Кәсіпорынның ұйымдық құқықтық нысандары

5. Пайыздың (сый-ақы) қарапайым әдісін анықтау керек, яғни алғашқы капитал 2600 мың т. көлемінде болса, 60-күннен кейін 3200 мың т. жетті (К – 360 күн).

6. 3 млн.т. көлемінде 4-наурызда, 12 наурызға дейін, 20 % жылдық есеп мөлшерімен несие берілді. Әр түрлі нұсқаларға (кәдімгі және дәл) өсім сомасының көлемін, пайыздық (сый-ақы)есеп айыруды анықтау керек.

7. Алғашқы капитал көлемі 2000000 теңгеден 3200000 т. өседі, егер сый-ақының қарапайым әдісі 20% жылдық есеппен қолданылса, есептеу кезеңін анықтау керек.

8. Екініші деңгейлі банк «А» банкті «В» Банкпен жылдың үш айына 15% жылдық есеппен несие алды, бұл «А» банктің қарызшысына несие ұсынуды құрау көзі болып табылады. «А» банкті қандай мөлшерде сый-ақы тағайындауы керек және «В» банктің несиесін қайтарып беру үшін қарызшыға қандай мерзім береді.

Бақылау сұрақтары:

1) Банктік жұмыстың пайда болу негіздері және экономикалық шарты

  2) Банктік жұмыстың ежелгі цивилизациядағы даму ерекшеліктері мен

эволюциясы

  3)  Банктік жұмыстардың пайда болу негізі мен экономикалық

алғышарты қандай

  4) Орта ғасырдағы банктердің даму ерекшеліктері

  5) 17 – 19 ғасырдағы әлемнің әр елдерінде банктік жұмыстың дамуы

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15

10 тақырып. Коммерциялық банктердің активті және пассивті операциялары

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Коммерциялық банктердің активті және пассивті операциялары туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінден білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Банк капиталы түсінігі.

2.Банктердің актив және пассив операцияларының сиппатамасы.

3. Пассив операциялары..

4. Банктердің активтік операциялары.

5.Банктің пайдасы. Банк пайдасын қалыптастыру көздері.

Есептер шығару:

1. Екінші деңгейлі банктің жарғылық капиталына ұсақ акционерлердің үлесі - 11%, банктің ірі қатысушыларының үлесі - 11%, біріккен ірі қатысушылардың үлесі 14% құрайды. Банктік холдинг және біріккен банктік холдингке тиесілі акцияның меншікті салмағын анықтаңыз (жиынтық көлемде).

2. Екінші деңгейлі банктің еншілес ұйымдағы үлесі – 51%. Қалған 49 % бес заңды тұлға және есебіндегі жеке тұлғалар ұсақ акционерлер арасында үрестіріледі. Осы аталған ұйымның қайсысы банктің аффинирленген тұлғасы болып саналады?

3. Екінші деңгейлі банк соңғы 12-айдың 2 айында банктің меншікті капиталының жеткіліктілігі нормативін орындамайды. Мұның соңы қандай зардаптарғаапарып соғады.

4. Екінші деңгейлі банк қантар айында барлық предунциалды нормативтерді орындады.Ақпан айында коэффицент тиімділігі сақталмады, ал наурыз айында, қантар айындағыдай кемшілік болмады. Банкке осы тоқсанда нормативті сақталмағаны үшін материалдық жауапкершілік жүктеле ме?

5. Коммерциялық банк Ұлттық банкке тіркеліп және қызметін іске асыруға рұқсат алып, сондай-ақ жарғылық қорға 50% төлеп, құрылымда валюталық бөлімді қамтып, валюталық операцияны орындауға рұқсат алды. Осы жағдайда кеткен екі кемшілік мінезін талдаңыз.

6. Таратылған банктің міндетін орындай отырып, таратушы комиссия жеке заңды тұлғалармен есептесу ретін белгіледі. Ағымды шоты бар заңды тұлға, одан кейін жеке тұлға салымшылар, сосын акционерлер және соңғы кезекте коммерцияық емес болып табылатын қайырымдылық ұйымдар төлем кезегін алды. «ҚР банктер және банк қызметі туралы» заңның талаптарына сәйкес кезектілік ретін өзгертіңдер.

Бақылау сұрақтары:

1)Коммерциялық банкке анықтама бер, коммерциялық банктер

жіктемесі

2) Коммерциялық банктер қызметінің принциптерін ата

3) Банктік қызмет, оның ұғымы, классификациясы, сипаттамасы

4) Банктің ұйымдастырылған құрылымы

5) Банктік операциялар, оның классификациясы және сипаттамасы

6) Банктердің пассивтік операциялары дегеніміз не

7) Банктік меншік құралдарын сипаттаңдар

8) Банктердің активті операциялары дегеніміз не

9) Банктердің активті операцияларын сипаттаңдар

10) Банктің комиссиондық операциясының мәні, оның жіктемесі

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15, 16-19

11 тақырып. Банк тәжірибесіндегі тәуекелдер

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Банк тәжірибесіндегі тәуекелдер туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінде білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Банк практикасындағы тәуекелдер және олардың жіктелуі.

