Акпараттарды ондеу объектилеринде малиметтер базасын баскару жуйесин уйымдастыру

     Microsoft Access-те деректер қоймасын құрудың тәсілі бар. Бос деректер қоймасын құрып алып, оған кестелерді, пішімдерді, есептерді және басқа объектілерді қосуыңызға болады. Мұндай тәсіл едәуір қолайлы, бірақ деректер қоймасының әрбір элементінен жеке айқындылықты талап етеді. Бұдан басқа, барлық қажетті кестелермен, пішіндермен және есептермен айқын түрдегі деректер қоймасын шебердің көмегімен құруға болады. MS Access сізге арналған түрлі деректер қоймасынан тұратындықтан, екінші тәсіл көп жағдайда қолдануға ыңғайлы. Екі жағдайда да кез келген уақытта өзіңіз құрған деректер қоймасын өзгертуге және кеңейтуге мүмкіндігіңіз бар.

Кестелер құрылымын  құрар алдында деректер қоймасын құру нәтижесінде жететін мақсатыңызды көрсетуіңіз керек. Қойылған мақсаттан  оған жету үшін қолданылатын кестенің қандай болуы керек екенің айқындап алып, қажетті кестені құруға кірісеміз.

     Егер бір кестелік деректер қоймасын құрсаңыз, онда кестенің құрылымын айқындау қиын емес.   

Кестенің құрылымын  айқындағаннан кейін, Microsoft Access-те оны  құруға кірісеміз. Microsoft Access-те кестені құру деректер қоймасы терезесінде жүзеге асырылады:

1. Өзіңіз құрған деректер қоймасының терезесін ашып, «Кестелер»

категориясын таңдаңыз.

2. Деректер қоймасының терезесінде Создать батырмасын басыңыз.
3. «Жаңа кесте» диалог терезесі ашылады, оның оң жағында келесі атқарылатын

жұмыстардың құсқалар тізімі табылады:

• Кестелер режімі – кестелер режімінде жаңа кестені құруға мүмкіндік береді.
• Конструктор – кестелер конструкторында жаңа кесте құруға мүмкіндік береді.
• Кесте шебері – шебер көмегімен жаңа кесте құруға мүмкіндік береді.
• Кестелер импорты – сыртқы файлдан ағымдағы деректер қоймасына кестелер импортын жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
• Кестелермен байланыс – сыртқы файлдардан байланысқан кестелермен кестелер жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

  Өріс атауы кестелер деректеріне сілтеме жасау үшін қолданылады. Сақталатын деректердің типін айқындауға деректер типі пайдаланылады. Өрістің деректер типі Деректер типі бағаны өрісінде енгізіледі. Microsoft Access-те келесі типтердің деректері мүмкін болып табылады:

• Мәтіндік
• Сандық
• Ақшалай
• Санауыш
• Даталар/уақыттар
• Логикалық
• МЕМО өрісі
• ОLЕ объектісінің өрісі
• Гиперсілтеме
• Ауыстырулар шебері.

 

2.6. Мәліметтер базасын басқару жүйесін ұйымдастыру

 

  Әрбір деректер типі конструктор терезесінің «Өріс қасиеттері» бөлімінде бейнеленетін өз қасиеттерімен үлестіріледі.

Мәтіндік өрістер.   Үнсіздік бойынша өріс атын енгізгенде, Microsoft Access оған деректердің мәтіндік түрін өріс ені 50-ге тең болатындай етіп меншіктейді. Өріс енін өзгерту үшін «Қасиеттер өрісі» бөлімінің Өріс мөлшері жолында өріс енін айқындайтын санды беру қажет. Мысалы, өріс енің 25-ке тең десеңіз, онда бұл өріске ұзындығы 25 символдан асатын мән енбейді.

Сандық өрістер. Сандық типтің деректерін енгізгенде деректерді автоматты түрде тексеру жүргізіледі. Егер деректер мәтіндік немесе арнайы символдардан тұрса, Microsoft Access ескерту жасап, қате деректер енгізілмейді. Тек сандық өрістермең ғана математикалық операциялардың орындалуы мүмкін.

Өріс өлшемі (Размер поля) қасиеті мәнің қолданып, сандық типтегі өрістер үшін келесі пішімді орнатуға болады. Ондық таңбалар санын көрсету үшін Ондық таңбалар саны өрісі қасиеті қолданылады. Ол 0-дең 15-ке дейінгі мәндерді қабылдайды. Бұл қасиеттің Авто атрибуты үтірден кейінгі таңбалар санын автоматты түрде белгілеу қызметін атқарады.

