Акша пайда болуы

       Шетелдік  экономикалық әдебиеттерде «ашық» экономика  ұғымы негізгі 3 фактордың дамуын қажет етеді:

• ұлттық валюталардың айырбасы;
• капитал қозғалысы;
• тауар саудасы.

       Бұл ашық экономиканың макродеңгейдегі  нәтижесі.

       Абсолютті ашық экономика дүниежүзінде кездеспейтінін атап өткен жөн. Бүгінгі күні ашық типтегі экономика елдері болып Батыс елдері, Канада, АҚШ және Жапония есептеледі. А.Ю. Юдановтың айтуы бойынша: «Ашық экономика кез-келген капиталистік мемлекетке тән құбылыс» Ашық экономиканың келесі мінездемесі есепке алынған

      ҚОРЫТЫНДЫ 

       Сөйтіп, жүргізілген зерттеу мынадай қорытынды жасауға мүмкіндік береді:

       Ақшалар ертеден адамзатың пайда болуымен катар өмір сүріп келеді десе болады. Ғасырлар бойы ақша өзгеріп отырған  және бүгінде олардың жағдайы аяқталған, соңғы фраза болып табылмайды.

       Тауар айналысының тарихи дамуы процесінде жалпыға бірдей эквивалент формасы  әр алуан тауарлар болған: мал, тері, бақалшақ, металл бұйымдары және т.б. Мұның барлығы тауар өндірісі мен тауар айналысының болуына  негізделген ақша қажетгігінін, себептерін түсіндіреді.

       Экономикалық категория ретінде акшалар өндіріс және бөлу процесінде адамдар арасындағы экономикалык қаты-настарды бейнелейді. Бұл жерде ақша бес түрлі қызмет ат-қарады: кұн өлшемі, айналыс кұралы, төлем құралы, казына жинау және қорлану кұралы, дүниежүзілік акшалар.

       Ақшаның өзінде, сондай-ақ олардьщ қызметтерінде  жылдар бойы өзгерістер болды. Егер де бұрындары сатып алу - сату процесі жалпыға бірдей эквивалентпен алтынмен жүргізілсе, бұл күндері қағаз және несие акшалармен жүзеге асуда.

       Ақша  агрегаттары – ақша массасының көрсеткiштерi. Барынша өтiмдi ақша агрегаты М0 агрегаты болып табылады, оған айналыстағы  қолма-қол ақша кiредi. Қарастырылып отырған кезеңде М0 ақша агрегаты 2006 жылғы 161701 млн. теңгеден 2005 жылғы 379273 млн. теңгегег дейiн динамикалық түрде өстi, ол 235% құрайды. 2003 жылы бұл көрсеткiш 148% құраған болатын. М0 ақша агрегатының өсуi экономиканың тұрақтануы мен халықтың өмiр сүру деңгейiнiң жақсардығын көрсетедi. М0 ақша агрегаты өзгерiсiнiң динамикасын диаграммадан байқауға болады.

       Өтiмдiлiгi бойынша ұқсас ақша агрегаты М1 агрегаты болып табылады. М1 құрылымында шамамен 7%-н халықтың теңгедегі аударылатын  депозиттері және 2003 жылғы 21%-тен 2008 мен 2005 жылдардағы 38%-ке дейiн - банкiге жатпайтын заңды тұлғалардың теңгедегі аударылатын депозиттері құрайды. Өтiмдiлiгi төменiрек ақша агрегаты М2 агрегаты болып табылады. Өтiмдiлiгi одан төмен ақша агрегаты М3 агрегаты болып табылады.

       Ақша  қоры халықтың ақша қаражаты және коммерциялық банктердiң резервiнен тұрады. Ақша қоры өсу тенденциясына ие, сол сияқты Ұлттық Банктiң екiншi деңгейдегi банктерi мен басқа ұйымдарының депозиттерi де, ал Қазақстан Республика Ұлттық Банкiнен тыс қолда бар ақша болса керi тенденцияға ие.

       Қазақстан теңгесі соңғы жылдары тұрақты төлем құралы болып қана қоймай, еркін алмастырылатын валюталарға шексіз айырбасталады және біршама тұрақты валюталар қатарына кіреді.

       Қазақстанға ұлттық валютаның сәтті енгізілуі, әрі қарай оның сыртқы және ішкі тұракгылығын қамтамасыз етуді талап етеді.

ӘДЕБИЕТ ТІЗІМІ 

1. Әубәкіров Я. Экономикалық теория негіздері. Алматы,2004
2. Мәуленова С.С. Экономикалық теория. Алматы, 2003
3. Осипова Г.Н. Экономикалық теория негіздері. Алматы, 2002
4. Сейтқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер. Алматы, 2001
5. Ханжигитов Н. Выбор показателя базовой инфляции в Республике Казахстан // Экономика и статистика №1. 2006
6. Шеденов Ө.Қ. Жалпы экономиқалық теория. Ақтөбе, 2004
7. Казахстан в цифрах. Агенство Республики Казахстан по статистике. Алматы, 2005
8. Послание Президента народу Казахстана «Об основных направлениях внутренней и внешней политики на 2003 год».
9. Послание Президента народу Казахстана «Об основных направлениях внутренней и внешней политики на 2004 год».
10. Регионы Казахстана. Агенство Республики Казахстан по статистике. Алматы, 2005
11. Макконнелл К.Р., Брю С.Л. Экономикс. 2 т. -Таллин, 1993
12. Самуэльсон П. Экономика. -М., 1964
13. Герчикова Н.Н. Менеджмент. Учебник. – М.: Банки и биржи, ЮНИТИ, 1995
14. Гвишини Д.М. Организация и управление. – М.: Наука, 1972
15. Вольфанг Хайер. Как делать бизнес в Европе. – М.: Прогресс, 1990
16. Күлекеев Ж.Ә., Есенғалиева К.С., Тастандиева Н.Б., Микро-макроэкономика терминдерінің орысша-қазақша сөздігі Алматы-1995ж. 245б.
17. Мамыров Н.Қ., Тлеужанова М.Ә., Макроэкономика Алматы -2003ж 23-28б
18. Осипова Г.М., Экономикалық теория негіздері  Алматы-2002ж 123б.
19. Оразәлі С. ХХІ қандай экономикамен келем. – Алматы. – Қазақстан. - 1996 ж. 120 б.
20. Смагулов А.С., Лизинг и  рейтинг, Алматы, 2000ж
21. Смагулова Р.О.,Қаржы, Ақша айналысы және несие, Алматы, 2008
22. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің 2007 жылғы жылдық есебі. – Алматы, 2008ж.
23. Ли В.Д.,Финансы в вопросах и ответах,Алматы, 2005ж
24. Белоглазовой Г.Н.,Деньги, кредит, банки, Алматы,2004ж
25. Мақыш С.Б., Ақша айналысы және несие, Алматы, 2004ж