ГНП газ айдау үшін жерасты курсавой

                                     КІРІСПЕ

Мұнай    және    мұнай   өнімдерін   алыc   қашықтыққа   тасымалдаудың негізгі  түрлеріне  теміржол,    су,    құбыр   өткізгіштер   және    автомобиль транспорты  жатады.  Кейбір  жағдайларда  мұнай  өнімдері тұтынушыларға ұшақ  және  тік  ұшақ  арқылы  жеткізіледі.

              Су  транспортында  (теңіз  және  өзен )  ішкі  мұнай  және  басқада мұнай  өнімдері  (бензин,  керосин,  дизельдік  отын,  мазут  және  т.б.) Өздігінен  жүретін  (танкерлер)  және  өздігінен  жүрмейтін  (мехтерлер, баржалар)  түрдегі  ыдыстарға  тасымалданады.

              Мұнай  өнімдерін  автомобильмен  тасымалдағанда,  оларды  ірі  мұнай базаларынан  ұсақ  мұнай  базаларына, содан  соң  тұтынушыларға жеткізіледі.

              Мұнай  және  мұнай  өнімдерін  құбыр  арқылы  тасымалдау  кез- келген қашықтыққа  көп  мөлшерде  мұнай  және  мұнай  өнімдерін  тасымалдауға мүмкіндік  береді.

              Қазіргі  уаққытта  теміржол  арқылы  мұнай және мұнай өнімдерін цистерналармен тасымалдайды және оларды  кішігірім  ыдыстар  мен контейнерлерде  тасымалдайды.

              Мұнай  ыдыстары  металлдан  (бочкалар, бидондар) немесе  ағаштан (бочкалар)  жасалған  ыдыс,  бұл  ыдысты  толтырғаннан  кейін  қарапайым вагондарға  тиеп,  тасымалдау  ережелерін  сақтап  тасымалдайды.

              Бұндай тасымалға  мұнай  өнімдерін  берік  күйде  тасымалдауды  мысал  етуге  болады.

              Контейнерлер  вагондардың,  цистерна  мен  кішігірім ыдыcтар арасында орташа деңгейде тұрады. Мұнай контейнерлері кішірейтілген пішіндегі цистерналар болып табылады, олар вагондарда бір-бірінен ажыратылып тасымалдана да береді Қабылдау пунктерінде  мұнай өнімдерімен толтырылған контейнерлерді платформадан кран  көмегімен түсіреді.

                 1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ

               1.1. МАГИСТРАЛЬДІ ҚҰБЫРЛАР ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТ

     Қазіргі заманғы транспорт түрлері, яғни теміржол, су, әуе, автомобиль транспорттарының арасында құбыр тасымалы ерекше орын алады. Біріншіден, құбыр транспорты, бұл - газ, мұнай және мұнай өнімдерін магистральді түрде болып табылады.

Мұнай кен орындарында әртүрлі құбырлар кездеседі:

- тағайындалуы бойынша - мұнай құбырлары, газ құбырлары, мұнай-газ, су құбырлары және су құбырлары;

- арыны бойынша - арынды және арынсыз;

- жұмыс қысымы бойынша - жоғары, орташа және төменгі қысымды;

- төселу тәсілі бойынша –жерасты, жерүсті және жербеті;

- айдалатын өнімнің құрамы бойынша - мұнай, газ, мұнай-газ су коллекторлары, тауарлық мұнай құбырлары;

- жұмыстың гидравликалық схемасы бойынша - тармақталған қарапайым құбырлар, тармақталған күрделі құбырлар.

Ең алғашқы құбыр - бамбуктан жасалған, арынсыз су құбыры болатын 1878-жылы ең алғашқы мұнай құбыры салынды.

Скважина өнімдерін жинау және дайындаудың барлық элементтері бір-бірімен құбыр арқылы байланысады.

