ГНП газ айдау үшін жерасты курсавой

              Құбырларға және аппараттарға жалғау тәсіліне байланысты арматураны фланецтік, муфталық және шеттері пісіруге арналған деп бөледі.                     

              Жапқыш арматура аппаратураны, аспаптарды және құбырлар желісінің кейбір бөліктерін периодты түрде саңылаусыз жабуға арналған. Жапқыш арматураға крандар, ысырмалар және вентильдер жатады. Жапқыш арматураның наменклатурасы өте кең.

              Крандар - әдетте, төмен қысымдағы құбырлар желісінде қолданылады. Жапқыш кран 900 –қа бұрылу кезінде өткізгіш саңылауды толық жабатын немесе ашатын қиылған конус ретінде жасалады. Тығындардың жоғарғы жағы квадрат түрінде жасалады (кілт үшін) және құбырдың жабылған немесе ашылған көрсететін белгісі болады. Кранның жапқышы конустық немесе сфералық (шарлық деп те атайды) болуы мүмкін. Крандардың көбінде тығын мен ершіктің жанасқан жері майлануы керек. Бұл мақсатта, үйкелетін беттерге майлағыш күштеп енгізіледі.

              Ысырмалар мұнай, газ және су тасымалдаушы құбырлар жүйесінде қолмен және дистанционды (қашықтықтан) басқарылатын, диаметрлері әртүрлі болат және шойын ысырмалар қолданылады, сонымен қатар, қозғалмалы және қозғалмайтын шпинделі бар сыналы және паралельді ысырмалар қолданылады. Ысырмаларды орнату фланецті қосылыстардың көмегімен іске асады. Сыналы ысырмалардағы жапқыш элемент плашка – ол ысырманы ашып-жабу барысында сұйық пен газдың ағынына перпендекуляр бағытта қозғалады.

            Ысырмалар параллельді дискімен және болат немесе шойыннан дайындалады, олардың диаметрі әртүрлі 50-ден 2000 мм-ге дейін, болатты ысырмалардың қысымы 160 кгс/см2 дейін, ал шойын - 16 кгс/см2 дейін. Ысырмаларды құбырмен жалғау үшін фланецті біріктіруді қолданады.                                      

              Вентилдерді – бақылау-өлшеу аспаптарын жалғау үшін, үрлеу желілерінде, реагенттерге арналған құбырларда қолданады.

              Мұнай газын жинау, дайындау, сақтау және тасымалдау жүйелерінде әдетте сақтандырғыш және реттегіш клапандар қолданылады.

              Сақтандырғыш клапандары қысымның берілген мәнінен асып кетуі немесе жүйенің беріктігіне қауіп төндіретін мәнге дейін көтерілуі кезінде құбырлардан, сыйымдылықтан және аппараттардан өнімнің белгілі бір бөлігін шығаруға арналған. Ол клапандарды 0,07МПа-дан жоғары қысымда жұмыс істейтін барлық аппараттарда орнатады.

              Кері клапандар тасымалданатын өнімнің берілген бағытқа қарама-қарсы кері бағытта қозғалуын болдырмау үшін құбырлардың ішкі қуысын жабуға арналған.

              Реттеуші арналған технологиялық процестің параметрлерін берілген аралықта автоматты түрде ұстап тұруға және өзгертуге арналған. Мұнай өнеркәсібінде, негізінен қысымды және сұйықтық деңгейін реттеуші клапандар қолданылады.

              Деңгей реттегіштерді механикалық және пневматикалық деп бөледі:

            Пневматикалық реттегіштер, өз кезегінде, камералық және фланецтік деп бөлінеді. Соңғы жылдары ''гамма-реле" типті деңгей реттегіштері кең қолданыс тапты, олардың жұмыс істеу принціпі ағын жолында орналасқан өнімнің әсерінен гамма сәулелердің әлсіреуі немесе жұтылуы салдарынан гамма-сәулеленуі ағынның қарқынды өзгерісін тіркеуге негізделген. Гамма-реле бір және екі каналды болуы мүмкін. Гамма сәулелердің ағыны датчикпен тіркеліп, электр импульстеріне түрлендіріледі де, күшейтіліп, атқарушы клапанға беріледі.

