Материалдық емес активтер есебі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«МАТЕРИАЛДЫҚ ЕМЕС АКТИВТЕР ЕСЕБІ»

тақырыбы бойынша

ЖОСПАР

КІРІСПЕ

I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.

1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері.

1.2. Материалдық емес активтер есебін анықтау.

1.3. Материалдық емес активтердің амортизациясын есептеу.

II ТАРАУ. Қаржылық нәтижені анықтаудағы кірістер мен шығындар есебінің көрінісі

2.1. Банктің кіріс операциясының есебі

2.2.Банктің шығын операциясының есебі

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер:

КІРІСПЕ

Жұмыс 21 беттен тұрады. Курстық жұмыста 2 кесте, 6 мысал бар. Жұмысты дайындауда 7 әдебиет көздері қолданылды. Оның мазмұнын төмендегідей маңызды терминдер сипаттайды: материалдық емес активтер есебі, материалдық емес активтердің маңызы, салық міндеттемесінің есебі, міндеттеме тәсілімен табыс салығының есебі, салық базасы, салық мөлшерлемесі, салық кезеңі, салық салу объектісі, салық түрлері, алымдар, төлемдер, кеден төлемдері және т.б.

Ұйымдық-құқықтық жағынан салықтар--- бұл мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгіленген,белгілі бір мөлшерде және мерзімде бюджетке төленетін қайтарусыз және өтеусіз сипаттағы міндетті ақшалай төлемдер.

Салықтардың  экономикалық мәні олардың өзінің функциялары мен міндеттерін  жүзеге асыру үшін мемлекет жұмылдыратын ұлттық табыстың бір бөлігі болып табылатындығында.

Қазіргі кезде бухгалтерлік есеп ең басты бір орын алады. Ол кәсіпорынның қаржылық жағдайын сипаттап, басқарушы шешім қабылдаудың негізі. ҚР аймағында әрекет етіп тұрған барлық субъектілерге қаржылық есеп беруді және бухгалтерлік есепті жүргізу міндеттілігі жүктеледі. Жалпы алғанда салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі. 2001 жылғы 12 маусымда №209-11 Қазақстан Республикасының «Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы» (өзгертулер және толықтырулармен) салық Кодексі қабылданды. Кодекске сәйкес жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады.

Мемлекеттік бюджет-жалпы мемлекеттік тұрғыдан бөліп пайдалану, жұмсау үшін құрылатын қаржы қоры болып табылады.

Бюджеттің қаржысы экономиканы дамытуға, халықтың материалдық әл-ауқатын және мәдени деңгейін көтеруге және басқа да мақсаттарға пайдаланылады. Жеке және заңды тұлғалардан алынатын салықтар мемлекеттік бюджетті толықтырудың негізгі көзі болып табылады
I ТАРАУ. Материалдық емес активтер есебінің маңызы.

1.1. Материалдық емес активтерді анықтау және оларды тану критерийлері.

«Материалдық емес активтер» ҚЕХС (Қаржылық есеп берудің хальщаралык стандарттарына) және 28 «Материалдық емес активтер есебі» БЕС (бухгалтерлік есеп стандарттары) сэйқес Материалдық емес активтер экімшілік мақсатта жэне басқа субъеқтілерге жалға беруде, өндірісте жэне тауарларды (жұмысты, көрсетілген қызметті) өткізуде ұзақ уақыт бойы (бір жылдан астам) қолдануға арналған, заттай формасы жоқ, үлестірілетін ақшалай емес активтер, оларды:

а)              анықтауға болады;

ә) субъект бақылайды;

б)              қолданудан субъект болашақта эқономиқалық пай да алуды күтеді.
Материалдық емес бап Материалдық емес актив болып саналады, егер:
а) Материалдық актив анықтамаларына сэйкес келсе;

ә) белгі - өлшемдерге сай келеді және мынадай жағдайда есепте тіркеледі:

-          субъектінің осы активке тікелей байланысты болашақта күтілетін экономикалық пайда алу ықтималдығы жоғары болса;

-          актив құнын күмәнсіз сеніммен анықтауға болса;

-          материалдық емес активтерді тану сэтінде олардың бастапқы құн бойынша бағаланғанында.

