Депозит және банк депозиті

Депозит  артықшылығы:

• жинақ  сақтаудың  тиімді  нысаны
• тартымды  және  тұрақты  сыйақылар  мөлшері

• сыйақыны  төлеу банктік келісім шарттың әрекет  ету мерзімі тоқтатылғаннан  кейін төленеді.  Егер  келісім -  шарт  1 жыл немесе  одан  көп    мерзімге  жасалған  болса,  сыйақы  тоқсан  сайын  төленеді.

-  Депозит   мерзімі  Ақшаны  салудың   ыңғайлы  мерзімдері  1  айдан  10  жылға  дейін.

-  Минималды   сома  10 000  теңгеден,  100 АҚШ доллары немесе  100Э

-  қосымшалар  қарастырылмаған

-  Бөлшектеп  алу  қарастырылмаған

-  Ерекше  ұсыныс  кепілдендірілмеген    салымдар  50  мың  АҚШ   доллары  және  10  жылдан  ұзақ  уақытқа  10 %  пайыз   мөлшерлемесімен.

-  Пайыз   мөлшерлемесі  валютаға  және  депозит  салу  мерзіміне   байланысты.

«АТФ  – Классик»

Минималды  салым  сомасы  100 USD,  100 EURO,  10 000  теңге.

 «  Бас  офисқа  »  минималды  салым  сомасы  500 USD,  500 EURO,  10 000  теңге.  ( 7  кесте ).

 

 

	1 ай	3 ай	7 ай	12 ай	12,5 ай	18 ай	24 ай	36 ай	36,5 ай
Теңге АҚШ доллары EURO	3,5 % 2,0 % 1,5 %	5,5 % 3,5 % 3,0 %	6,0 % 4,0 % 3,5 %	8,0 % 4,5 % 4,0 %	9,0 % 5,0 % 4,5 %	10 % 6,5 % 6,0 %	10,2% 6,8 % 6,5 %	10,5 % 7,0 % 6,8 %	11 % 7,8 % 7,0 %

          

    Депозиттік салым ставкасы  ( пайыз мөлшерлемесі )  әр  банкте  әр  түрлі.  Ол  банктердің  әрқайсысының  стратегиясы мен тактикасына байланысты. [ 17 ].

                                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

    2004  жыл  бойынша  жеке  тұлғалардың  салымдары  бойынша   сыйақы  мөлшерлемесі. ( 8 кесте ) [ 7 ].

Банк  атауы	Сақтау мерзімі	1 ай	3 ай	6 ай	1 жыл	2 жыл	3 жыл	4 жыл	5 жыл
АҚ  «Народный банк  Казахстана»	Теңге USD	4,5-6,5 3.5-4	6-7 4-4.5	9-10,5 5-5.5	10 -11 6-6.5	11 7
Ақ  «Казкоммерцбанк»	Теңге USD	2,5 2	3,5-5 2,7-4	5-6 3,3-4,5	4-5 7-8,5	5-5,5 6,5-9,5	9-10 9-10
АҚ  «Центркредит»	Теңге USD	5-6,5 4,5-5	5-5,5 5-5,5	7-8,5 6,5-7	8,5-9 8	9-11 8,5-9,5
АҚ  «Банк Туран Алем»	Теңге USD	4 3	6,7-8 4,3-6	6,8-9 4,4-6,5	9-10 5,3-7,6	10,4 12,2	10-12 12-8,3	10-13 6,7-8,3	7,0-8,7
АҚ  «Темірбанк»	Теңге USD	4 3	6-7 4,2-4,5	6,8-7 4,3-4,5	9-10 5,3-5,5	10-11 6,5-6,8	10-11 6,8-7
АҚ«Валют-Транзит  банк»	Теңге USD	4 3	6,5-7 3,5-4,5	7 4-4,5	10 5,5	11 7	11 7	11-12 8	12 8

 

                          Салымшылардың  жастық  катигориясын  талдау ( 9 кесте )[7]

 

Салымшылар  жастары	Проценттік  үлесі  ( %)
20-30  жасқа  дейін 30-40  жасқа  дейін 40-50  жасқа  дейін 50-60  жасқа  дейін 60-70  жасқа  дейін 70  жастан  жоғары Барлығы	7  % 15 % 19 % 21 % 23 % 15 % 100 %

 

Депозит  нарығындағы  өзгерістер  жыл  сайын  өсуде.  Өйткені  2002,  2003,  2004  жылдар  арасындағы  өзгерістерді  салыстырсақ,  айтарлықтай көрсеткіштер  үлкен дәрежеде  ауытқуда. [7]

 