            Қабат қысымын ұстау үшін суды айдау скважиналарына тасымалдауға арналған құбырлар былай бөлінеді:

             - магистральді су құбырлары-қысымды көтеретін сорап станциялардан;

             - жеткізетін су құбырлары-магистральді су құбырынан шоғырлы сорап станциясына дейін;

             - тарататын су құбырлары-айдау ұңғыларына дейін.

Барлық құбырлар сұйыққа толық толтырылған және толық толтырылмаған құбырлар болып бөлінеді. Қимасы сұйыққа толық толған құбырларда арынды деп атайды, ал толық толмаған құбырларды арынды деп те, арынсыз деп те атайды. Лақтыру желілері және мұнай жинау коллекторлары әдетте сұйықтармен толық толмайды. Өйткені олардың қимасының бір бөлігі газбен толтырылады.

              Скважина өнімдері лақтыру желісінен автоматты топтық өлшеу қондырғысына дейін сағадағы және АТӨҚ-дағы қысымдардың айырмашылығы есебінен қозғалады.

              Скважина өнімдеріне байланысты лақтыру желілерінің диаметрі 75-150мм аралығында қабылданып, жерасты арқылы төселеді. Олардың ұзындығы техника экономикалық есептер арқылы анықталады және қашықтығы 4 км-ге  дейін жетеді. АТӨҚ-нан сығымды сорап станциясына (ССС-ДНС) дейін немесе мұнай дайындау қондырғысына (МДҚ-УПН) дейін, әдетте диаметрлері 200-500мм болатын жинау коллекторлары төселеді және қашықтығы 10км-ге дейін жетеді. Мұнай кенорындарында мұнайдан бөлінген газды жинау және дайындау үшін газ құбырлары төселеді.

              1.2. ГАЗ ҚҰБЫРЫНЫҢ АРНАЛУЫ ЖӘНЕ ЖІКТЕЛУІ

Теміржол  су тасымалымалына қарағанда құбыр тасымалында құбыр түріндегі арнайы жолдар құрылысы қажет, өйткені осы жол арқылы тек сұйық мұнай өнімдері мен газ тасымалынады.

              Магистральді наз құбыры деп-газ өндіру аймағынан, газ пайдалану аймағына тасымалдау құбырын айтады. Газдың құбыр бойымен қозғалуын компрессор станциялары (КС) қамтамасыз етеді, олар трассаның бойында белгілі бір ара қашықтықта орналасады.

              Территориялық орналасуына, ұзындығына және қасиеттеріне байланысты құбырлар кәсіпшілік, зауыттық, базалық және магистральді болып бөлінеді. Қазіргі таңда магистральді құбырлар кеңінен қолданылады. Магистральді құбырлар деп  - әртүрлі  сұйықтықтар мен газдарды алыс қашықтыққа тасымалдауға арналған құбырларды айтады.

Магистральді газ құбырлары шикі мұнайды өнеркәсіптен өңдеу зауыттарына айдау үшін қолданылады. Құбырлар диаметріне қарай 4 класқа бөлінеді. 

1)      1200-1000мм аралығында;

2)      1000-500мм аралығында;

3)      500-300мм аралығында;

4)      300мм-ден төмен.

         Магисттральді газ және мұнай құбырлары халық шаруашылығында маңызды рөль атқарады. Қазіргі таңда магистральді құбырларының ең төменгі ұзындығы 50км-ге жетеді.

              Пайдаланып жүрген құбырлардың диаметрі әдетте, 200-800мм аралығында болады. Диаметрі 200мм-ден төмен құбырларды магистральді желіде қолданбайды, өйткені бұл экономикалық жағынан тиімсіз. Жобаланып жатқан магистральді құбырлардың магистральді диаметрі 1мм-ге жетеді.

              Магистральді құбырлардың ерекше белгілеріне мыналар жатады:

            - үлкен ұзындық;

- жоғары айдау қысымы;

- үлкен диаметрлер;

- аралық станциялардың болуы;

              Айдаудың жоғары қысымына байланысты магистральді құбырлардың беріктігіне және қажетті қондырғылармен жабдықталуына жоғары талаптар қойылады.

