Кәсіпорынның ұйымдық құқықтық нысандары

       7)  Монетаның артқы беті:

       А. Гурт    Б. Аверс    В. Ремедиум    Г. Дұрыс жауап жоқ   

       Д. Аллонж

8) Несие ақшаларға жатпайды:

     А. Вексель      Б. Чек       В. Облигация       Г. Акция     Д. В және Г

  9) Вексельді “белгі” – бұл:

      А. Төлемге қабылданған вексель       Б. Төленген вексель     

      В. Төленбеген вексель

      Г.  Міндетті вексельді реквизит         Д.  Вексельдегі табыстау

      жазбасы

10) Табыстау құқығынсыз, белгілі бір тұлғаға жазылған чек:

       А. Ұсынылатын        Б. Атаулы      В. Есепті        Г. Ордерлі     

       Д. Лимиттелген

11) Заңмен жіберілген факт жүзіндегі монета массасының нақтыдан 

               ауытқуы:

       А. Проба      Б. Аверс      В. Ремедиум       Г. Реверс      Д. Аваль

12) Өздерінің шығындарын жабу үшін мәжбүрленген номиналмен

       жасалынған және мемлекетпен шығарылған ақша белгілері:

       А. Декретті ақшалар        Б. Металл ақшалар         В. Толық құнды   

       ақшалар    Г. Нақты ақшалар             Д. Дұрыс жауап жоқ

13) 31 қаңтар 2000 жылы төлеу мерзімімен 1 айға жазылып берілген

         вексель төленуі  керек:

      А. 1 наурыз      Б. 1 ақпан       В. 28 ақпан       Г. 29 ақпан       

               Д. Дұрыс жауап жоқ

        14) Аудармалы вексель бойынша төлеуші:

             А. Трассант         Б. Тратта     В. Ремитент         Г. Трассат    

                    Д. Индоссант             

“Вексельдер есебі” тақырыбына есептер шығару

Тәжірибелік сабақты табысты жүргізу үшін студенттер  “Ақша түрлері” тақырыбы бойынша лекциялық материалдарды оқуы қажет.

       Банкпен мерзім соңында, вексель бойынша төленуге тиіс, ол бағадан аз бағаға сатылып алынуы мүмкін немесе оны дисконтпен банк есепке алған деп атау қабылданған.  Вексельдің иесі дисконт түрінде банктің кірісін шегерумен, онда көрсетілген мерзімнен ерте ақша алады.

       Дисконт келесі формула бойынша анықталады:

Д= ВН*T*Y% / 100*К                                                (13)

мұндағы    Д   – дисконт, теңге

            ВН – вексельдің номинал құны

            Т –  вексель бойынша төлемнің басталуына дейінгі күндегі

                          мерзім

            Y% - банктің жылдық есептік ставкасы, %-пен

            К – жылдағы күндер саны     

С=ВН – Д                                                                            (14)

мұндағы   С – ремитентке немесе вексель ұстаушыға төленетін сома

           Д – дисконт, теңге

        ВН – вексельдің номинал құны

      Мысал 1

              Ремитент банкке номинал құны бойынша 4000 мың теңге траттаны ұсынды. Өтеу мерзімнің соңына дейін 20 күн қалды, банктің жылдық есептік ставкасы –90% жылдық, мерзімді анықтау әдістемесі және ремитентпен алынған соманы анықтау керек.

Д=4000*20*90/100*360=200 мың теңге

       С=4000-200=3800 мың теңге

              Сонымен банкке төленген дисконт сомасы 200 мың теңгеге тең, ремитентке төленген сома – 3800 мың теңге.

Мысал 2   

              Дисконтты вексельді өтеу датасы – ағымдағы жылдың 22 шілдесі. 100 млн теңге Номинал құнымен вексельді 2 – ші шілдеге дисконт және сатып алу сомасын анықтау керек. Егер вексельді ставка 40% жылдықты құрса, жылдағы күндер саны 360 болғанда

       Шешімі

       Д=100000000*20*40 / 360*100=222222,21 теңге

       С= 100000000-222222,21=97777777,79 теңге

    Арықарай студенттерге өз бетімен шешуге есептер ұсынылады. Шешу жолдары оқытушының бақылауымен міндетті түрде талқылануы керек.

