайлы (камфортный) өмірге жеке тұлғаны дайындау:

• ойлауды дамыту;
• қарым-қатынас қабілеттерін дамыту;
• пайдалы шешім қабылдай алу біліктігін немесе қиын жағдайда шешу жолдарын ұсына білуді қалыптастыру;
• мультимедия технологиясы, компьютерлі графиканы пайдалану арқылы эстетикалық тәрбиелеу;
• ақпараттық мәдениетті қалыптастыру;
• тапсырма мен жағдайды модельдеу біліктілігін дамыту;
• экспериментальді-зерттеушілік әрекетті іске асыра білуді қалыптастыру.

3. Қоғамның әлеуметтік тапсырысын орындаудағы жұмыс:

• ақпараттық білікті маманды дайындау;
• компьютерлік құралдармен пайдаланушыны дайындау;
• математика аймағында профориентациялық жұмыстар жүргізу.

Білім беру үрдісінде жаңа компьютерлік технологияның әсерін есепке ала отырып, көптеген педагогтар оларды өзінің әдістемелік жүйесіне үлкен ынтамен енгізуде. Дегенмен, мектептегі білім беруді ақпараттандыру процесі белгілі бір реформаға  сәйкес бір мезетте іске аспайды, ол баяу немесе үздіксіз болып табылады. Білім беруді ақпараттандыру концепциясында бұл процестің бірнеше сатысы сипатталған.

1 саты келесі көріністермен  сипатталады:

• жаңа ақпараттық технология құралдарын жаппай енгізу және бірінші кезекте компьютерлер;
• компьютерлік техника құралдарын педагогикалық қамту бойынша зерттеу жұмыстары жүргізіледі және оқыту процесін интенсификациялау үшін оны пайдалану жолдарын іздестіру жүреді;
• қоғам ақпараттандыру процесінің мәнін және қажеттілігін түсіну жолында келеді;
• үздіксіз білім берудің барлық сатыларында информатика аймағында базалық дайындық жүруде.

2 саты келесі көріністермен  сипатталады:

• дәстүрлі оқу пәндеріне ЖАТ (НИТ) құралдарын бөлшектеп енгізу және белсенді қамту;
• жаңа әдістер мен компьютерлік техника пайдалану жұмыстарының ұйымдастыру формаларын педагогтардың қамтуы;
• оқу-әдістемелік қамтамасыз етуді педагогтардың қамту бастамасы және белсенді өңдеу;
• оқу-тәрбиелеу жұмыстарының әдістері мен дәстүрлі формаларының мазмұнын қарастыру мәселесін қою.

3 саты келесі көріністермен  сипатталады:

• оқытудағы жаңа ақпараттық технология құралдарын барлық жерде пайдалану;
• оны ақпараттандыру негізінде үздіксіз білім берудің барлық мазмұнын қайта құру;
• оқытудың әдістемелік негізінің ауысуы және әр педагогпен оқытудың әдістері мен ұйымдастыру формаларының қамтылуы.

Компьютерлік технологияны тәжірибелік іске асыру және компьютерлік бағдарлама құру мақсатымен жеке пәндердің  мазмұнын іріктеумен ақпараттандырудың  келесі сатыларға өту байланысты.

Бағдарламалық оқыту жоспарын әрекет етуші оқыту жоспарын жасату керек және мектеп оқу жоспарымен уақыты бойынша сәйкес болуы тиіс. Осылайша, осы жағдайда бірден бір  ғылыми-әдістемелік мәселе болып, мектептегі білім беруде пайдаланатын, жаңа оқыту технологиясын жобалау әдістемесін құру керек.

Компьютерлік оқыту бағдарламалары оқу құралы ретінде өздерін 70-нші  жылдары дербес компьютер шығуы  кезеңінде көрсетті.

Ақпараттық үрдістер (жинау, ақпаратты өңдеу және тасымалдау, жинау) қоғам өмірінде, техникада  және ғылымда әрқашан маңызды  рөл атқарды.

Ақпараттық қоғам –  адамзат іскерлігінің барлық әлеуметтік мәнді түрлерінде жайылған білімдерді қолжетімді, толық ақпаратпен және қазіргі заманға сай қолданумен қамтамасыз етуге бағытталған шаралар  комплексінжергілікті енгізу.