Ақша типінің өрісі. Ақша өрісі сандық өріске ұқсас. Сандық өрістен айырмашылығы - Өріс пішімі қасиетінің ақша өрісі Ақшалай  мәніне автоматты түрде орнатылады, ал Ондық таңбалар саны қасиеті қажет кезінде өзгертуге болатын, үтірден кейінгі екі таңбаға тең мәнді қабылдайды. Ақша типінің көмегімен бүтін 15 таңбаға дейінгі дәлдікпен есептеуді және бөлшек бөлігінде 4 таңбаға дейін есептеуді орындай алады. Мұнда өріс мөлшері 8 байтты құрады.

Санауыш типінің өрісі. Санауыш типінің өрісі мәндері түзетілмейтін, алайда кестеге әрбір жаңа жазба қосуды автоматты түрде орнататын деректерді сақтауға арналған. Олардың мәндері бірегей, әрбір жаңа жазба қосқан сайын 1-ге тізбектей артып отыруы немесе кез келген сан болуы мүмкін.

Дата/уақыт өрісі. Деректер арнайы пішімде келтірілген өрістердің датасы мен уақытын сақтау үшін қолданылуы бірқатар қосымша артықшылықтарын ұсынады:

1. Microsoft Access даталарды бірнеше пішімде енгізуге және бейнелеуге мүмкіндік береді. Дата/уақытты бейнеуледің нақты нұсқасы кестенің конструктор терезесінің Өріс пішімі қасиетінде орнатылады. Деректерді сақтауда бұл пішімдер деректердің ішкі көрінісіне автоматты түрленеді.
2. Microsoft Access-ке деректерді енгізгенде деректердің пішімін тексереді және тек дұрыс даталарды енгізуге мүмкіндік береді. Берілген типтің өрісінде 100 жылдың 1 қантарынаң 9999 жылдың 31 желтоқсанына дейінгі кез келген дата мен уақыт бар болады. Бұл типтің деректері 8 байт орын алады.

Логикалық өріс. Логикалық өрістер екі мәннің бірін ғана қабылтайтын деректерді сақтау үшін қолданылады. Логикалық өрістің Өріс пішімі арнайы пішімдерді немесе Ақиқат/Жалған, Иә/Жоқ немесе Қосу/Жою – үш құрамдастардың бірін қолдануға мүмкіндік береді. Мұнда Ақиқат, Иә және Қосу – True логикалық мәніне, ал Жалған, Жоқ және Жою-False логикалық мәніне эквивалентті. Егер құрамдас пішімді таңдап, сосын эквивалентті логикалық мәнді енгізсеңіз, оңда енгізілген мән таңдалынған пішімде бейнеленеді. Мысалы, егер True немесе Қосу мәні Өріс пішімі қасиетінде көрсетілген Иә-Жоқ үшін Өріс типінің басқару элементіне енгізілсе, онда енгізілген мән Иә-ға автоматты түрленеді.

Кез келген ұзындықтың мәтіндік өрістері. Кез келген ұзындықтың мәтіндік өрістері (МЕМО өрісі) қарапайым мәтіндік өрістегідей деректер типінен тұруы мүмкін. Бұл өрістердің арасындағы айырмашылық – МЕМО мөлшері 255 символмен ғана шектелмей, 65535 символдан тұруы мүмкін.

OLE объектісінің өрістері. Microsoft Access кестелерде бейнелерді және басқа екі еселенген деректерді (мысалы, Microsoft Excel электрондық кестесі, Microsoft Word құжаты, сүрет, дыбыстық жазба) сақтайды. OLE объектісі өрісінің деректер типі осыған арналған. Бұл деректер типінің өрісіне енгізе алатын деректер көлемі 1 Гигабайтпен шектелген.

Гиперсілтеме өрістері. Бұл типтің өрісі әріптер мен сандардан құрылып, гиперсілтеме адресін көрсететін жолдарды сақтауға арналған. Гиперсілтеме адресі ең көп дегенде үш бөліктен тұрады.

Ауыстыру шеберінің деректер типі. Бұл типті таңдау тұрақты мәндер немесе басқа кестедегі мәндер жиыны бар ашылған тізімнен мәндерді таңдауды ұсынатын өрістерді құруға арналған ауыстыру шеберің іске қосады.