            1.5.ГАЗДЫ ДАЙЫНДАУ ҚОНДЫРҒЫСЫ

              Газды сапаға қойылатын талаптарға сәйкес дайындау үшін оны дайындау қондырғысында ылғал тамшысынан, көмірсутекті конденсаттан, күкіртсутектен және көмірқышқыл газынан бөлу және кептіру жұмыстарын жүргізу қажет.                                                         Газды судан кептіру және көмірсутекті конденсаттан бөлу үшін келесі әдістер қолданылады:                                                                                                                                                                        • дроссель – эффект немесе жасанды салқындату есебінен төменгі температурада айыру;                                                                                                                                                                                                    • сұйық сіңіргіштер (абсорбция) және қатты жұтқыштар (адсорбция) қолданылатын сорбциялық әдіс.                                                                                                                                                          Газды дайындау қондырғыларында күрделі және қымбат жабдықтар, аппараттар және аспаптар қолданылады: тамшы қаққыштар, айырғыштар, жылу алмастырғыштар, конденсаторлар, булағыштар, сораптар, компрессорлар, абсорберлер, адсорберлер, детандерлер, қысым, температура, сұйық деңгейін реттегіштер және т.б.                                                        Газ дайындаудың барлық қондырғыларында конструкциясы әр түрлі газ айырғыштары қолданылады.                                                                                                                                            Газды айырғыштар жұмыс режимдері және конструктивтік ерекшеліктері бойынша мұнайға арналған айырғыштардан өзгеше болады. Негізгі айырмашылығы мынада, яғни мұнайға арналған айырғыштар тұтқыр сұйықтардың (мұнайдың, эмульсияның) үлкен мөлшерін және салыстырмалы түрде газдың аз мөлшерін өткізуге жобаланса, ал табиғи газдарға арналған айырғыштар газдың үлкен мөлшерін және аз мөлшерде тұтқырлығы төмен сұйықтарды (суды, көмірсутекті конденсатты) өткізуге жобаланады.                                                        Мұнайға арналған айырғыштарды, газ ағысымен ілесіп шығатын мұнай тамшыларының мөлшері бойынша да, және мұнай ағынымен ілесіп кететін газ көбіктерінің мөлшері бойынша да есептейді. Табиғи газдарға арналған айырғыштарды сұйық бойынша есептемейді, тек қана газ бойынша есептейді, оның жылдамдығы тамшылы сұйықты және жыныстардың бөлшектерін айырғыштан тысқары алып кетпеуі керек.                                                        Мұнайды газдан айыру кезінде әр түрлі жиіліктегі және амплитудадағы бүлкілдеу (пульсация) жүреді, ал табиғи газдарды айыру барысында бүлкілдеу болмайды, өйткені айырғыштарға негізінен сығымдалған және тұтқырлығы аз фаза (газ) түседі.                                          Табиғи газдарды айыру үшін тігінен, көлденеңінен және шар тәрізді орындалған айырғыштарды пайдаланады, бұлар жұмыс принципі бойынша гравитациялы, инерциялы, сұғындырмалы болып бөлінеді. Сонымен қатар аралас түрдегі айырғыштар да қолданылады. Осылардың ішінде, сұғындырма түріндегі және аралас түрдегі айырғыштар ең тиімді болып табылады.                                                                                                                                                          Гравитациялы айырғыштар қазіргі кезде қолданылмайды. Өйткені тек ауырлық күшін тудыру үшін үлкен өлшемдер керек, ал бұл үлкен металл шығынының жұмсалуына әкеледі.                                                                                                                                                                                       Газды және газдыконденсатты кен орындарында инерциялы айырғыштарды кеңінен қолданады. Олардағы шөгу тиімділігіне, тангенциальды келте құбырға үлкен жылдамдықпен (10 – 25 м/с) газды сұйық ағынды енгізу кезінде туындайтын, ортадан тепкіш күштерді қолдану арқылы қол жеткізуге болады. Ортадан тепкіш күштердің әсерінен сұйықтың ауыр тамшылары айырғыш тұлғасына пленка түрінде шөгеді де төмен қарай ағады, ал газ циклонның ортасына қарай сығымдала отырып, одан әрі газ құбырына беріледі. Осылайша, циклонды және гидроциклонды айырғыштардың жұмыс принципі бір болып табылады.

              СУРЕТ 1.1. ГАЗДЫ ДАЙЫНДАУ ҚОНДЫРҒЫСЫ

1.6.КОМПРЕССОРЛЫ СТАНЦИЯЛАРДЫҢ ҚЫЗМЕТІ ЖӘНЕ

      ОЛАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМДАРЫНЫҢ ҚҰРАМЫ

Компрессорлық станциялар газ құбырының өткізгіштік қабілетін арттыру мақсатында газ қысымын көтеруге және берілген қашықтыққа дейін газды тасымалдауды жүзеге асыруға немесе қажетті технологиялық процестерді қамтамасыз етуге арналған. Компрессор станцияларды әдетте табиғи газдың көп жиналған жерінде тұрғызады.

