Шағын орта бизнестің дамуы

3. «Сұлтан» ЖШС ауыл шаруашылық саладағы кәсіпкерлік субъект болып табылады.бұл жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің негізгі (операциялық) қызметіне егін шаруашылығы, мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы жатқызылады. Мәселен, өткен 2006жылдың қортындылары бойынша жоғарыдағы шаруашылық- экономикалық қызметтердің бағыттарындағы егін шаруашылығы 56%-ды, мал шаруашылығы 20%-ды, өсімдік шаруашылығы 17%-ды және басқа қызметтер 7%-ды алады. Шруашылық қызметтің осы бағыттары бойынша үлестеумен ең басымдысынан батап ранжирлеу өткізу көлемі бойынша жүзеге асырған. Бұл мәліметтерден көріп отырғанымыздай шаруашылық-экономикалық қызметтің бағыттарынан ең басымдысы егін шаруашылығы болып тұр. Мұндай жағдайдың қалыптасуы ең бастысы осы бағытты жүзеге асырудың басқа қызмет бағыттарын асыруға қарағадағы жоғары ретабельділік. Егін шаруашылығы қызметінің жоғары рентабельділігіне өткен жылғы бидай нарығындағы қолайлы конъектура, яғни бидай ауыл шаруашылық өніміне жоғары Қазақстан нарығындағы бағалар себепші болады.

Көріп отырғанымыздай бұл  серіктестіктің операциялық қызметі  әртараптанғандығымен және нарықтың конъюктурасына тез бейімделу қабілетімен сипатталады.Сонымен  жоғарыдағы қаржылық-экономикалық талдау «Сұтан» серіктестігінің несиелік тартымдылығын және қаржылық жағдайы  талдауға бағытталған. Әдетте бұндай талдауларды  несиелік талдау немесе сараптау деп  атайды. 

4. «Сұтан» ЖШС-нің бітіру жұмысының осы сұрағындағы қаржылық талдауды несие алу кезінде тәжрибеде қолдануға болады. Дағдарыстармен күйзелістерді спонданды түрде пайда болған жағдаймен статикалық процесс ретінде қарастыруға болмайды, оның өсуіндегі қателіктерге алып келуі мүмкін де, кәсіпорынның өмір сүруі екі талай болуы мүмкін. Егер қателікті даму уақытысында анықталса, онда нормалды даму курсына бағғытталған коррекциялау жасауңа болады. Курстың дұрыс коррекциясын әзірлеу үшін дағдарыстың және дағдарыстық процестің даму сатыларының барысы жөніндегі нақты білімдермен дағдыларға ие болу керек.

Дағдарыстың процесі байланыстар-қатынастар бар құрылымын бұзатын немесе оны қайтадан қалыптастыратын жалпы  дамуды білдіреді.

Кәсіпорынның дағдарысы  әдетте уақыты жағынан шектелген  болады. Ол басқарылатын немесе белгілі  бір шектерде асқынуын жіберуге болмайтын  немесе фирманың ішкі мен сыртқы факторларына байланысты болуы мүмкін. Күйзелістік  процесстер кәсіпорынға, оның құрылымына , инновациялыұ әлеуметіне және т.б. байланысты түрлі созылмалығымен , интенсивтілігімен  және ауырлығы түрлі дәрежедегі салдармен  сипатталады.

5. Соңғы жылдардағы шағын кәсіпкерлік бұл сектордағы тіркелген кәсіпорындардың және оларда жұмыс бастардың сандарының төмен өсуі қарқындарыменсипатталады. Жоғарыда айтылғандай олардың шығаратынөнімдерінің жалпы ішкі өнімдегі үлесі төмен болып тұр. Мәселен,2005ж. және бизнес субъектілерімен өндірілген өнімнің жалпы ішкі өнімдегі сыбағалы үлесі сәйкесінше 17% және 20% құрады. Ал оның аймақтық құрылымы болса біркелкі емес. Сонымен қатар шағын және орта бизнес секторының салалық құрылымы да біркелкі емес. Шағын бизнес кәсіпорындары өздерінің қызметтерін көбінесе саудалық-делдалдық секторына шоғырландырады. Ал бизнестің аяқтан тұру процесін басқару бұл секторда кәсіби еместілігінмен сипатталады.

Мұндай салдардың себептеріне  тек қадағалаушы органдардың  қысым жасауы, салық салудың ауыртпалығы, технологияларды импорттауға жоғары кеден төлемдері, нарықтық инфрақұрылымның  жеткіліксіз дамуы, заңнаманың тұрақсыздығы мен қаржы-қаражат тартудың қымбаттығы ғана емес, сондай-ақ мемлекет тарапынан  шағын және орта бизнес секторын реттеп, қолдаудың жүйесіздігі жатқызылады.

Несие алудағы проблемаларды  шешу үшін көптеген тараптар жағынан  шаралардың кещені талап етіледі. Біріншіден, шағын және орта кәсіпкелік субъектілері өздері несие алуды жеңілдету  ұшін шараларды жүзеге асыру керек. Бұл шаралар ең алдымен олардың  ашықтылығын, транспорпаренттіліктерін және инвестициялық көркемділігін  жоғарлатуға бағытталу қажет.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. Мамыров Н.К., Саханова А.Н. Мемлекет – Алматы: Экономика,2002.
2. Бабақұлы Б., Тәуелсіздік нарық экономика.-Алматы,1996.
3. www.stat.gov.kz.-ҚР-ның статистика агенттігінің ресми сайты.
4. ҚР-ның Президенті Н.Ә. Назарбаевтың 2010 жылғы 29 қаңтардағы халыққа жолдауы.
5. Малый бизнес № 23 – 24. Декабрь. 1998г
6. А. Н. Токсанова. Развитие малого предпринимательства: концептуальный подход. Алматы, 1999 г.
7. Феномен предпринимательсва в преходных общестах:состояния, проблемы, перспективы. \\ сборник научных работ. Алматы, 1999 г.
8. Николас К. Сирополис управление малым бизнесом. Москва,  1999 г.
9. Малый бизнес: правовые и экономические аспекты. г. Астана,