Материалдық емес активтердің бастапқы құны оларды сатып алу құнына тең болады, бұған оларды алуға кеткен жэне қолдануға әзірлейтін жағдайға (сатып алу бағасы, орны толып өтелмейтін салықтар мен алымдыр және т.б. шығындар) келтіруге жұмсалған шығындар кіреді.

Материалдық емес активтерді жіктеу.

Ұйымның материалдық емес актив объектілерін қабылдау - тапсыруды құжатпен ресімдеу үшін материалдық емес актив түрінің толық атауы, оның ұйымға берілген ай-күні, жылы (ұйымда жасалған ай-күні, жылы), объектінің сипаттамасы, оның құны, амортизация нормаеы және басқа қажетті мағлұматтар көрсетілуі тиіс.

Материалды емес актив объектілерін қабылдауды ресімдегенде акт материалды емес актив объектісінің эрбір объектісіне бір данадан жасалады. Материалды емес активтердің бірнеше біртектес объектілерін қабылдауды ресімдейтін жалпы акт жасауға болады. Акт рэсімделгеннен кейін материалдық емес актив объектісін немесе оны қолдануды жүйелеп баяндайтын құжаттама немесе осы объеқтіғе қатысты ұйымның сондай жэне таты басқа мүліктік қудықтарьш растайтын құжаттар тіркеліп, ұйымның бухгалтериясына беріледі, оған бас бухгалтер қол қояды жэне ұйым басшысы немесе соған уэкілетті тұлға бекітеді. Басқа ұйымға материалдық емес ақтивтерді бергенде (сатқанда) ақт екі дана болып жасалады, тапсыратын ұйым жэне материалдық емес активтер есебі карточкасында тиісті жазба жасалады.

Ұйым пайдалануына түскен матерналдық емес активтердің барлық түрлерінің есебі үшін қолданылады. Материалдық емес актив объектілеріне жатқызу тәртібі мен олардың құралы заңдармен жэне нормативті актілермен ретгеледі.

Бухгалтерияда әрбір объектіге карточка жүргізіледі. Форма кіріске алынуға арналған кркат, материалдық емес активтерді қабьшдау-тапсыру жэне басқа құжаттама негізінде бір дана болып толтырылады. 8 графада бастапқы кркат пен пайдалы қызмет ету мерзіміне негізделіп есептелген мөлшер (норма) бойынша аи сайын есептелетін амортизация сомасві көрсетіледі. «Материалдық емес актив объектілерінің қысқаша сипаттамасы» бөлігінде тек қана актив объектінің негізгі көрсеткіштері жазьиады, ұйымда бар осы объектіге арналған техникалық құжаттама мэліметтерін көшіруге болмайды

Материадцық емес активтерді мынандай түрлерге бөліп, жіктеуге болады:

•          лицензиялъщ келісімдер - кэсіпорьшға үкіметтік органдар немесе муниципали­ тет беретін жэне қоғамдық меншікті монополиялық пайдалануға (электр желілері үшін қоғамдық жерді пайдалануға жэне т.б.) беретін құқықтар;

•          багдарламамен   цамтамасыз   ету,   ол   әлде   сатып   альшады,   не   болмаса субъектінің өзі жасайды жэне сыртқы немесе ішкі мақсаттарға арналады;

•          патенттер - заңды түрде танылған жэне тіркелген айрықша құқықтар. Патент белгілі бір өнімді шығаруга, не болмаса арнайы ерекше процесс пен технологияны пайдалануға эксклюзивтік кұқық береді;

•          үйымдастыру   шыгътдары   (цалдырылган   шыгындар)   -   субъект   шеккен шығындар, олардан тек болашақта ғана нәтиже алынады немесе шығьшдар болашақ кезеңдерге (ұйымның мекен-тұрақты ауыстыруына байланысты шыгындар, ұзақ мерзімді алдын ала гөлеу - бірнеше жыл бұрын аванс болып төленетін) сақтандыру;