                                                          Депозиттік  құрылым  ( 10 кесте  )

 

Депозиттер	2002  жыл		2003 жыл
	Сомасы	Үлестік салмағы	Сомасы	Үлестік  салмағы
Талап еткенге  дейінгі  Қысқа                                   мерзімді  Орта  мерзімді Ұзақ  мерзімді Барлығы	3070085,63070085,6   584449,8   5722248,9 1060285,1 10437069	29,4 %   5.6 %                  54,8 %                10,2 %                 100 %	5984792   1185194.5   6315905.6 3942186.6 17428078	34.5%        6.8 %        36.2 %      22.6 %     100 %

 

Банк  жүйесіндегі  резиденттер  депозиттерінің  көлемі  тамызда  4,7-ға  (жыл  басынан  бері  -  30,5 %-ға)  өсті  және  957,1 млрд  теңгені  (7 млрд  АҚШ  долларынан  астам)  құрады.

Ұлттық  валютадағы  депозиттер  4,4 %-ға  көбейіп,  522,4 млрд  теңгеге  жетті,  шетел  валютасындағы  депозиттер  5 %-ға  өсіп,  434,3 млрд  теңгені  (3,2 млрд  АҚШ  долларын)  құрады.  Теңгедегі  депозиттердің  үлес  салмағы  іс жүзінде  өзгерген  жоқ  және  54,6 %  болды.

Заңды тұлғалардың  депозиттері  6,8 %- ға өсіп,  561,7 млрд  теңгеге жетті,  жеке  тұлғалардың  депозиттері  1,8 %-ға  көбейіп,  395,1  млрд  теңге болды.

Халықтың  (резидент  еместерді  қоса  алғанда)  салымдары  бір  айда  1,8 %-ға (жыл  басынан  бері  - 17,4 %)  - өсіп,  403,1 млрд  теңгеге  жетті.  Халықтың  салымдары  құрылымындағы  теңгелік  депозиттер  3,5 %-ға  өсіп,  190,2 млрд  теңге,  ал  шетел  валютасындағы  депозиттер  0,5 %-ға өсіп,  212,9 млрд  теңге  болды.  Нәтижесінде  теңгелік  депозиттердің  үлес  салмағы  шілдемен  салыстырғанда 46,5 %-дан  47,2 %-ға  дейін өсті. 

Тамызда  банктік емес  заңды  тұлғалардың  теңгелік  мерзімді  салымдары  бойынша  орташа алынған  сыйақы  мөлшері  2,2 % (2004 жылы шілдеде -2,4 %),  ал  жеке  тұлғалардың  депозиттері  бойынша  - 9,1 % (9,4 %)  болды.  [12].

Резиденттердің  жалпы  депозит  көлемі  депозиттік  ұйымдарда  қыркүйек айында 4,5 %-ға  өсті (жыл басынан  36,5 %)  және  1000,1 млрд  теңгені (7,4 млрд  доллардан  астам )  құрады.

Ұлттық  валютада  депозиттер  6,0 %  өсті,  яғни  554,1  млрд  теңгені,  ал  шетел  валютасында  депозиттер  2,7   % өсті,  яғни  446  млрд  теңгені ( 3,3 млрд  доллар )  құрады.  Нәтижесінде  депозиттердің  үлес  салмағы  54,6   % - дан  55,4   %-ға  өсті.

Заңды  тұлғалардың  депозиттері  7 % -ға  600,8  млрд  теңгеге  өсті,  ал  жеке  тұлғалардың  салымдары  1,1 % -ға,  яғни  399,3  млрд  теңгеге  өсті.

Халықтың  салымдары  (резидент  еместерді  есептегенде)  банктерде  қараша  айында  1,0 %-ға  (жыл  басынан  18,6 %-ға)  407,1 млрд  теңгеге  ұлғайды.  Халықтық  салымдар  құрылымы  теңгеде  2,4 %-ға  194,8 млрд  теңгеге  өсті,  ал  шетел  валютасында  0,3 %-ға  212,3  млрд  теңгеге  дейін  төмендеді.  Нәтижесінде  теңгедей  салынған  депозит  тамызға  қарағанда  47,2 %-дан  47,9 %-ға  дейін  өсті.

Қыркүйекте  орташа  сыйақы  мөлшерлемесі  мерзімді  депозиттер  бойынша  заңды  тұлғаларға  2,7 % ( 2004  жылдың  тамыз  айында  2,2 % )  жеке  тұлғалардың  депозиті  бойынша  - 9,8 %  ( 9,1 % ). [11]

2004  жылдың  соңғы   айында  резиденттердің  жалпы   депозит  көлемі  13,8 %-ға  ( жыл  басынан бері  6,7 % )  өсті,  яғни  1177,0  млрд  теңге ( 9 млрд АҚШ долларына ) өсті.

