Мемлекеттің жалпы сипаты, мемлекеттің мәні

- судьялар мемлекет  тарапынан, статусына байланысты  әлеуметтік және материалдық

жағынан қамтамасыз етіледі.

Мемлекеттік басқару  шаралары жергілікті өкілетті органдар – маслихаттар және атқарушы органдар тарапынан іске асырылады. Аталған органдар өздеріне бекітілген территориядағы барлық істерге жауапкершілікті.

Жергілікті  өкілетті және атқарушы органдардың  құқықтық мәртебелері, құзыреттері, қызметтерін жүргізу тәртіптері ҚР-ның Констиуциясының 86,87,88-ші баптарында нақты көрсетілген. Аталған баптарға сәйкес облыс, аудан, қала (қала ішіндегі аудандар және аудандық маңыздағы қалалардан басқасы). Мәслихат депутаттары тұрғындар тарапынан жалпыға бірдей, тең әрі тікелей сайлау құқығы негізінде, жасырын дауыс беру арқылы 4-жыл мерзімге сайланады.

Мәслихат депутаты болып, 20 жасқа толған, ҚР-ның азаматы  сайлана алады. Ол тек бір ғана Мәслихатқа депутат бола алады.

Мәслихаттың негізгі  өкілеттіліктеріне:

1. Мәслихат жұмысшы  орындарын құру, мәслихат қызметін  қамтамасыз ету, депутаттар қызметтерін  қамтамасыз ету;

2. Жергілікті  бюджет, территорияның экономикалық  және әлеуметтік дамуы бағдарламасын  бекіту және осылардың орындалуы  туралы есептер тыңдау;

3. Олардың құзыретіне жататын жергілікті әкімшілік-территориялық құрылымдардың мәселесін шешу;

4. Заң бойынша  Мәслихат құзыретіне жатқызылған  немесе атқарушы билікке жатқызылған  мәселелердің орындалуы туралы  жергілікті атқарушы органдардың  басшыларының есебінен тыңдау кіреді.

Заң бойынша  жергілікті атқарушы органдар ҚР-ның  біртұтас атқарушы органдары жүйесіне кіреді. Ол өз территориясында мемлекет мүддесін қорғай отырып, жалпы мемлекеттік  саясатты іске асырады. Жергілікті атқарушы органды әкім басқарады. Ол әкімшілік-территориялық бірлікті басқара отырып, жергілікті жердегі Президент пен ҚР Үкіметінің өкілі болып табылады. Облыс әкімдері және республикалық дәрежедегі қалалар әкімдері Президент тарапынан тағайындалады. Президент өз кезінде оларды тағайындайды және қызметінен босата алады.

Мәслихат депутаттары  үштен екі бөлігі  әкімге сенімсіздік  көрсетіп дауыс берсе, Мәслихат Президент  алдына әкімді қызметінен босату туралы мәселе қоя алады.

Облыс және республикалық  дәрежедегі қалалардың әкімдері, республиканың  жаңа сайланған Президенті қызметіне кіріскен кезде, әкімдер заң жүзінде өз қызметтері мен өкілеттіктерін тоқтатады.

Жергілікті  өкілетті органдар өкілеттіктеріне  мыналар жатады:

1. Жергілікті  әкімшілік-территориялық бірліктің  әлеуметтік экономикалық дамуы  жоспарын және бюджетті жасау және оны іске асыру;

2. Коммуналдық  меншікті басқару;

3.  Жергілікті  атқарушы органдардың жұмыстарын  ұйымдастыру, және жергілікті  атқарушы органдардың басшыларын  қызметке тағайындау немесе босату;

4. Республика  Заңдары негізінде жергілікті деңгейде мемлекеттік мүдделерді көздей отырып өкілеттіліктер жүргізу.