27

•          гудвилл - субъектінің жағымды сипаттамасына байланысты сатып алушының сауда сэтінде пайда болған кұндылығы. Ол сатып алушының бухгалтерлік балансында сатылым   (субъектінің   тұтастай   алғандағы   құны)   мен  таза   активтердің   жеке-жеке нарықтық құн сомасы арасындағы айырма ретінде анықталады. Есеп мақсаттары үшін
гудвилл фирманың алган нақты багасы мен таза активтердің сэйкес теңестірілген эділ нарықтық бағасы арасындағы айьфма ретінде қарастьфылады. Таза капитал: «капитал ми­ нус міндеттемелер» болып аньщталады;

•          басцадай (авторлық құқықтар - шығарма, әзірлеме жэне т.б. авторларға заңмен берілетін қорғау формалары, сауда маркалары немесе тауарлық белгілер - ұйымға, өнімге (көрсетілген қызметке) берілген, атаулар, рэміздер немесе сэйкестендіруді білдіретін баскалары); франшизалар - мемлекеттік меншікті пайдалану қудығьша ие болу немесе
коммуналдық қызмет көрсету жэне т,б. үшін үкіметтік органдар береді.

Материалдық емес активтердің түсуі мен құрылуын есептеу

Материалдық емес активтер мыналардың нэтижесінде алынады:

•              сатып алулар

Мысалы. Бағдарламалық камтамасыз ету алынды:

а)              накты езіндік құнға:

102 «Бағдарламамен камтамасыз ету» шот дебеті

671 «Төленетін шоттар» шот кредиті              60 000;

ә) ҚҚС сомасына: 331 «Өтелетін ҚҚС» шот дебеті;

671 «Төленетін шоттар» шот кредиті (15%)              9 000;

б)              объектіні дайын жағдайға дейін жеткізу бойынша шыккан шығындар сомасына: 102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот дебеті;

681 «Қызметкерлердің қызметін өтеу бойынша есеп айырысулар», 635 «Әлеуметтік салық», 687 «Басқадай кредиторлық берешек»              8 000;

•              жарғы капиталына салымдар - материалдық емес активтер тараптардың шартпен белгіленген бағасы бойьшша есепте көрсетіледі:

27

1.              Жарияланған капитал сомасына: 5-11 «Төленбеғен капитал» шот дебеті 501 «Жай акциялар» шот кредиті, 502 «Артықшылықты акциялар», 503 «Жарғы капиталына салымдар мен пайлар»              1 000 000.

2.              Жарғыда көрсетілген, сальшған материалдық емес активтердің келіоімшарттық құны: 101              -103 «Материадцық емес активтер» шот дебеті

511 «Төленбеген капитал» шот кредиті              400 000;

•              кәсіпорындардың   бірігуі   нэтижесінде   ие   болу   -   материалдық   емес активтердің бастапқы құны өткізу құны бойынша мойындалады, еғер оны күмәнсіз сенімділікпен бағалау мүмкін болмаса, онда актив жеке материалдық емес актив  болып танылмайды, алайда гудвиллге (фирманың іскерлік беделінің бағасы) енеді; өйткені жақсы іскерлік бедел, қолайлы мекен-тұрақ бар, тауар нарықта жақсы белгіленген бағасы бар және т.б.

Мысалы. 8 000 000 теңгеге ұйым сатып алынды, активтің өзіндік қргы 6 000 000 теңге.

1.              Активтің нақты кұны сомасы:

687 «Баскадай кредиторлык берешек» шот дебеті

441 «Агымдык шоттағы акша» шот кредиті              6 000 000.

2.              Гудвилл сомасына:

105              «Гудвилл» шот дебеті

441 «Ағымдык шоттағы акша» шот кредаті              2000000.

3.              Қосылған кезде:

Барлық активтердің дебеті

687 «Басқадай кредиторлык берешек» шот кредиті              6 000 000.