Өз бетімен шығару үшін есептер 

1)     100000 теңге сомасына вексель банкке 20 қазанда 25% жылдық жай

есептік ставка бойынша көрсетілген. Герман тәжірибесі есебі кезінде, вексель иесінің алған және дискон сомасын анықтаңдар.

2)     500000 теңге сомаға вексель есебі кезінде, төлеу мерзіміне 60 күн

қалғанда банк вексель ұсынушыға 460000 теңге төледі. Банктің жай есептік ставкасының шамасын анықтаңдар.

              3) 100 күн мерзімге вексель бойынша жылдағы 365 күн саны кезінде, 20% жылдық жай ставкамен анықталып есептелетін, процентпен 250000 мың теңге төленуі керек.  Банк 20 күн үшін вексельді есепке алды. Төлеу мерзімі басталғанға дейін 9% жылдық жай есептік % бойынша. Бұл кездегі жылдағы есепті күндер саны – 360. Дисконт сомасын анықтаңдар.

4) Банк 6% жылдық есептік ставка бойынша 2 жыл үшін вексельді

есепке алады. Банктің кірісі бұрынғы қалпында қалуы үшін, банк қандай

күрделі есептік ставканы бекітеді.

             5)   Банк 8% жылдық номиналды есептік ставка бойынша жылына 3 рет   процент есептеумен вексельді есепке алады және күрделі есептік ставкаға көшкісі келеді. Банктегі кіріс өзгермейтіндей, қандай шамада күрделі ставка болуы  керек.

6)     Жылдағы есепті күндер саны 360 тең 10% жылдық есептік ставка

бойынша, төлеу мерзіміне дейін 100 күн қалған вексель банкте есепке алынған.

    Жылдағы есептелетін күндер саны 365-ке тең болатындай жай проценттердің

     тиімді ставкасы бойынша операциялардың кірістілігін анықтау керек.

7)            Вексельді өтеу мерзіміне дейін 50 күн қалды. Банк несие беру кезінде 120% жылдық проценттік ставканы қолданады. Егер жылдағы есепті күндер саны несие бойынша проценттер есептеу кезінде 360 күнге тең болғанда тең кірістілікті қамтамасыз ететін есепті ставканың эквивалентті мәнін анықтаңдар.

             8) Клиенттің 10000 теңге мөлшерінде вексельді сомасы бар, ол оны

7% -ке тең күрделі есептік ставка бойынша 01.03.99 жылы банкке есепке алғысы келеді. Егер вексельді өтеу мерзімі 01.08.99 жылы болса, ол қандай сома алады. Әдіс – ағылшындық.

Студенттердің баяндамалары және оларды талқылау. 

              Баяндамалар  тақырыптары:

  1) Пластикалық карточкалардың дамуы және пайда болу тарихы.

  2) Қазақстан Республикасындағы пластикалық карточкалар рыногы.

  3) Вексельдің даму тарихы.

    4)  Вексельді айналым және оның Қазақстан Республикасындағы 

даму келешектері.

Бақылау сұрақтары:

1  Ақша айналымының формаларын атаңдар және сипаттаңдар

2  Толық құнды және толық емес құнды ақшалар айналымы кезінде

3  ақша айналымдылығы заңының іс-әрекетінің өзгешелігі қандай ?

4  Ақша массасы үшін қандай көрсеткіштер қолданылады ?

5  Ақша айналымының жылдамдығы нені білдіреді және оған қандай

6  факторлар әсер етеді ?

7  Ақша базасы, ақша айналымына анықтама бер

8  Ақша агрегаттары дегеніміз не ?

9  Қазақстан Республикасында қандай ақша агрегаттары бар ?

Әдебиеттер: 7, 8, 9, 10, 13.