Компрессорлық станциялар құрылымының кешенінде келесі объектілер мен құрылымдар болуы мүмкін:

-          бір немесе бірнеше компрессорлық цехтар;

-          жинау жүйесі, механикалық және сұйық қоспаларды бөліп шығару және залалсыздандыру;

-          электрмен жабдықтау, сумен қамтамасыз ету; канализация, байланыс, найзағайдан қорғау және электрохимиялық тоттанудан сақтау, автоматты түрде басқару және телемеханизация жүйелері;

-          қосалқы және көмекші объектілер.

Осылайша, компрессорлар орналасатын ғимараттан басқа компрессорлық  станциялар аумағында мыналар тұрғызылады:

-          сумен циркуляцияны қамтамасыз ету үшін сорап орналасатын орын;

-          суды салқындатуға арналған құрылғы;

-          газды сұйықтан және механикалық қоспалардан алдын ала тазартуға арналған айырғыштар тобы;

-          майды ажыратқыштар, мұздатқыштар, мұздатқышта тұрып қалған конденсатты бөлуге арналған ажыратқыштар;

-          газды өлшеу пункті;

-          мұздатқыштардан және айырғыштардан бөлінген конденсатты айдап шығаруға арналған сораптың орналасатын орны;

-          механикалық шеберхана;

-          құбырлық жүйесі;

-          қосалқы ғимараттар.

Компрессорлық цех – компрессорлы станцияның негізгі кешені. Оған бір топ компрессорлық агрегаттар, сонымен қатар цехтың функциялануын  қамтамасыз ететін қондырғылар мен құрылымдар жүйесі кіреді.

Газ жинау коллекторынан – 1 газ айыру қондырғысына – 3 келіп түседі, онда сұйық және механикалық қоспалардан тазартылады. Одан әрі газ бірінші сатылы компрессорға – 7 берілу үшін қабылдау коллекторына – 5 келіп түседі және 1МПа қысымға дейін сығылады. Желі 2 бойынша майлы газ мұнайды дайындау қондырғысынан алдын ала тазалану үшін айырғышқа – 3 келіп түседі.

Бірінші  сатылы компрессордан айдалған газ май айырғыштардан өтеді, онда компрессордың цилиндрінен газбен бірге кеткен компрессорлық майдан босатылады да мұздатқышқа - барып түседі. Мұздатқышта май 30-40оС  дейін салқындатылады, нәтижесінде одан көмірсутектік конденсат бөлініп шығады. Газды конденсатты қоспаны бөлу үшін оны орташа қысымдағы айырғыштан – 14 өткізеді. Одан соң газ компрессорлардың – 7 екінші сатылы сығуының қабылдауына барады, онда қысым 7,84МПа  дейін жеткізіледі.

Екінші сатыда сығылған газ алғашқыда температураны төмендету және одан конденсатты бөлу үшін май ажыратқыш – 11 арқылы мұздатқышқа – 12 бағытталады. Газдан конденсатты бөлу үшін газ мұздатқыштан – 13 жоғарғы қысымдағы айырғышқа – 15 бағытталады. 10ГКН Газдымоторлық компрессорларымен жабдықталған компрессорлық станцияда қабылдау коллекторындағы – 5 газдың бір бөлігі қысым реттегіш – 4 арқылы газдымоторкомпрессорлардың отындық желісіне келіп түседі. Бөлініп шыққан конденсат, конденсат жинағыштарға – 16,17,18 бағытталады, ол жақтан сораптар орналасқан алаңдағы – 19 сораптармен ГӨЗ бағытталады.

          СУРЕТ 1.2. КОМПРЕССОРЛЫ СТАНЦИЯНЫҢ  ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ

                               СҰЛБАСЫ

              1- КӘСІПШІЛІКТЕН КЕЛЕТІН ГАЗЖИНАУ КОЛЛЕКТОРЫ;

                           2- МДҚ-НАН КЕЛЕТІН ГАЗ ЖИНАУ КОЛЛЕКТОРЫ;

                           3- СҰЙЫҚТАРДАН ЖӘНЕ МЕХАНИКАЛЫҚ ҚОСПАЛАРДАН

                             ГАЗДЫ АЛДЫН АЛА БӨЛУГЕ АРНАЛҒАН АЙЫРҒЫШТАР;

                           4- «ӨЗІНЕН КЕЙІН» ҚЫСЫМ РЕТТЕГІШІ;

                           5- І-ШІ САТЫЛЫ ҚАБЫЛДАУ КОЛЛЕКТОРЫ;

                           6- ЖАНАР ОТЫН ЖЕЛІСІ;

                           7- 10ГК ТҮРІНДЕГІ ПОРШЕНДІ КОМПРЕССОРЛАР;

                           8- ІІ-ШІ САТЫЛЫ ҚАБЫЛДАУ КОЛЛЕКТОРЫ;

                           9- І-ШІ САТЫЛЫ АРЫНДЫ КОЛЛЕКТОР;

