Кәсіпорынның ұйымдық құқықтық нысандары

               а) 100 USD ауыстыру кезінде қанша неміс маркасы алынатынын

                  анықтау керек

               б) 1000000 DEM ауыстыру кезінде қанша USD алынады

            3)  Санкт – Петербургтегі банк РФҰБ баға белгілеу негізінде келесі неміс маркасының 1ДЕМ = 13,30 – 13,80 сатып – сатып алу курсын

бекітті.  

            Анықтау керек:

              а) 10000 ДЕМ ауыстыру кезінде қанша сом алынады

              б) 1000000 RUR ауыстыру кезінде қанша ДЕМ алынады

           4) Лондондық банк 1 GBP = 1,6124 - 34USD баға белгілеуін бекітті

           Анықтау керек:

              а) 1000 долларды ауыстыру кезінде қанша фунт стерлинг алынады

              б) 1000 фунт стерлингті ауыстыру кезінде қанша доллар алынады

            Баға бекітудің басқа түрі болып (кері) В валютасының бірлігі А валютасының бірлігінің құны ретінде өрнектелетін А валютасының баға белгілеу курсының В валютасына баға белгілеуі кезінде қосалқы (кері) баға белгілеу болып табылады. Шетел валютасына қосалқы белгілеу кезінде ұлттық валюта бірлігінің құны шетел валютасы бірлігінде өрнектеледі. Мысалы АҚШ доллары және фунт стерлинг арасындағы қатынасты кейбір доллар саны ретінде фунт стерлинг үшін белгілеу қабылданған, с.қ  Лондонда АҚШ долларының фунт стерлинг курсы үшін қатынасы шетел   валютасының қосалқы баға белгілеуін білдіреді.А валютасының В валютасына қосалқы баға белгілеуі кезінде РА сомасы А  валютасында В валютасындағы сомаға эквивалентті болады

               РА = РВ * R

              Қосымша баға белгілеу кезінде баға белгіленетін валютаны сатып алу

курсы оны сату курсынан жоғары

              1.5.3.5 Мысал  1

              Лондондық банкте АҚШ долларының курсының фунт стерлингке қатынасының  сатып алу курсы – 1,6510, сату курсы – 1,6480 құрады.

            Анықтау керек:

              а) 1000 долларды айырбастау кезінде қанша фунт стерлинг алуға

                 болады

              б) 1000 фунт стерлинг айырбастау кезінде қанша доллар алуға болады

            Шешімі:

              а) 1000 / 1,6510 = 605.6 фунт стерлинг

              б) 1000 * 1,6480 = 1648 доллар

            Сатып алу курсы сату курсынан аз” принципін қадағалау үшін А \ В  курсы қосымша баға белгілеу кезінде тура баға белгілеу кезінде В \ А курсы ретінде түсіндіруге болады. Мысалы АҚШ долларының және фунт стерлинг арасындағы қатынасты фунт стерлингтің доллар курсына    қатынасы ретінде түсіндіруге болады. 1.5.4 мысалының шартымен. Фунт стерлингтің АҚШ долларына қатынасының сату және сатып алу курсын    анықтаңдар

             Шешімі: Мұндағы долларды сатып алу фунт стерлингті сатуды білдіреді

             және  керісінше, сол фунт стерлингтің долларға қатынасы құрады:

             Сатып алу – 1,6480

             Сату – 1,6510

             Кросс – курс – үшіншіге байланысы бойынша, олардың курстарынан  

   шығатын, екіншісі валюта арасындағы қатынас. Біздің болжамымыз

   бойынша, В валютасына байланысы бойынша тура баға белгілеу кезінде А

   және С валютасының курстары белгілі

              А \ В         сатып алу RAB1            сату  RAB2

              С \ В                          RCB1                      RCB2

             А және С валюталары арасындағы қатынасты анықтау қажет. А \ С 

   сатып алу  курсын анықтау кезінде, алғашында А валютасы А валютасының

  1 бірлігі = В валютасының 1 бірлігі RAB қатынасы бойынша RAB1 белгілі

   курс бойынша В валютасына айырбасталады

              Алынған В валютасы RCB2 белгілі курсы бойынша С валютасына

   айырбасталады, мына қатынас бойынша

              В 1 бірлігі = 1 / RCB  С 2 бірілігі ары қарай

   А 1 бірілігі = RAB1 / RCB2 С бірлігі

   А / С сатудағы курсты анықтағанда С валютасы R CB1 белгілі курсы    

   бойынша В валютасына мына қатынас бойынша  ауыстырылады:

              В 1 бірлігі = С бірлігінің 1 / R CB1

   Пайда болған В валютасы R AB2 курсы бойынша А валютасына мына

   қатынас бойынша ауыстырылады:

              А 1 бірлігі = В бірлігінің R AB2, осыдан, А 1 бірлігі = С бірлігінің

              R AB2 / R CB1 

   Сондықтан, А валютасының кросс-курсы С валютасына:

   RAB1 / RCB2 сатып алу немесе А / В сатып алу курсы / С / В сату курсы

   RAB2 / RCB1 сату немесе А / В сату курсы / С / В сатып алу курсы

            Мысал 2

            Мәскеудегі банк келесі валюта катировкасын хабарлады:

            США доллары / рубль          5450                    5500

            Неміс маркасы / рубль          3630                    3650

            Доллардың неміс маркасына деген сатып алу-сату кросс-курсын анықтау

  керек:

            Шешуі: Бұл жағдайда А – доллар, В – рубль, С – марка. Формулаға сәйкес банкте кросс-курс доллар неміс маркасына былай болады:

             Сатып алу 5450 / 3650 = 1,493

             Сату           5500 / 3630 = 1,515

Бұл жағдайда баға белгіленген валютаның сол бір валютаға олардың курсы негізінде кросс-курсы анықталады. Басқа жағдай болып, бір баға белгіленген валютамен олардың баға белгіленетін валюта негізінде кросс-курсы анықталады. 

           Тура баға белгілеу кезінде  мына валюта курстары белгілі болсын

           А / В                        РАВ1                          РАВ2

           А / С                        РАС1                          РАС2

           В / С сатып алу курсы = РАС1 / РАВ2 немесе  А / с / сатып алу курсы

           А / в сату курсы

           В / С сату курсы = РАС2 / РАВ1 немесе А / С / сату курсы  А / В сатып алу курсы

Халықаралық рынокта негізгі котирленетін валюта АҚШ доллары болған-

дықтан, мұндай есептеулерді жиі өткізу керек.   

            Мысал 3

           Мынандай валюта курстары белгілі:

           АҚШ доллары / HUF венгр форинті             140            150

           АҚШ доллары / рубль                                    5450          5500

Венгр форинтінің рубльге деген сату және сатып алу кросс-курсын анықтау

керек.

            Шешуі: Бұл жағдайда А – доллар, В – венгр форинті, С – рубль. Формулаға сәйкес, ақшаға деген венгр форинтінің кросс-курсы:

                Сатып алу                  5450 / 150 = 36,3

                Сату                            5500 / 140 = 39,28

Валютаның кросс-курсын анықтағанда мынандай жағдай болуы да мүмкін,

біреуі – котирленетін, екіншісі – котирлейтін сол бір валютаға қатынасы.

             Бұл жерде мынандай валюта курстары белгілі:

             А / В          РАВ1               РАВ2

             В / С          РВС1              РВС2  

             Сатып алу  РАВ1*РВС1 немесе АВ сатып алу курсы * В / С сатып алу

             курсы

             Сату      РАВ2 * РВС2   немесе  АВ сату курсы * В / С сату курсы

           1.5.3.8 Мысал 4

           Келесі валюта курстары белгілі:

           Фунт стерлинг / АҚШ доллары                  1,6510                 1,6480

           АҚШ доллары / рубль                                  5450                     5500

           Фунт стерлингтің рубльге деген сату және сатып алу кросс-курсын

           анықтау керек

         Шешуі:    Сатып алу                   1,6510 * 5450 = 8997,9

                             Сату                         1,6480 * 5500 = 9064,0

Бақылау сұрақтары:

1.Валюта жүйесін ұйымдастыру формалары?

2. Төлем балансы және оның құрылымы қандай?

3.Дүниежүзілік валюта жүйесінің кезеңдері қандай?

4.Ұлттық валюталық жүйе және оның элементтері қандай?

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15, 16-19

15 тақырып. Халықаралық валюта-несие институттары

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Халықаралық валюта-несие институттары туралы алған ілімдік білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Халықаралық валюта қоры және оның міндеттері мен қызметтері.

2.Дүниежүзілік банк тобы, оның құрылымдық бөліктері

3.Халықаралық қаржы-несие институтары мен Қазақстан Республикасының қарым-қатынастарының қалыптасуы.