3 тақырып. Ақша реформалары

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Ақша реформалары туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінден білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Ақша дағдарыстары

2.КСРО-дағы 1922-1924 жылдардағы ақша реформасы.

3. КСРО-дағы 1947 жылғы ақша реформасы.

4.  КСРО-дағы 1961 жылғы ақша реформасы

5. 1993 жылғы ҚР ақша реформасы

Студенттердің дайындайтын баяндама тақырыптары:

1) Жаңашылдық үшін ақша реформасының тарихи мәні

2) Дағдарыс жағдайындағы ақша-несие саясаты

3) Кеңес ақшаларының тарихы

4) Қазақстан егемендігінің белгісі – ұлттық валюта

Бақылау сұрақтары:

1) 1922 – 1924 ж.ж. ақша реформаларының экономикалық шарты

2) Ақша реформасын жүргізу этаптары

3) 1922, 1923 ж.ж. деноминация және олардың мақсаты

4) 1947 ж. Ақша реформасының 1922 – 1924 ж.ж. ақша реформасының  

айырмашылығы

5) 1947 ж. қандай шаралар жүргізілді

6) Баға масштабының өзгеруі неліктен болады

7) 1993 ж. Ақша реформасы, оның себептері және жүргізу этаптары

Әдебиеттер: 7, 8, 9, 10, 13.

4 тақырып. Несие, оның мәні және қажеттілігі

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Несие, оның мәні және қажеттілігі туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінден білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Қазақстанның әлемдік несие капиталы нарықтарына шығуы.

2.Несие капиталы нарығы мен несие қорының құрылымы.

3.Несие анықтамасы, оның экономикалық мәні.     

4.Несие формалары.

Студенттердің баяндама тақырыптары:

1) Несиенің пайда болуы мен функционалдық теориялық аспектілері

2) Қазіргі кездегі ссудалық капитал нарығын қалыптастыру мәселелері

Бақылау тесттері:

1) қамтамасыз етілмеген ссуда мынандай атқа ие

А. Синдицирленген

Б. Бланктік

В. Стандартсыз

Г. Авальдық

Д. Онкольдық

2) Субстандартты несие белгісін тап

А. Сапалы және өтімді қамсыздандыру

Б. 90 күнге дейінгі сыйлық беруді қайтару бойынша төлемнің

кешеуілдеуі

В. Бір реттен артық пролонгация

Г. 30 күннен 60 күнге дейінгі негізгі қарыз бойынша төлемнің

кешеуілдеуі

Д. 1 жылдан артық емес уақытқа санация жариялау

1)                                     Қарыз алушыға материалдық шығын келтірген, бірақ оның

қызметінің тоқтауына әкелмеген форс – мажорлы жағдай – бұл … белгісі:

А. Стандартты несие

Б. Субстандартты несие

В. Қанағаттандырылмаған несие

Г. Күмәнді

Д. Сенімсіз

4) Ломбардтық ссуда – бұл …

А. Ломбардтың кепілді – ссудалық операциясында берілген несие

Б. Ұлттық банктің екінші деңгейдегі банктерге бағалы қағаздар негізінде

беретін несиесі

В. Коммерциялық кәсіпорындарға екінші деңгейдегі банктердің бағалы

қағаздар кепілі негізінде (ұсынатын) берілетін несиесі

Д. Қарыз беруші мен қарыз алушы арасындағы қажет болған жағдайда

қарыз алушыға белгілі уақыт кезеңіне несие берілетіндігі туралы  келісім

5) Нәтижесінде дебеттік сальдо пайда болатын клиент счетындағы артық

ақшаны жою құралындағы қысқа мерзімді несиелеу формасы …  аталады?