Магистральді құбырлар жыл бойы, күндіз-түні жұмыс жасайды. Газды құбыр арқылы айдағанда 5-6,5мПа қысым пайда болады.

Магистральды газ құбыры - құбыр бойындағы қысымға байланысты 2 кл-қа бөлінеді. 1 кл-қа қысымы 2,5-тен 10мПа-ға дейін, 2кл-қа 1,2-ден 2,5мПа-ға дейін, 1,2мПа-дан төмен қысымда пайдаланылатын газ құбырлары магистральдыққа жатпайды, олар өндіріс аралық, заводшілік, қалаларда және тұрғын айматарда т.б. қалаларға жатады.

Магистральді құбырының жерасты объектілеріне компрессорлық және аралық станциялар жатады. компрессорлық станциялардың негізгі құрылыстары:

-компрессорлық цех;

-жөндеу блоктарK;

-шаңа слағыштар алаңы.

          1.3.МАГИСТРАЛЬДІ ГАЗ ҚҰБЫРЛАРЫНЫҢ ТӨСЕМДЕРІ

         Қазіргі заманғы құрылысы бойынша магистральді мұнай-газ құбырлары үш негізгі конструктивті төсемдерден тұрады:

1.       Жерасты төсем.

2.       Жерүсті төсем.

3.       Жербеті төсем.

Магистральді құбырлардың жерасты төсемі келесі нормалармен сипатталады.

              Диаметрі 1000мм-ге дейінгі құбырларды салу тереңдігі Һ=0,8 метрден төмен болмауы керек және 1м құбырлардың диаметрі 1000мм-ден жоғары болады. Батпақтарда немесе торфты жерлерде Һ=1,1М-ге тең. Құмды бархандарда Һ=0,6м. Жерасты газ құбырлары жерасты және қиыршық тасты жерлерде жұмсақ топырақпен 10см-ге дейін салып оқшаулау, жамылтқыны зақымданудан қорғау үшін үстіне 20см қабатпен жұмсақ топырақ себеді. Магистральді құбырларды су бөгеттерінен, батпақтан, темір және автомобиль жолдарынан өту үшін оларды жерастына салады.

              Жерүсті төсемдері  (негізінен газ құбырлары) көп жылғы тонды және әлсіз тұрақты топырақ батпақтарда және шөлді аймақтарда табиғи бөгеттерден және кішігірім өту жолдарындағы аудандарда қолданады. Жерүстінде орналасқан құбырларда және олардың учаскелерінде компенсаторлар болады. Олардың конструкцияларына мыналар кіреді: жылан тәрізді жерүсті төсем, жай берілген учаскелері бар жерүстінде өтетін газ құбырлар және т.б. Тіреуіштер конструкцияларына байланысты жерүстінде өту жолдары келесі түрлерге бөлінеді:

- біраралық;

- көпаралық;

- компенсаторсыз;

- Г тәрізді компенсаторы бар;

- П тәрізді компенсатор;

- жылан тәрізді компенсатор және т.б.

             Газ құбырының жер бетіндегі төсемі сирек қолданады. Бұл кезде келесі жағдайлар жағдайлар ескеріледі батпақ немесе сулы жерлерде газ құбырды дайындап қойған негізге төсейді және торфпен, минеральді топырақпен үйіп себеді. Минеральді топырақ қабатпен жамылған жерасты жерлерде газ құбырын жобалаған жерге салып, оны минеральді топырақпен (жамылған) үйіп көмеді.

            Жерасты, жерүсті, жербетінен өтетін газ құбырларына арматуралар пісіріп бекітеді. Арматуралар құбырлардың сынау қысымына есептеліп салынады.

          Жобалаған жерлерге төселетін, құбырлардың сапасына және құбырларды жасауға арналған материалдарға жоғары талап қойылады (материал Сапасына, тұрба және жабын өлшемінің дәлдігіне, пісілген тігістердің сапасына).

           Материал сапасы мынадай механикалық ерекшеліктерімен сипатталады:

- уақытша кедергі;

- аққыштық шегі;

- салыстырмалы ұзындық;

- соққылама тұтқырлық.