ҚР-ның Конституциясының 89-бабына сәйкес, жергілікті өзін-өзі  басқару органдары, тұрғындар тарапынан  сайланады және олар тұратын территориядағы барлық мәселелерді шешеді. Жергілікті өзін-өзі басқару органдары қызметтері мен құрылымдары тұрғындар тарапынан белгіленеді және ережеде көрсетіліп тиісті заңда бекітіледі. Конституция жергілікті өзін-өзі басқару органдарының өз беттерінше жұмыс істеуіне кепілдік береді. Өз кезегінде жергілікті мемлекеттік басқару органдары, өзін-өзі басқару органдарына қызметтері бойынша және қаржылай көмек көрсете алады.

 

 

2.3 Мемлекеттiк аппаратты  ұйымдастыру.

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Курстық жұмысты қорытындылай келе мен мынадай шешiмдерге тоқталдық.

Механизм—дегенiмiз бiр неше білiмдердiң жиынтығы бұл білiмдер бiр-бiрiмен тығыз байланыста болады және бiрдей жұмыс жасайтыны да аталып өтілді.                                                                                                               

     Мемлекеттiң сан қилы қызметiн атқаратын механизiмi (аппараты) болады. Мемлекет механизмi – бұл мемлекеттiк органдар жүйесi, олар меммлекеттiк жұмыстар мен қызметтерiн атқарады. Мемлекет механизмi—белгiлi түрде ұйымдастырылған, iшкi тұтастығымен әне өзара байланыстылығымен сипатталатын мемлекет органдарының жүйесi. Мемлекет механизiмi бұл құрылымдардың және материалдың күш, осының арқасында мемлекет билiк жүргiзедi және саясатын жүргiзетінi де мәлім.

Мемлекеттiң механизiмi оның тарихи, әлеуметтiк, ұлттық, экономикалық, географиялық т.б. ерекшелiктерiне байланысты құрылады. Дегенмен, барлық мемлекеттерге бiрдей тән органдар болады. Негiзiнен, олар—құқықтық тәртiптi сақтайтын, мемлекеттiң iшкi қауiпсiздiгiн, сыртқы тәуелсiздiгiн қорғайтын органдар. Мұндай органдар әр дәрежеде, әр көлемде барлық мемлекеттерде болады. Мемлекет механизiмiне тән заңдылық—оның органдары тек мемлекет қызметiн атқаруға қажет болғанда ғана құрылады. Және осы құрылым арқылы мемлекеттiк аппарат өз iсiн жүргiзедi.

    Мемлекет механизiмiнiң  өзiне тән белгiлерi:

• реттелген мемлекеттiк органдар;
• оларды бiрлiгiн қамтамасыз ететiн алдына қойған мақсаты;
• оның негiзгi элементi болып мемлекеттiк органдар тұрады;
• ол ұйымдық және материалдық күш жүйесi, осының арқасында мемлекеттiк билiктi жүргiзедi, алдына қойған мақсатына жетедi.

Мемлекет механизмі  шынайы ұйымдастырушылық және материалдық  күш, мемлекет оны қолдана отырып, билікті жүзеге асыратыны және белгілі бір саясатты жүргізетіні де баяндалып өтілді.

Сонымен қатар жоғарыда заң ғылымында «мемлекет механизмі» және «мемлекеттік аппарат» түсініктері синонимдер ретінде қолданылатыны да айтылды.

 Дегенмен де, мемлекеттік  аппарат – басқару әрекетін  тікелей жүзеге асыратын, арнайы  биліктік өкілеттіліктерге ие  органдар жүйесі болса, ал «мемлекет механизмі» түсінігіне мемлекеттік аппаратпен қатар, мемлекеттік мекемелер мен ұйымдар, сондай-ақ мемлекеттік аппараттың соларға сүйене отырып, өз әрекетін жүзеге асыратын «материалдық қосымшалары» (қарулы күштер, милиция, түзеу мекемелері және т.б.) жататындығы қарастырылды.

Сондай-ақ, мемлекет аппараты ретінде тұрақтылықта (статика) алынған  мемлекеттің барлық органдарын, ал мемлекет механизмі ретінде осы  органдарды қозғалыста (динамикада) қарастырған  ғылыми көзқарастар да бар екені де мысал келтіріле отырылып аталды.