А.  Онкольды несие

Б.  Ролловерді несие 

В. Стэнд-бай

Г. Бланктік несие

Д. Овердрафт

6) Онкольды несие бойынша пайыздар

А. Лездік ссуда бойынша пайызға тең

Б. Лездік ссуда пайызына қарағанда үнемі жоғары

В. Лездік ссуда пайызына қарағанда үнемі төмен

Г. Онкольдік несиеге банк пайыз есептемейді

7) Несие формалары

А. Банктік және коммерциялық

Б. Лездік және талап етуге дейін

В.  Параллельді және синдицирленген

Г.  Қысқа, орта және ұзақ мерзімді

Д. Барлық жауаптар дұрыс

1)                                Қаржылық жағдайлары тұрақты, бірақ белгілі бір

қанағаттандырылмаған көрсеткіштері бар (дебиторлық берешіктің  өсуі,  меншік капиталының мөлшерінің төмендеуі) клиенттерге  берілетін несие ….. сапасы бойынша  жіктеледі

А. Стандартты

Б. Субстандартты

В. Қанағаттандарылмаған

Г. Сенімсіз

Д. Күмәнді

9) Ролловерлі – бұл ….

А. Беретін шегінде тағайындалған көлемде берілетін және өтеу уақыты

кез - келген, автоматты болып келетін несие

Б. Банктің үшінші тұлғаның міндеттемесін өтеуі

В. Құнды қағаз кепіл негізіндегі несие

Г. Орташа немесе ұзақ мерзімді несие

Бақылау сұрақтары:

1) Несиенің өмір сүруінің объективті қажеттілігі неліктен

2) Ұдайы өндірісте несие қандай орын алады

3) Нарықтық экономикадағы несиенің мәні

4) Несиеге анықтама бер

5) Несие қызметтеріне сипаттама бер

6) Несиенің басқа экономикалық категорияларының айырмашылығы

Әдебиеттер: 2, 5, 7, 8, 9, 10

5 тақырып. Несие пайызы, оның экономикалық ролі

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Несие пайызы, оның экономикалық ролі туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінден білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Қарыз пайызының экономикалық мәні.

2.Пайыз нормасын анықтайтын факторлар.

3.Пайыздық ставкалар, олардың батыс елдердегі және Қазақстандағы дамуы мен дифференцияциясының ерекшеліктері.

Бақылау тесттері:

1)                                     Банктік несие барысында қалыптасатын өндірістік айналыс қорлары

мен айналым қорларының бөлігі

А.  Айналыс бойынша несиелендіру әдісі

Б.  Банктік несиелендіру объектісі

В.  Банктік несиелендіру субъектісі

Г.  Дұрыс жауабы жоқ

Д.  Қалдық бойынша несиелендіру әдісі

            2)   Қазақстан Республикасының 11.02.94. жылдағы №1 қысқа мерзімді несиелендіру ережесіне сай ссуда бойынша кепілдікке алынбайды:

А.  Тұтынушылардың сұранысына ие емес ТМЦ аяқталмаған өндіріс

Б.  Азық-түлік тағамдары, тез бұзылатын шикізат

В.  Вексельдер, клиент депозиттері (қарыз беруші банктердегі)

Г.  А + Б дұрыс

Д.  А + В дұрыс

3)  Несиенің мәнін көрсететін несиелендіру принциптері

А. Қайтымдылық

Б.  Мақсаттылық және сараланғандық

В.  А + Б

Г.  А + Г

4)  Ұзақ мерзімді несиелендірудің қажеттілігін туғызатын фактор

А.  Кәсіпорын айналым активтерінің айналым шеңбері

Б.  Инвестициялық процесс

В.  А + Б

Г.  Шикізат және материал сатып алуға арналған есеп айырысу счетында

ақша қаражатының болмауы

Д.  Кәсіпорынның еркін ақша қаражатының болуы

5)  Дұрыс емес жауапты таңда

А. Несиелендіру объектісі өндірістегі материалды қажеттілікті көрсетеді

Б. Объект кез-келген емес, қарыз алушының негізгі қорыны

айналысымен   айналыс шеңберінен шығатын объективті қажеттілікті білдіреді

В. Несиелендіру объектісі – кәсіпорынның өз қорымен жаба алмайтын

уақытша толқымалы қажеттілік болып табылады