2. Несиелік, валюталық, пайыздық тәуекелдері.

3.Тәуекелден сақтану жолдары.

Есептер шығару:

1. Ұлттық банктен банктік қызметті жүргізуге лицензия алғаннан кейін, екінші деңгейлі банк 2001-жылғы өзінің қызметін орындауды қайта бағдарлау туралы шешім қабылдады. Ативті және пассивті депозит операцияларын жүзеге асыра отырып өзін маманданған депозиттік банк деп жариялады. Банк қандай бұрмалаушылық жасады және оның сипаты неде?

2. Қайтадан ашылған банкті құрылтайшылар «Ұлттық сауда-өнеркәсіптік банкі» деп аталады. Банк атынан жіберілген бұрамалаушылықты түсіндіріңіздер.

3. Ұзақ мерзімді облигация ұстаушы алдындағы міндеттеме субординарлық жедел қарыз деп аталады. Аталған міндеттемелер мен олардың өтелу сипатында (қарыздың өтелуі), банктің күйзеліске отыру кезеңінде кездесетін қандай логикалық байналыс бар?

4. Банк клиенттері болып коммерциялық емес қайырымдылық ұйымдары, ақша салымшылары жеке және заңды тұлғалар табылады. Одан тыс банк кредиторлар алдында міндеттемелерге ие: ҚР Ұлттық банкі мен басқа да банктер алдында еңбек келісім шарттары бойынша және басқа да. Банктің күйзелісі кезінде заңды және жеке тұлғалар арасындағы есеп айыру реті қандай? ҚР заңына сәйкес осы тұлғалар мен есеп айыру ретін  көрсетіңіз.

5. 1997-2001 жылдар аралығында Қазақстан банктік жүйесінің жағдайы негізінде талдау жасаңыз, банкті қайта ұйымдастыру мысалдарын келтіріп, оны сипаттаңыз:

1. бірігу әдісімен;

2. қосылу әдісімен;

3. «қаржылық матрешка! әдісімен.

Бақылау сұрақтары:

1.Банк практикасындағы тәуекелдер және олардың жіктелуі қандай?

2. Несиелік, валюталық, пайыздық тәуекелдері қандай?

3.Тәуекелден сақтану жолдары қандай?

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15, 16-19

4 бөлім. бағалы қағаздар нарығының құрылымы мен қатысушылары

12 тақырып. Бағалы қағаздар нарығы, оның құрылымы

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Бағалы қағаздар нарығы, оның құрылымы туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінден білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Бағалы қағаздар нарығы түсінігі.

2.Бағалы қағаздардың түрлері

3.Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасуы.

4.  Қор биржасының пайда болуы мен дамуы.

5.Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар

Бақылау сұрақтары:

1. Бағалы қағаздардың түрлері қандай?

2. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасу кезеңдері қандай?

4.  Қор биржасының пайда болуының алғышарттары?

5.Бағалы қағаздар нарығына қатысушылар?

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15, 16-19

13 тақырып. Қор биржасы

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты:

Тақырып бойынша сұрақтар:

1. Қор биржасының мәні

2. Қор биржасының қызметін ұйымдастыру

3. Қор биржасының қызметін ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі

Есептер шығару:

1. Баланстық есептің негізі мәліметтеріне сүйене отырып  бірінші деңгейлі, екінші деңгейлі банктердің меншікті капиталының көлемін анықтаңыз. Активтер тәуекелділік дәрежесі бойынша активтің көлемі мәліміттерін қолдана отырып өлшемін, банктің жеке капиталының жеткіліктілік коэффицентін есептеңіз және К1, К2 пруденциадық нормативтерді банктің орындау ретін талдаңыз. Тәуекелдік дәрежесі бойынша активтердің сомасын есептеңіз, ол үшін 5 топ бойынша жіктелген активтерді қолдаңыз (3 маусым 2002 ж. Пруденциалдық норматив ережесі).

2. Баланстың активтерінің баптарын талдаңыз және әрбір баптың үлес салмағын анықтаңыз. Әрбір баптың үлесі бойынша банктің кәсіби бағытын анықтаңыз. Активтердің сомасы бойынша логикалық қортынды жасаңыз.

3. Баланс мәліметтерін қолдана тоырып алғашқы резервтің мөлшерін анықтаңыз. Жоғары өтімді және тәуекел активтер арасындағы байланысты көрсетіңіз.

4. Банктің депозиті мен басқа да міндеттемелерінің құрамы мен құрылымын талдаңыз. Талап ету депозиті және жинақ депозиттері мен заемды қаржылар қатынасын анықтаңыз. Құралдар көзі қатынасының шынайылығын банк қаншалықты сақтайды (баланс мәліметтері негізінде).

5. Банктің қаржылық-шаруашылық жұмысының нәтижесі туралы есептегі жолдарды қолдана отырып, сый-ақы алу мен байланысты және байланыссыз мәліметтерін қолданып банктің  табыстылығын қамтамасыз етудегі ағымды анықтаңыз.