Есептер шығару:

1. Несие алушыға 1 жылға банк несиелік желі ашып берді, оған әр тоқсан сайын тепе-тең үлесте тарншты төлеу жағдай жасалған. Кезекті төлеу сый-ақы төленген соң ғана жүреді заем сомасы 4 млн.т. 20% ж,е, Әрбір тоқсанға және барлық төлеу кезеңіне (несие мерзімі) сый-ақы сомасын есептеңіз.

2. Тратта вексельдің эмитенті Ж.А.Қ. «Екібастұзэнергоорталық» болып табылады. Екінші деңгейлі банк оны авльдайды. Осы векскельмен ЖАҚ «БАҚ» ЖШС-мен көмір үшін есеп айырысады. Аталған вексельмен ЖШС «БАҚ» РМК «Қазақстан Темір жолы» көмірді тасылмалдағаны үшін есеп айырысады. Сонымен РМК «Қазақстан Темір жолы» осы вексельмен электроэнергияны қолданғаны үшін ЖАҚ «Екібастұзэнергоорталықпен» есеп айырысады. Осы вексельдің есеп айыру құралы ретінде айналым сызбасын жасаңыз және оның экономика мен қаржылық саладғы артықшылығын көрсетіңіз.

3. Талап ету депозитінің орташа айлық сомасы 11294830 млн.т., жоғары өтімді активтер – 2783250 мың т. Ағымды өтімділік коэффицентін есепте. Пруденциялды нормативте белгіленген осы аталған коэффицентті банктің орындайтының анықтаңыз.

4. Бантің меншікті капиталы 5384240 мың т. негізгі құралдарға 740188 мығ т. салынған. Банк К6 (негізгі құралдарға инвестиция) коэффицентін сақтай ма, анықтаңыз.

5. Банк жалға 1125 мың т. болатын құралды ұсынады. Жылдық есептен 30% пен 4 жыл көлемінде, комиссиялық мөлшер 3 %, амортизация нормасы 10%. Осы мерзімдегі ҚҚС-ң нақты мөлшері - 16%. Лизинг келісім шарты бойынша құралдарды қолдану мен оларды жөндеу бойынша шығындарға жалға алушы жауап береді. Лизинг мерзімі аяқталған соң жалға алушы оны қалдық сомасы бойынша сатып алады. Есептеу керек:

а) құралды әр жылға жалдау бойынша орта жылдық бағаны;

б) амортизация сомасын;

в) несие үшін сый-ақыны (лизинг);

г) коммисиондық сый-ақы сомасын;

д) ҚҚС-ң әр жылдық мөлшерін;

е) жыл сайын төленетін жал төлемдерінің сомасын;

ж) жалға алушы сатып алатын құралдың сатып алу бағасын.

6. Салықтарды төленгеннен кейінгі банктің таза табысы 1123247 мың т. құрады. Резервке жарияланған жарғылық капиталдың 15% -і жіберілген, ол 1500000 мың т. құрайды. Дивиденттерді төлеуге 25 % көрсетілген. Банктің каиталын толтыруға кететін, бөлінбеген таза табыстың көлемін анықтаңыз.

7. Өз клиентінен банк шот-фактураны 560 мың т. сатып алады, ол өз шот-фактурасын дереу төлеу жағдайында 80% бағасымен алады, ал несиені 3 ай мерзімге береді. Факторингтің қызмет бағасына мыналар кіреді: а) комиссия - 2%, несие үшін пайыз көрсетілген құжаттармен алдын-ала төлем кезінде - 30%.

Анықтау керек:

а) факторинг өлшемін;

б) несие үшін сыйақыны;

в) комиссиондық сыйақыны.

8. Несие алушы банкке 50 млн.т. сома көлемінде несие алуға өтініш жасады. Банктің меншікті капиталы 5246850 мың т. банктің несиелік комитеті қандай шешім қабылдайды. Банкпен ерекше қатынастағы емес бір қарызшыға берілетін тәуекелділік коэффицентін анықтаңыз.

Бақылау сұрақтары

1        Халықаралық валюталық қор, оның мақсаты және міндеті?

2        Европалық қайта құру және даму банкісі, оның мақсаты мен

қызметтері?

3        Қазақстан Республикасының халықаралық қаржы-несие институттарында қатысуы?

4        Ислам даму банкі?

5        Азия даму банкі?

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15, 16-19