Материалдық емес активтер

• багдарламамен цамтамасыз ету, ол әлде сатып алынады, не болмаса субъектінің өзі жасайды және сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;

• патенттер - заңды түрде танылған және тіркелген айрықша қ^қыңтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруға, не болмаеа арнайы ерекіие процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік қрсық береді;

•    ұйымдастыру  шыгындары  (цалдырылган  шыгындар)  - субъект  шеккен шығылдар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алылады немесе шығындар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруыла байланысты шығылдар, үзақ мерзімді алдыл ала төлеу - бірнеше жыл бұрын аванс болъш төленетін) сақтандыру;

• гудвилл - субъектінің жағымды сипаттамасыла байланысты сатыл алушылың сауда сәтінде пайда болған құндылығы. Ол сатып алушылың бухгалтерлік балансында сатылып (субъектінің тұтастай алғандағы қоры) мен таза активтердің жеке-жеке нарықтық құн сомасы арасылдағы айырма ретінде анықталады. Been мақсаттары үшін гудвилл фирманың алған нақты бағаеы мен таза активтердің сәйкее теңестірілген әділ нарықтық бағасы араеылдағы айырма ретінде қараетырылады. Таза капитал: «капитал ми-нус міндеттемелер» болыл анықталады; басқадай (авторлық құқықтар — шығарма, әзірлеме және т.б. авторларға заңмен берілетін қорғау формалары, еауда маркалары немесе тауарлық белгілер - ұйымға, өнімге (көрсетілген қызметке) берілген, атаулар_? рәміздер немеее сәйкеетендіруді білдіретін басқалары); франпшзалар - мемлекеттік меншікті пайдалану құқығына ие болу немесе коммуналдық қызмет көрсету және т.б. үшін үкіметтік органдар береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.2 Материалдық емес активтер  түсуі мен құрылуын есептеу.

Материалдық емес активтер мылалардың нәтижееінде  алынады:

• сатылулар

Мысалы. Бағдарламалық қамтамасыз ету алынды:

а)нақты  өзіндік құнға:

 «Бағдарламамен  қамтамасыз ету» шот дебеті                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          «Төленетін шоттар» шот кредиті                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     ә) ҚҚС сомасына:

 «Өтелетін  ҚҚС» шот дебеті;    

«Төленетіншоттар»шоткредиті(15%)                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     б) объектіні дайын жағдайға дейін жеткізу бойынша шыққан шығындар сомасына: 2730 «Бағдарламамен қамтамасыз ету»шот дебеті;                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             «Қызметкерлердің қызметін өтеу бойынша есеп айырысулар»,

 «Әлеуметтік  салық»

«Басқадай кредиторлық берешек» жарғы капиталына салымдар - материалдық емес активтер тараптардың шартпен белгіленген бағаеы бойылша ееепте көреетіледі:

Материалдық емес активтердің есебі

І.Жарияланған капитал сомасына:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                      

 «Төленбеген  капитал» шот дебеті

 «Жай  акциялар» шот кредиті, 

 «Артықпқыпықты  акциялар», 

«Жарғы  капиталыла салымдар мен пайлар»                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             Жарғыда көрсетілген, салынған материалдык емес активтеплін «Материалдық емес активтер

«Төленбеген капитал» шот кредиті кәсіпорындардың бірігуі нәтижесінде ие болу - материалдық емес активтердің бастапқы құны өткізу құны бойынша мойындалады, егер оны күмәнсіз сенімділікпен бағалау мүмкін болмаса, онда актив жеке материалдық емес актив болың танылмайды, алайда гудвиллге (фирманың іскерлік беделінің бағасы) енеді; өйткені жақсы іскерлік бедел, қолайлы мекен-тозақ бар тауар нарықта жақсы белгіленген бағасы бар және т.б.

Мысалы. 5 000 000 теңгеге ұйым сатып алынды, активтің өзіндік құны 6 000 000 теңге.

 «Басқадай  кредиторлық берешек» шот дебеті

«Ағымдық  шоттағы ақша» шот кредиті  6 000 000.

                        Гудвилл сомасына:

 «Гудвилл»  шот дебеті

«Ағымдық  шоттағы ақша» шот кредиті  2 000 000.

                            Қосылған кезде: Барлық активтердің  дебеті

 «Басқадай  кредиторлық берепқек» шот 6 000 000»

Сатып алынғам  таза активтердің әділ құны фирманың сатылым бағасынан (сатып алатын субъект үшін бұл - пайдалы мәміле) артса, сатылым бағасы мен алынған  активтердің әділетті құн арасындағы есептелетін теріс айырма болыл  табылады және теріс гудвилл (бэдвил) деп аталады. Кез келген теріс  гудвилл фирма алған активтердің  құндылықтарыл азайту үшін пропорциональды  бөлінуге тиіс. Мұндай жағдайда теріс  гудвиллді болдырмау үшін материалдық  активтердің құндылығын азайту қажет:

   мемлекеттік жәрдем ақша (субсидиялар)  есебінен шығындардың нақты сомасына (бағдарламамен қамтамасыз ету): 102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету»  шот дебеті

571 «Жиынтық табыс» шот кредиті;

   айырбас - ұқсас емес активке  айырбастау нәтижесінде алылған  материалдық . емес активтердің  бастапқы құны алынған немесе  төленген ақшалай қаражат сомасына  түзетілген, айырбасқа алынған активтің өткізу құны бойынша мойылдалып танылады.

 

Қаржылық  есеп

ә) ҚҚС  сомасына: «Өтелетін ҚҚС» шот дебеті

 «Төленуге  тиіс шоттар» шот 16 000,

Айырбасқа берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің нақты өзіндік пқны есептен шығарылды: 841 «Материалдық емес активтердің істен шығуы бойынша шығылдар» шот дебеті

«Бағдарламаменқамтамасыз  ету» шот кредиті                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   60 000.

Сатып алушыға  шот ұеынылады:

а) берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің келісімшарттық құнына: 2110 «Алуға арналған шоттар» шот дебеті

 «Материалдық  емес активтердің істен шығуынан түскен кіріс» шот кредиті                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        80000;