6. Банктің қаржылық-шаруашылық жұмысының есебінің нәтижесін  негізге ала отырып, шығындар баптарының үлес салмағын есептеңіз. Несие қарыз борйынша жоғалтулар резерві қаржылық нәтижеге қалай әсер етеді?

7. Бірінші деңгейлі меншікте капитал көлемі 2082161 мың т. 5 жылдан жоғары алғанқы өтеу мерзімі бар субординарлық жедел қарызды өтеудің щекті сомасы қанша болуы мүмкін?

8. Ұлттық жобаны қаржыландыру үшін «А» және «В» екі банктен концорциум құрылған. Инвестиция көлемі 20 млн.т., «А» банк үлесі - 60%, келісім шарты бойынша қалқымалы пайыздық мөлшер белгіленді 1 жылға 25 % көлемінде, ал келесі жылдарда (4 жылда) ол 1 %-ға жоғарылайды.. Анықтау керек:

а) өсім коэффицентін

б) өсім сомасын (қайтымды)

в) әр банк алатын сый-ақы үлесін.

Бақылау сұрақтары:

1. Қор биржасының мәні?

2. Қор биржасының қызметін ұйымдастыру?

3. Қор биржасының қызметін ұйымдастырудың шетелдік тәжірибесі?

Әдебиеттер: 1-4, 7, 8, 9, 10, 13-15, 16-19

14 тақырып. Валюта жүйесі және валюталық қатынастар түсінігі

Сабақ формасы: тәжірибелік сабақ

Сабақ  мақсаты: Валюта жүйесі және валюталық қатынастар түсінігі туралы алған ілімдік тәжірибе жүзінден білімдерін бекіту.

Тақырып бойынша сұрақтар:

1.Валюта жүйесін ұйымдастыру формалары.

2. Төлем балансы және оның құрылымы.

3.Дүниежүзілік валюта жүйесінің кезеңдері.

4.Ұлттық валюталық жүйе және оның элементтері

Курс деп бір елдің ақша бірлігінің басқа елдің ақша бірлігінде өрнектелуін түсінуге болады. Валютаның курсын анықтау баға бекіту деп аталады. Толық баға бекіту банктер сатып және сататын валютаға сәйкес сатушы курсы (сату) және сатыпалушы курсының (сатыпалу) анықтамасын қосады. Сатып алу курсы – bid ,сату курсы – ask, offer. Сату және сатып алу курсы арасындағы айырма спред деп аталады, осының негізінде банк жасаған ымыра көлеміне байланысты түсім алады, өз кезегінде бұны конверсиялық операциялар жүргізуден банктік маржа деп аталады.

Баға бекітудің негізгі түрі болып А валютасы бірлігінің (кейбір жағдайда 10, 100, 1000 бірлік құн) В валютасы бірлігінің құны ретінде өрнектелетін А валютасының баға бекіту курсының В валютасы баға бекіту курсы кезіндегі, тура баға бекіту болып табылады.

            Шетел валютасының тура баға бекіту кезінде шетел және ұлттық валюта қатынастарын анықтау кезінде олардың бірлігінің құны (10, 100, 1000 ) ұлттық валюта бірлігінде өрнектеледі.

Баға бекіту болып жарияланған төменгі разрядтағы бірлікті пункт деп атау қабылданған. Мысалы, АҚШ долларының курсының теңгеге, 1 доллар үшін 140 теңгеден 144 теңгеге дейін өзгеруін 4 пункітке доллар курсының өзгеруі ретінде анықтауға болады. Егер АҚШ долларының курсы швейцарлық франкке (СНГ) 1,2655-тен 1,2642 дейін өзгерсе, бұл доллар курсының 13 пункітке дейін төмендегенін көрсетеді.

             Тура баға бекіту барысында А валютасының В валютасына қатысы

кезінде РА сомасы А валютасында В валютасының сомасына эквивалентті болады

РВ = РА * R                                                                   (19)

мұндағы  R – А валютасы курсының В валютасына

РВ сомасы В валютасында А валютасы сомасына эквивалентті болады.

PA= PB*R

            Валютаның сатып алу курсы тура баға бекіту кезінде әрқашан сату

курсынан аз болады.

            Мысал 1  Алматыдағы банк келесі баға бекітуді USD және KZT іске асырады

            Bid – 143,5

            Ask – 145,0

            а) 100 USD ауыстыру кезінде қанша теңге

            б) 1000000 теңгені ауыстыру кезінде қанша USD алынуы керек

            Шешімі: а) 100*143,5 = 14350 теңге

                          б) 1000000 / 145 = 6806,55 доллар

            Өз бетінше шығару үшін есептер

1)                                       Владивостактағы банк келесі Жапон иенасын баға белгілеуді

бекітті

                  10 иен үшін 140 рубль сатып алу

                  10 иен үшін 490 рубль сату          

            Анықтау керек:

                а) 10000 иен ауыстыру кезінде қанша сан алынады

                б) 1 млн сом ауыстыру кезінде қанша иен алынады

     2) Франкфуртедегі банк келесі 1 USD = 1,8255 – 75 DEM баға 

                         белгілеуді бекітеді