Сатып шлынған таза активтердің әділ құны фирманың сатылым бағасынан (сатып алатын субъект ушін бұл - пайдалы мэміле) артса, сатылым бағасы мен алынған активтердің әділетті құн арасындағы есептелетін теріс айырма болып табылады және теріс гудвилл (бэдвил) деп аталады. Кез келген теріс гудвилл фирма алған активтердің құндыльщтарын азайту үшін пропорционалды бөлінуге тиіс. Мұндай жағдайда теріс гудвиллді болдырмау үшін материалдық активтердің құндылығын азайту қажет:

•              мемлекеттік жәрдем  ақша  (субсидиялар)  есебінен  шығындардьщ  нақты сомасына (бағдарламамен қамтамасыз ету):

102              «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот дебеті

726 «Билікті атқарушы орғандарының жэрдем ақшалары (субсидиялары)» шот кредиті.

Есепті жьш соңында кірістер жиынтық табысты арттьфу үшін есептен шығарылады: 726 «Билікті атқарушы орғандарының жэрдем ақшалары (субсидиялар)» шот   дебеті

571 «Жиынтық табыс» шот қредиті;

•              айырбас - үдсас емес активке айырбастау нэтижесінде алынған материалдық емес активтердің бастапқы қулы алынған немесе төленғен ақшалай қаражат сомасына түзетілғен, айырбасқа алынған активтің өткізу құны бойынша мойындалып, танылады.

1.2. Материалдық емес активтер есебін анықтау.

Тауарлық белғі алынады:

а) келісімшарттық құнға:

106              «Басқадай материалдық емес ақтивтер» шот   дебеті

671 «Төленуғе тиіс шоттар» шот кредиті              100 000;

ә) ҚҚС сомасына: 331 «Өтелетін ҚҚС» шот дебеті

671 «Төленуге тиіс шоттар» шот кредит!              16 000.

Айырбасқа берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің нақты өзіндік құны есептен шығарылды: 841 «Материалдық емес активтердің істен шығуы бойынша шығындар» шот дебеті

102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредит!              60 000.

Сатып алушыға шот үсынылады:

а) берілген бағдарламамен қамтамасыз етудің келісімшарттық құнына: 301 «Алуға арналған шоттар» шот дебеті

721 «Материалдық емес активтердің істен шығуынан түскен кіріс»
шот кредиті              80 000;

ә) Келісімшарттық қүнының 15% ҚҚС сомасына: 301 «Алуға арналған шоттар» шот дебеті

633 «ҚҚС» шот кредиті              12 000.

Айырма сомасы аударылды: 671 «Төленуге тиіс шоттар» шот дебеті

441 «Ағымдық шоттағы ақша» шот кредиті              24 000.

Өзара талаптарды қоса есептеу жүргізілді: 671 «Төленуге тиіс шоттар» шот дебеті

301 «Алуға арналған шоттар» шот кредиті              92 000.

Ұқсас материалдық емес активке айырбастау нәтижесінде алынған Материалдық емес активтің бастапқы құны айырбас активінің баланстық құны бойынша танылады және табыс әкелмейтін мәміле болып саналады: 102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот дебеті

102 «Бағдарламамен қамтамасыз ету» шот кредиті;

• Құру - субъектінің өзі жасаған материадцық емес активтердің бастапқы құны іс жүзіндегі нақты тікелей жэне қосымша шығындар сомасы бойынша танылады, олар материалдық емес активтерді мойындау өлшемдері (критерийі) мен анықтамасына материалдық емес баптардың сәйкес келген сэтінен бастап шеккендерін белгілеу бойынша қолдануға арналған активті жасау мен эзірлеу үшін байыпты, ақылға ^онарлық негізде таратылуы мүмкін. Материалдық емес банты жасауға кеткен шығындар анықтама мен өлшемдерге сэйкес келетін сэтке дейін активтің бастапқы қүлына кірмейді жэне кезең шығындары болып танылмайды.