                           10- ІІ-ШІ САТЫЛЫ АРЫНДЫ КОЛЛЕКТОР;

                           11- МАЙ АЙЫРҒЫШТАР;

                           12- І-ШІ САТЫЛЫ МҰЗДАТҚЫШТАР;

                           13- ІІ-ШІ САТЫЛЫ МҰЗДАТҚЫШТАР;

                           14- ОРТАША ҚЫСЫМДАҒЫ АЙЫРҒЫШТАР;

                           15- ЖОҒАРЫ ҚЫСЫМДАҒЫ АЙЫРҒЫШТАР;

                           16,17,18- КОНДЕНСАТҚА АРНАЛҒАН СЫЙЫМДЫЛЫҚТАР;

                           19- СОРАПТАР ОРНАЛАСАТЫН ОРЫН;

                           20- ГАЗӨЛШЕУ ПУНКТІ.

Осылайша, газды көп сатылы сығу кезінде, әрбір сатыдан кейін газ салқындатылады, бұл кезде одан конденсат түріндегі біршама мөлшерде ауыр көмірсутектері бөлініп шығады. Конденсаттан газдың неғұрлым толық бөлінуі газды дайындау әдістерінің – адсорбция, майлық абсорбция және төменгі температуралы айырғыш көмегімен жүзеге асырылады.

  1.7. КОМПРЕССОРЛЫҚ СТАНЦИЯНЫҢ НЕГІЗГІ ЖАБДЫҚТАРЫ

Компрессорлық цехтың негізгі жабдығы – компрессорлар, олар поршендік, ортадан тепкіш және бұрандалы болады; беріліс жетегі газдық қозғалтқыштан, электроқозғалтқыштан және авиациялық турбинадан тұруы мүмкін.

Компрессорлар бір сатылы немесе көп сатылы болады.

Поршендік компрессорлардың қызметі компрессорлық цилиндрдің жұмысшы көлемінің өзгеруі нәтижесінде газды ығыстырып шығару принципіне негізделген; көлем ұлғайған кезде жұмыстық қуыстар газбен толтырылады, ал жұмыстық қуыстардың көлемі азайған кезде онда тұрған газ сығылады да, айдау құбырларына ығыстырылып шығарылады.

Ортадан тепкіш компрессорлардағы қысымның жоғарылауына, оған үлкен жылдамдықты беру арқылы және ағынның кинетикалық энергиясын біртіндеп диффузордағы қысымның потенциялдық энергиясына айналдыру жолымен қол жеткізуге болады.

Бұрандалы компрессорларда, сығылған газдың қысымы компрессор тұрқысында жанасқан бұрандалар тәріздес екі ротордың айналуы нәтижесінде компрессордың жұмыстық қуыс көлемінің азаюы салдарынан ұлғаяды. Бұрандалы компрессорлар соңғы айыру сатысындағы мұнай-газын жинау үшін кеңінен қолданылады.

Олар ықшамдылығымен ерекшеленеді, тығыздығы әр түрлі газ үшін қолданыла береді және де күрделі фундамент құрылымдарынсыз ашық алаңқайларда бекітіледі, монтаждау мен қызмет көрсету қарапайым.

Газдымотор компрессорлары деп, компрессорлық бөлік пен газды қозғалтқыш бір тұлғада бірге орналасқан поршенді компрессорлық агрегатты айтады. Қозғалтқыш цилиндрлерінің саны 8-ден 12-ге дейін болады, агрегаттар үлкен металл шығындарымен сипатталады. Іс жүзінде поршендік компрессорлардың қабылдауындағы қысым жеткілікті жоғары болғанда және салыстырмалы газ шығыны онша көп болмаған жағдайда газды сығу дәрежесі 2 үлкен болғанда қолдану тиімді.

Компрессорлардың негізгі параметрлері – сору және айдау кезіндегі оның бергіштігі мен қысымы болып табылады. Айдау қысымының сору қысымына қатынасы компрессордың сығу дәрежесі деп аталады.

Газды-мұнайлы және мұнайлы кенорындарында жоғары қысымдағы газ скважиналары болған кезде, сонымен қатар айырғыштардағы қысымдардың үлкен айырмашылығы кезінде ағысты аппараттар немесе эжекторлар қолданылады.

Жоғары қысымдағы жұмысшы газ эжектор  соплосы арқылы өткен кезде оның жылдамдығы тез артады. Жұмысшы газдың шапшыма ағысының маңында төменгі қысымды аймақ пайда болады, оған қабылдау камерасынан төменгі қысымдағы газ сорылады. Араластыру камерасында, содан кейін диффузорда жоғарғы және төменгі қысымдағы газдар араласады, және де аппараттан шығар жолда олардың температуралары, ағыс жылдамдықтары мен қысымдары теңеседі.