 

2.7. Операциялық күшейткіш

Òðàíçèñòîðäû» ôîðñèðî  ºàéòà º½ðó  ò¸ñiëi  ÝÊ  æûëäàìäû¹ûí   àðòòûðó ¾øií  êå»iíåí   ºîëäàíûëàäû. Á½ë ò¸ñiëäi»  íåãiçãi ºîñó  æ¸íå  àæûðàòó  èíòåðâàëûíäà áàñºàðóøû ñèãíàë  îíû»  ì¸íií ºàëûïòàñòûðàäû, îë  àíàëîãòûº  ì¸íiíåí   àñûï êåòåäi,  àíàëîãòû»  ì¸íi  áèïîëÿðëû  òðàíçèñòîðäû»  ñòàöèîíàðëûº   ºîñó æ¸íå àæûðàó  ºàëïûí  ºàìòàìàñûç åòóãå  ºàæåò.

Òðàíçèñòîðäû»  ºîñûëó óàºûòûí   àçàéòó¹à  áàñºàðó  ñèãíàëû ºàæåò. Á½ë  ñèãíàëäû»  ïàðàìåòðëåði  êåëåñi  øàðòïåí  øû¹àäû: I_{Á íô} æ¸íå I_{Á çô} òðàíçèñòîðäû» ºîñûëó  æ¸íå àæûðàòûëó áåðiëãåí  óàºûòûí ºàìòàìàñûç åòåäi; I_{Á íàñ}  æ¸íå I_{Á çàï} m  æ½ìûñûí ñ¸éêåñ ºàíû¹ó  æ¸íå îòñå÷ ðåæèìäåðiíäå   ºàìòàìàñûç åòåäi; t₁ æ¸íå t₂ èíòåðâàëû òå»

t₁= t_çàä +t_ô +t_íàê , t₂= t_ðàñ+t_ñï+t_óñò      (1)

Сурет 2.4. Операциялық күшейткіштің электрлік сызбасы

Áiðຠ ò¸æiðèáå  æ¾çiíäå  ì½íäàé ñèãíàëäû»  ºàëûïòàñóû  ê¾ðäåëi  òåõíèêàëûº   ìiíäåò áîëûï  òàáûëàäû. Á½ë ê¼ðñåòiëãåí  ¼ðíåêòåðìåí  áàðëûº ïàðàìåòðëåð   áið-áiðiìåí  ¼çàðà áàéëàíûñòû  æ¸íå íàºòû m  ò¸óåëäi. Ñîíäûºòàí  ò¸æiðèáåäå  ºàðàïàéûì  áàñºàðóøû  ñèãíàëäàð ºîëäàíûëàäû.

Á½ë îé  áàñºàðóøû  òiçáåêòåãi ôîêñèð   êîíäåíñàòîð  ñûçáàñûíäà  ê¼ðñåòiëãåí.

Áàñºàðóøû  ñèãíàë   ºîñûë¹àí Å_óïð =U _{ó íàñ}   êîììóòàòöèÿëûº  2-øi  çà»ûíà ñ¸éêåñ íåãiçãi êiðiñ òîãû 0-äåí I_{Á íô} ¼çãåðåäi (íåãiçãi òîê èìïóëüñ áàñû).

Êîíäåíñàòîðäû»  çàðÿäûíû»  øàìàñûíà ºàðàé íåãiçãi òîãû áiðòiíäåï  ñòàíöèîíàðëûº  ì¸íãå I_{Á íàñ}  àçàÿäû. Íåãiçãi òîê Å_óïð  ºîñûëó êåçiíäå

I_{Á íô}  »(U_{ó íàñ}+ U_{Ñ á  âûêë} – U_ÁÝ )/R_ó     (2)

¼ðíåêïåí àíûºòàëàäû.

̽íäà¹û: U_{Ñ á  âûêë} = I_{Á çàï} R¹_á-êîíäåíñàòîðäû»  òiêåëåé ºîñûëó   àëäûíäà¹û êåðíåói. R¹ _á-ºîñûìøà øåêòåóøi  ðåçèñòîð êåäåðãiñi. I_{Á íô}  ¾øií ¼ðíåêòi àëóäà êîììóòàöèÿ æèiëiãi  æåòêiëiêòi æî¹àðû æ¸íå R¹_á-äå  Ñ_á êîíäåíñàòîð ðàçðÿäûí ºîëäàíáàó¹à áîëàäû. Ñòàíöèîíàðëûº ðåæèìäå:

I_{Á íàñ} =( U_{ó íàñ} –U_ÁÝ)/( R_ó+ R¹_á)   (3)

Ñûçáàäàí  ïàðàìåòðäi  òà»äàï  ºàìòàìàñûç åòåìiç.