            Сондай-ақ, созылымдылығы мен пісірілгіштігіне де аса мән беріледі. Агрессивті ортада қолданылатын құбырлар коррозияға төзімді келеді. Бірақ, бұл материалдардың механикалық ерекшеліктері  онша жоғары дәрежеде емес. Бұл материалдардан жасалған құбырларының аз мерзімге қолдануға ғана  жарамды болып келеді. Магистральді газ құбырларын болаттан дайындайды. Болат тиімді, берік жақсы пісірілетін және сенімді материал. Дайындау тәсіліне қарай магистральді құбырлардың тұрбалары тігіссіз, бойлай тігілген және спиральді тігіспен дәнекерленген құбырлар. Диаметрі 426мм-ге дейінгі құбырлар үшін тігіссіз құбырлар үшін қолданады.

            Болат ҚНжЕ талаптарына сай болуы тиіс. Мысалы, көмірсутекті болат үшін аққыштық  шегінің уақытша кедергіге қатынасы 0,75-тен аспауы тиіс. Тұрбалардың металында сызаттар, бұзық жерлер болмауы тиіс.

           Спираль тігісті құбырларды дайындау процесі былайша жүргізіледі: рулондағы болат лента провильдік машинаға жіберіледі, одан соң жиектерді өңдейді, сосын беріліс машинасы лентаны дәнекерлеу қондырғысына енгізеді. Бұл қондырғының қалыпқа келтіру элементі втулка тәріздес болады, втулканың бойлық осі болат лентаның бұрышындағы оське тең келеді. Втулка арқылы өткен лента спиральға оратылады.

Спираль тігісті құбырлардың кемшілігіне мыналар жатады:

- тігістің үлкен бойлығы;

- дәнекерлеу сапасын бақылаудың күрделілігі;

- рулонға оратылған болат сапасының күрделілігі;

Грунтқа төселген құбыр көптеген сынаулардан өткізіледі сақиналық, бойлық және радиальді кернеулер.

Құбырды төсер алдында сым арқанды тексеруден өткізу қажет.

Киржимде орнатылған шығыр киржимнің негізгі конструкциясына берік бекітілуі тиіс. Шығырға түсетін салмақ оның жүк көтергіштігінен аспауы тиіс.

Жұмыс өнімділігінің арттыру үшін және құбырлар берік төселуі және бекітілуі тиіс.

Құбырдың өрілген бөлігі теңізге түсірілгеннен кейін және құбыр киржимге бекітілгеннен кейін ғана құбырлар тұғырықтарға көтерген жөн.

Құбырларды төсеу кезінде бригада құбыр төсеуге қажетті механизмдермен, қондырғылармен қамтамасыз етілуі тиіс. Әр жұмыскер тиісті арнайы киімдермен, қондырғылармен жабдықталу тиіс. 

           1.4.ҚҰБЫРЛЫҚ АРМАТУРА

              Міндетіне байланысты арматураны келесі топтарға бөледі:

              1.Жапқыш;

              2.Сақтандырушы;

              3.Реттеуші.

              Арматураның негізгі параметрлері - өткізу тесігінің шартты диаметрі (Дш), шартты (Рш) және жұмыстық (Рж) қысымдар.

              Арматураның шартты диаметрі деп – қосылған құбырлардың нақылы өткізу диаметрін айтады.

              Шартты қысым – бұл қолайлы температуралық жағдайдағы бұйымды пайдалану кезінде осы бұйым үшін максимальді мүмкін қысым. Арматураның құжатында (сертификатында) оны пайдаланудың шартты қысымы және температуралық мүмкіндік шегі көрсетіледі.

              Жұмыстық қысым – бұл нақты температуралық жағдайда пайдалану кезіндегі максимальді мүмкін қысым.

              Арматура болаттан (көміртегі, легірленген немесе тот баспайтын), шойыннан, пластмассадан, қоладан, латуннан, алюминийден немесе басқа да материалдардан жасалады.