Ұлттық  валютада  депозиттер  8,2 %-ға,  624  млрд  теңгеге,  ал  шетел  валютасында  20,8 %-ға  553,0  млрд  теңгеге  ( 4,3 млрд  долларға  жуық )  өсті.  Нәтижесінде  депозиттердің  үлес  салмағы  55,8 %-дан  53 %-ға  дейін  төмендеді.

Депозиттің  салмағының  өсуі  заңды  тұлғаларының  салымдарының  үлесімен  21,6 %,  762,8  млрд  теңгеге  өзгерді,  ал  жеке  тұлғалардың  салымдары  тек  1,8 %,  414,2  млрд  теңгеге  өсті.

Халықтың  салымдары  ( резидент  еместерді  есептегенде )  екінші  деңгейлі  банктердің  көрсеткіші  бойынша  1,6 %  ( жыл  басынан  22,6 %-ға )  өсті.  Мерзімді  депозит  бойынша  сыйақы  мөлшері  4,0  % заңды  тұға  бойынша  жеке  тұғалар  9,2  %  (8,7 %)  [13]

2005  жыл  бойынша  депозит   нарығында  өсу  дәрежесі  тұрақты  қарқында  болуда.  Резиденттердің  жалпы  депозиттер  көлемі  2005  жылдың  басына  қарағанда  1,6 %-ға,  яғни  1465,5  млрд  теңгеге  өсті.

2005  жылдың  ортасында  депозиттердің  ұлттық  және  шетел  валютасында  өсу  дәрежесі  байқалуда.  Ұлттық  валютада  депозит  өсімі  аз,  0,6 %  852,8  млрд  теңге  болса,  шетел  валютасында  2,9 %-ға  613,7  млрд  теңгеге  өсті.  Нәтижесінде  депозиттің  жалпы  салмағы  58, 7  %-дан  58,2 %-ға  өсті.

Заңды  тұлғалардың  депозиттері  1,4 %  954,5  млрд  теңгеге  өсті,  ал  жеке  тұлғалардың  депозиттері  2,0 %,  512,1  млрд  теңгеге  өсті.

Халықтың  салымдары  (  резидент  еместердің  есебін  қоса  алғанда )  2,1 %-ға  520,4  млрд  теңгеге  өсті.  Мысалы  шілде  айында  теңгедей  салынған  депозиттер  2,8 %-ға  238,7  млрд  теңгеге  өсті,  ал  шетел  валютасында  2,8 %-ға  238,7  млрд  теңгеге  өсті.  Сыйақы  мөшері  орта  мерзімді  депозиттерге  3,8 %  ( 2005  жылдың  маусым  айында  3,0 % )  жеке  тұлғалардың үлестік салмағы 54,4 %-дан 54,1 %-ға  дейін төмендеді.[10]

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2. Жеке  тұлғалардың  депозиттерін  сақтандыру

 

«Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) кепілдік беру (сақтандыру) Қоры» ЖАҚ 1999 жылдың 15 қарашасында   тіркелді. 
        «Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) кепілдік беру (сақтандыру) Қоры» ЖАҚ Жоғарғы органы және Құрылтайшысы Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі болып табылады. 
          «Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) кепілдік беру (сақтандыру) Қоры» ЖАҚ қызметіне жалпы басшылықты басқару органы – Қордың Директорлар Кеңесі жүзеге асырады, ол жеті адамнан тұрады. 
                 Қордың Директорлар Кеңесінің құрамы: 
    1. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің төрт өкілі 
    2. Қазақстан қаржыгерлері Ассоциациясының төрағасы  
    3. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің өкілі 
    4. Қордың Бас Директоры 
 
        Қордың қызметіне күнделікті басшылықты Бас Директор жүзеге асырады. 
        «Қазақстанның жеке тұлғалардың салымдарына (депозиттеріне) кепілдік беру (сақтандыру) Қоры» ЖАҚ қаржы – шаруашылық қызметіне бақылауды бақылаушы орган - Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің өкілі болып табылатын Қор ревизоры жүзеге асырады.

1999 жылғы  мамырда Қазақстан қаржыгерлерінің  бірінші Конгресінде республика  Президенті Нұрсұлтан Назарбаев  отандық қажыгерлік жүйеге халықтың  сенімін көтеру үшін қажетті  шаралардың біріншісі ретінде  депозиттерді ұжымдық сақтандырудың  тетігін әзірлеп, оны іске қосу деп атан өтті.