Компьютерлік технология – ақпараттық ресурсты қолдану процесінің еңбек сиымдылығын төмендету  мақсатында ақпаратты жинайтын, өңдейтін, талдайтын, сақтайтын, тарататын және көрсететін техникалық тізбекке біріккен өндірістік процестер мен бағдарламалық  техникалық құралдардың әдістер  жиынтығы.

Ақпараттық технологияларды  құру және кең көлемде тарату мақсаты  – қоғамды ақпараттандыру және елдегі өмірлік іс-әрекеттідамыту проблемаларының  шешімі болып табылады.[4]

Кейінгі уақытта ақпараттық технологиялар ретінде компьютерлік технологияларды түсініп жүр. Негізінде, ақпараттық технологиялар компьютерді  қолдану және ақпаратты алу, тасымалдау, өңдеу, қорғау, тексеру, сақтау үшін программалық жабдықтау ісімен байланысты.

ЮНЕСКО қабылдаған анықтамаға сәйкес, компьютерлік технологиялар - бұл ақпаратты сақтау және өңдеуді  адамдардың еңбектерін тиімді ұйымдастыру  әдістерін зерттейтін инженерлік сала, ғылымдағы технологиялық салалардың жиынтығы; есептеу техникасы және ұйымдастыру әдістері және адамдармен техникалық жабдықтардың әрекеті, олардың  практикалық қолданылуы осыған қатысты  экономикалық және мәдени мәселелер  жиынтығы. Компьютерлік технологиялардың өзі ғылыми техника мен алғашқы  шығындарды үлкен дайындықты талап  етеді. Оларды енгізу математикалық  жабдықтау мен мамандарды дайындау жүйесінде ақпараттық ағымдарды  құру арқылы басталады.

 

 

2. «Қысым» тарауын оқытудың әдістемесі.

2.1 «Қысым» тарауын оқытудағы басты мақсат

 

 

«Қысым» тарауын оқытудағы  басты мақсат масса, тығыздық, күш  сияқты негізгі физикалық ұғымдарды  қалыптастыруды одан әрі жалғастыру және оларды гтдро және аэростатиканы, атмосфералық қысымды өткен кездегі  қолданылуымен ұштастыра дамыту.

«Қысым» тақырыбын түсіндіргенде, оқушылардың күнделікті бақылаулардан  алған білімдерін оқулықта келтірілген  мысалдар мен тәжірибелерді көрнекі түрде көрсету арқылы толықтыра түсу керек. Соңынан  күш әрекетінің нәтижесі күш түскен беттің ауданына тәуелді болатыны туралы қорытындыны оқушылар өздері жасаған дұрыс.

Сөйтіп, күш әрекетінің нәтижесіне  толық сипаттама беру үшін сол  күштің  абсолют мәнімен бірге  күш түскен беттің ауданының шамасын  да ескерту қажет. Ол үшін  бірлік ауданға келетін күштің мәнін  есептейді. Міне, осылайша физикалық  шама –қысымды енгізу қажеттігі негізделеді. Содан кейін қысымның  анықтамасы бойынша, оның формуласы  алынады және соған сәйкес қысымның  өлшем бірлігі көрсетіледі.

Бұл ұғым туралы көрнекі  бейне қалыптасуы үшін оқушыларды табиғатта, техникада және тұрмыста кездесетін әр түрлі қысымдармен таныстырған пайдалы. Мәселен, шынжыр табанды трактор топыраққа 4-6 Н/см², вагон дөңгелектері  рельске 30 000 Н/см²адам жүргенде еденге 30-40 Н/см² қысым түсіреді.

Сондай-ақ қысымды арттыру немесе кеміту жолдарын да көрсете кеткен орынды. Мысалы, кесетін құралдардың жүзін қайрап, қысымды  арттыруға болады. Құрылыстарда іргетастарды жалпақ етіп салу арқылы қысымды азайтады. Әр түрлі мысалдар келтіре отырып, қысымның қашан да бетке перпендикуляр болатынына баса назар аудару керек.