Аудит түрлеріне сипаттама

        Ішкі және сыртқы аудит қызметінде әдістері бірдей.Ерекшеліхтері аудит объектісі   мен мақсатына сәйкес әртүрлі болады. Тапсырушылар басшысымен   және   жұмыс жоспарымен    анықталады. Тапсырушыға,   кәсіпорын басшыларына. 
 
 
 
 

    ҚОРЫТЫНДЫ 

    Қорытындылай  келе жалпы экономикалық жағдайдың тұрақтылығына қол жеткізбейінше, инфляция деңгейін төмендетпейінше, өндірісті ұйымдастыру мен қуаттылықты пайдалануды жақсартпайынша, шаруашылық жүргізуші субъектілердің жабдықтаушылық, өткізушілік және қаржылық қызметтерін жетілдірмейінше бизнесті оңтайлы жасау мүмкін емес.

    І ТАРАУДА, Аудиттің біздің ҚР-да дамуына, пайда болуына тоқталып өттік. Аудит  бұрынғы кездері ревизор деп  аталып жүрсе, ал қазіргі кезде аудит деп аталып жүр. Біз аудиттің тексерілуіне өте зор үлес қосқан ғалымдарды атап өттік. Тек біздің ел ғана емес бүкіл әлем аудиттің ашылуына үлкен үлесін қосқан. Осы аудит арқылы кіші немесе үлкен кәсіпорындарды, мемлекеттік және мемлекттік емес кәсіпорындарды тексеріп, сол мекемелердің ішкі жадайын тексеріп отырған.

    «Аудит  – бұл экономикалық іс-әрекеттер  мен оқиғалар туралы объективті деректердің  бағалауын, оның деңгейінің белгілі  бір өлшемге (критерийге) сәйкестігін  алудың және мүдделі пайдаланушылардың нәтижелерін ұсынатын процесі» деп анықтама берген.

    ІІ  ТАРАУДА, аудиттің түрлеріне тереңірек  тоқталып өтсем, аудиттің 2 нақты түрін  атап көрсетуге болады. Олар: сыртқы және ішкі. Сыртқы аудит басқа шет  мемлекеттерден келіп тексеріп, бақылап отырған адамдар тобын құрайтын ұйым. Сытқы аудиттің ішкі аудиттен айырмашлығы, ол

          Нарықтық экономика  жағдайындағы бизнестің кәсіби аудитін  дамыту мәселесінің көп қырлы  болуы мына аспектілерді зерделеу үшін бөліп көрсетуге мүмкіндік тудырады: сыртқы аудит аудит фирмалары немесе жеке аудиторлар мен тапсырушылармен келісім-шарт жасау арқылы жүргізіледі.                    Оның негізгі мақсаты бухгалтерлік қаржы ақпаратын тексеріп және оның табыстылық көрсеткіштерінің дұрыс анықталғандығын, шығарылғаңдығын   дәлелдей,   оның   қаржылық   жағдайына түсініктеме беру. Осындай тиянақты тексеру жургізілгеннен кейін    аудиторлар    шаруашылық    субъектілеріне,    олардың қаржылық жағдайына экономикалық талдау жасап олардың экономикасының даму  бағышн  көрсетіп,  оның  каржылық жағдайын нығайту жолдарын айтып, каржы қолданудың тиімді, пайдалы қолдануына түсініктеме береді.

          1) Теориялық: кәсіби  аудиттің мәнін, мазмұнын және  мағынасын, оның бақылаушы-талдамалы  қызметінің басқа да шектес  ғылымдары және түрлерімен өзара байланысын анықтау; аудиттің нұсқаларын, түрлерін және типтерін ғылыми жіктеу; аудиттің даму тенденциясын, тетіктерін, мәселелерін зерттеу; бизнес аудиті мен талдауының принциптері мен компоненттерін, постулаттарын нақтылай түсу, тұжырымдамасын әзірлеу;

          2) Әдіснамалық: аудиттің  жалпы және жеке әдістемелерін  анықтау, бизнес жағдайының таладу  көрсеткіштер жүйесін, өлшемдерін, әдістерін таңдау, экономикалық  әлеуетті (потенциалды) пайдалану  тиімділігіне әсер ететін факторларды  анықтау және шаруашылық жүргізуші субъектілердің қызметін жақсарту бойынша әзірлеу;

          3) Ұйымдастырушылық: бизнес аудитін жүргізу мен  жоспарлау механизмдерінің, құқықтық-нормативтік  және ақпараттық базалардың мағынасын  ашу; аудиторлық бақылаушы-талдамалы  қызметтердің технологиясы мен нақты рәсімін (процедурасын) жетілдіру бойынша ұсыныстарды әзірлеу.