I_{Á íô} >> I_{Á íàñ}             (4)

 Ñ¸éêåñiíøå   íåãiçãi òîêòû

I_{Á ýô} =( U_{ó çàï} + U_{Ñ á  âûêë}+ U_ÁÝ)/ R_ó     (5)

̽íäà¹û: U_{Ñ á  âûêë}= I_{Á íàñ} R¹_á

Ò½ðàºòû  óàºûòòàð R¹_á Ñ_á åðåæå áîéûíøà Ñ_á ºàéòà çàðÿäû  àÿºòàëó ïðîöåñiíi»   øàðòûíàí àëûíàäû. t= t_ðàñ+ t_ñï èíòåðâàëûíäà. Åãåð Ñ_á óàºûòû  ê¼ðñåòiëãåííåí  àç áîëñà,  àæûðàòóäû»  ñû ôàçàñû  áàñºàðóøû ñèãíàë íîìèíàëüäû ì¸íiíäå¼òåäi, á½ë ºàðàñòûðûë¹àí òiçáåãií òèiìäiëiãií ò¼ìåíäåòåäi. R¹_á Ñ_á ò½ðàºòû óàºûòûí   ½ë¹àéòó òðàíçèñòîðäû» êiëòií ºàéòà ºîñó ïðîöåñií   ºàëûïòàñòûðó¹à  î» ¸ñåð åòåäi. Áiðຠîë êåçäå ºîñûëóäû»   ¾ëêåí æèiëiãiíå   øåêòåó áîëàäû.  Ïðîöåñòi Ñ_á  àÿºòàó¹à  äåéií ºîñûìøà èíòåãðàë ºàæåò. Êåði æà¹äàéäà, åãåð Ñ_á  ñûéûìäûëû¹ûí ºàéòà çàðÿäòàó ïðîöåñi  êåëåñi ºàéòà çàðÿäòàó¹à äåéií àÿºòàëìàñà  òiçáåê òèiìäiëiãi  ò¾ñåäi.

Åñåï: 10.3 ìûñàëûíû»  øàðòû ¾øií m ºîñûëó óàºûòûí åñåïòåó  êåðåê. Áàñºàðó ñèãíàëûí ºîëäàíûï R_ó=R¹_á

Øåøiìi: 1 Òðàíçèñòîð  êîììóòàöèÿ  æèiëiãi øåêòåí  ê¼ï  àç äåï åñåïòåñåê   æ¸íå m ºàëïûí  æàáó óàºûòûíäà R¹_á Ñ_á  ðåçèñòîðû  àðºûëû çàðÿäòàëàäû.

2  R_ó=R¹_á=18/2=9 øàðòû áîéûíøà ºàáûëäàéìûç R_ó=R¹_á=9,1 Îì.

3  Æàñàë¹àíäàð¹à   ñ¸éêåñ ºîñûëó êåçiíäåãi  íåãiçãi  òîêòû  àíûºòàéìûç. U_{Ñ á} t_ô èíòåðâàëûíäà 0-ãå òå».

Îíäà  I¹_{Á íàñ} =(U_ó-U_ÁÎ)/( R_ó+r_Á)=(4,8-0,6)/(9,1+1,5)=0,4 À.

4  ²îñûëó  ôðîíòûíû»  ½çàºòû¹û.

  t_ô=t_Á ¹ ln [(I¹_{Á íàñ}/( I¹_{Á íàñ}-I_{Ê íàñ}/^h_{21 Ý})]=0,42*10^-6 ln [0,4/(0,4-      2,7/20)]=0,17*10^-6ñ.

2. ²îñûëó  èíòåðâàëûíäà Ñ_á êîíäåíñàòîð U_{Ñ á}= I_{Á íàñ} R¹_á=0,216*9,1=1,96  êåðíåóãå äåéií çàðÿäòàëàäû. 
3. t=t_ðàñ+t_ñï óàºûòûíäà U_{Ñ á} êåðíåói ¼çãåðiññiç äåï åñåïòåï, àíûºòàéìûç.

I¹_{Á çàï}=(U_çàï-U_ÁÎ+U_Ñá)/( R_ó+r_Á)=(-4,8-0,6-1,96)/(9,1+1,5)=-0,69 À;

t_ðàñ=t_íàê ln (D I_Á)/( I_{Ê íàñ}^/h_{21 Ý}- I_{Á çàï})=(0,42*10^-6 ln)/(0,216-(-0,69)/(2,7/20-(-0,69)=0,039*10^-6ñ;

t_ñï=t_Á ¹ ln (I_{Ê íàñ}^/h_{21 Ý}- I_{Á çàï})/(- I_{Á çàï})=( 0,42*10^-6 ln)/( 2,7/20-(-0,69)/ (-0,69)=0,075*10^-6ñ;

Åñåïòåó í¸òèæåëåðií  ñàëûñòûðà îòûðûï Ñ_á êîíäåíñàòîð  ºîëäàíó t_ô, t_ðàñ æ¸íå t_ñï óàºûòûí 2 åñå àçàéòàäû.

7 Æàñàëûí¹àíäàðäû   åñåïêå àëà îòûðûï R¹_á Ñ_á òiçáåãiíäå ò½ðàºòû óàºûòòà t=2*10^-6 òå» äåï àëàìûç.  Îíäà Ñ_á=t/ R¹_á=2*10^-6/9,1=0,22-10^-6  Ô=0,22 ìêÔ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ. ЭКОНОМИКАЛЫҚ БӨЛІМ

3.1.  Жалпы экономикалық түсініктер

Íàðûºòûº ºàòûíàñòàð¹à ¼òó íàºòû àë¹àíäà ýêîíîìèêàíû» ¸ëäåºàéäà æà»à ñàïàëûº ê¾éiíå ê¼øóäi áiëäiðåäi. ̽íû» ¼çi ò½òàñòàé áiðºàòàð îáúåêòèâòi ôàêòîðëàðäàí ê¼ðiíåäi.

Íàðûºòûº ýêîíîìèêàíû» òèiìäi æ½ìûñ iñòåóiíi» íåãiçãi øàðòòû íàðûºòûº iñ áàñûíäà¹û ñóáúåêòiëåðäi» òîëûº ¼çií-¼çi áàñºàðóäû ìåí îëàðäû» ýêîíîìèêàëûº æàóàïêåðøiëiãiíå íåãiçäåëåòií ò¸óåëñiçäiãi áîëûï òàáûëàäû. °ìiðøië-¸êiìøiëäiê ýêîíîìèêà¹à ò¸í  "¸êiìøiëäiê àäàì"  ìîäåëiíi» îðíûíà àºûë-îéûíà æ¾ãiíiï æ½ìûñ iñòåéòií, ¼ç ïàéäàñûí åðåêøå îéëàéòûí, iëêiìøië äå iñêåð, íàðò¸óåêåëãå áàðà áiëåòií, ¼ç iñ-ºèìûëûíà æåêå æàóàïêåðøiëiêïåí ºàðàéòûí  "ýêîíîìèêàëûº àäàì"  êåëói êåðåê.

²àçàºñòàí Ðåñïóáëèêàñû Êîíñòèòóöèÿñûíû»          26-áàáûíû» ò¼ðòiíøi òàðìà¹ûíäà æàçûë¹àíäàé:  "°ðêiìíi» ê¸ñiïêåðëiê ºûçìåò åðêiíäiãiíå, ¼ç ì¾ëêií êåç êåëãåí çà»äû ê¸ñiïêåðëiê ºûçìåò ¾øií åðêií ïàéäàëàíó¹à º½ºû¹û áàð".

Áàðøà¹à áåëãiëi, ¼íäiðiñòi» íåãiçãi ôàêòîðëàðû òàáè¹è, å»áåê æ¸íå ¼íäiðiñòiê ðåñóðñòàð  áîëûï òàáûëàäû. Íàðûºòûº ýêîíîìèêà  æà¹äàéûíäà îñû ôàêòîðëàðäû» æ½ìûñ iñòåï, ºîç¹àëûñºà ò¾ñóiíå åðåêøå ¸ñåð åòåòií íàºòû ê¾ø áàð. Îëàð  -  iñêåðëiê, áàñºàðó æ¸íå ¼ç ì¾ìêiíäiêòåðií áåëãiëi áið ìàºñàòòà æåòiñòiêêå ºîë æåòêiçóãå ïàéäàëàíà áiëó èêåìäiãi. Ñîíäûºòàí äà îñû áið àäàìè ºàñèåòòåðäi ¼íäiðiñòi àë¹à æûëæûòàòûí ê¾øòi» ò¼ðòiíøi ôàêòîðû ðåòiíäå àéòó¹à òîëûº º½ºûìûç áàð æ¸íå îíû iñ æ¾çiíäå ïàéäàëàíà áiëåòií àäàìäàð iñêåð, áèçíåñìåí, àë îëàðäû» ýêîíîìèêàäà¹û íåìåñå ¼ìiðäi» êåç êåëãåí ñàëàñûíäà¹û ºûçìåòi iñêåðëiê íåìåñå áèçíåñ äåï àòàëàäû.