          Бизнестің кәсіби аудит  мәселесін зерттеу аспектілерінің жалпы шарттарына жататындар:

    бизнесті  басқарумен байланысты шаруашылық операциялары мен процестерінің аудитін жүргізу  үшін алға қойылған мақсаттарға қол жеткізу;

    шаруашылық  қызмет нәтижелерін бақылаудың, талдаудың  және есептің озық әдістерін анықтау;

    қаржылық-экономикалық талдау мен аудиттің озық түрлерін қолданатын салаларды ұлғайту әрі  оған енгізу;

    бақылаушы-талдамалы  жұмыстарды жақсарту бойынша халықаралық озық іс-тәжірибелерді жалпылау;

    бизнестің кәсіби аудитін жүргізудің техникасы  мен технологиясын, ұйымдық құрылымын  жетілдіру;

    бастапқы  мәліметтерді алу мен өңдеуге  ЭВМ-ді және экономикалық –математикалық әдістерді қолдану, шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметін басқару жүйесін оңтайландыру. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі 

1. Қазақстан  Республикасының "Аудиторлық  қызмет туралы". Заңы, 1998 ж., 20 қараша.

2. Адамс  Р. Основы аудита: Под ред. Я.В.  Соколова. - М.: Аудит, ЮНИТИ, 1995. -398 с.

3. Аңдреев  В.Д. Практический аудит. М:  Экономика, 1994г.

4. Аренс  Э.А., Лоббек Дж.К. Аудит. Перевод  с англ. Глав-ный ред. серии  профессор Соклов Я.В. - М.: Финансы  и статистика, 1995.-250 с.

5. Белобжецкий  И.А. Аудит. В 2-х частях. М.: Бухгалтерский учет, 1994 г.

6. Данилевский  Ю.А. Аудит: вопросы и ответы. М.: Бухгалтерский учет, 1993

7. Данилевский  Ю.А. Аудит промышленных акционерных  обществ.- М: АО "Финстатинформ", 1995. -78 с.

8. Додж  Рой. Краткое руководство по  стандартам и нормам аудита. - М: "Финансы и статистика", ЮНИТИ, 1992. -240 с.

9. Дюсембаев  К.Ш. Теория аудита. Алматы. Экономика. 1995 г.

10. Ержанов  М.С. Теория и практика аудита. Алматы. Ғылым, 1994 г.

11. Робертсон  Дж. Аудит. Перевод с англ. - М:  КРМС, Аудиторская фирма "Контакт", 1993, -496 с.

12. Стуков  С.А.. Голышев В.Д. Введение в  аудит. М.: Тарнер. 1992 г.

13. Соколов  Я.В. Десять постулатов аудита. Бухгалтерский учет. 1993 г., № 1.

14. Сейткасымов  Г.С., Сейткасымова А.Г. Становление  и развитие аудиторской деятельности. Карағанда. КарГУ, 1993 г.

15. Терехов  А.Л. Аудиты высшие и внутренние. - Журнат "Бухгалтерский учет", 1993, № 4.

16. Угольников  К.А. История аудита, журнал "Контроллинг", 1991

17. абленов  Д.О. Қаржылық бақылау және  басқарушылық аудит. Алматы, Экономика 2007, Оқу құралы

18. Сәтмырзаев  Асан Абдасбекұлы, Укашев Бақыт  Еркінбекұлы, 

Аудит теориясы; оқу құралы Ұлағат Университеті Алматы

19. Ержанов  М.С. Аудит-1, Учебник Алматы: издательство  «Бастау»

20. Сартаев  С.С., Найманбаев С.М. Салықтық  құқық; жеті жарғы Алматы 2005ж. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кесте -1. ТМД авторларының «аудитке» берген анықтамадары: 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Кесте 2; ішкі және сыртқы аудиттің айырмашылықтары