 Мемлекет аппаратын зерттеу барысында белгілі бір мемлекеттік органның маңызы, құрылу тәртібі, құзіреттілігі туралы мәселелер көтерілетіні, ал мемлекет механизмін зерттеу барысында мемлекеттік органдардың әрекеті, олардың мемлекеттің белгілі бір қызметін жүзеге асыру үрдісіндегі өзара байланысы қарастырылатыны да айтылып өтілді.

 

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

 

Нормативтік құқықтық актілер

1. Қазақстан Республикасы Конституциясы. Алматы: Жеті Жарғы, 1998.
2. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі туралы» 16 қазан 1995, 1999 жылғы 6 мамырдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Парламент Жаршысы, 1995. №10; 1999. №5.
3. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы Президенті туралы» 26 желтоқсан 1995, 1999 жылғы 6 мамырдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Парламент Жаршысы,1995. №12; 1999. №5.
4. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы Үкіметі туралы» 18 желтоқсан 1995, 1999 жылғы 6 мамырдағы өзгерістері мен толықтыруларымен қоса// Парламент Жаршысы,1995.№12; 1999.№5.
5. Қазақстан Республикасы конституциялық заңы «Қазақстан Республикасы сот жүйесі және соттардың мәртебесі туралы» 25 желтоқсан 2000 жыл// Егемен Қазақстан, 2000. 30 желтоқсан.
6. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасы Конституциялық Кеңесі туралы» 29 желтоқсан 1995 // Жаршы. 1995. №24.
7. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасындағы прокуратура туралы» 29 желтоқсан 1995 // Егемен Қазақстан, 1996. 13 қаңтар.
8. Қазақстан Республикасы Президентінің конституциялық заң күші бар Жарлығы «Қазақстан Республикасы ұлттық қауіпсіздік органдары туралы» 30 желтоқсан 1995 // Егемен қазақстан, 1996. 15 қаңтар.
9. Қазақстан Республикасының заңы «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы» 23 қаңтар 2001 жыл// Парламент Жаршысы, 2001.№1.

 

 Негізгі әдебиеттер

1. Ағдарбеков Қ. Мемлекет және құқық теориясы. Қарағанды, 2001.
2. Байжанова Г.Т., Әділбекова Қ.Қ. Мемлекет және құқық теориясы пәні бойынша мемлекет бөліміне арналған дәрістер жинағы. Қарағанды, 2003.
3. Жоламан Қ.Д., Мұқтарова А.К., Тәуекелов А.Н. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1999.
4. Ибраева А.С., Сапарғалиев Ғ.С. Мемлекет және құқық теориясы. Алматы, 1998.

 

Қосымша әдебиеттер

1. Баймагамбетова Ж.С. О роли Парламента  обеспечении верховенства Конституции. // Саясат, 1997. № 1.
2. Байтин М.И. Механизм современного Российского государства // Правоведение. 1996. № 3.
3. Барнашов А.М. Теория разделения властей: становление, развитие, применение. Томск, 1988.
4. Бельский К.С. О функциях исполнительной власти // Государство и право. 1997. № 3.
5. Дыльнов Г.В. Законодательная власть в правовом государстве. М., 1995.
6. Жаилганова А.Н. Теоретические аспекты понятия «Судебная власть» и его социальная роль. Известия
7. Жаилганова А. Функции судебной власти. Фемида. № 1-2, 2000
8. Караев А. Конституционный совет в системе разделения властей. Фемида. № 9, 1999
9. Копейчиков В.В. Механизм государства. М., 1968.
10. Кубеев Е.К. Конституционный строй Республики Казахстан. Караганда, 1998.
11. Мухамеджанов Б. Институт  президента РК как основа суверенной независимости . Вестник КазГУ. № 3, 2001
12. Нурпеисов Е.К. Роль парламента в становлении новой государственности Казахстана. Вестник КазГУ. № 3, 2001
13. Парламент и законодательная власть Казахстана (Отв.ред. А.А.Тарханов.-Алматы:Жеты Жаргы, 1995.-157 с.
14. Сулейменова Г.Ж. Суд и судебная власть в РК: учебное пособие /Под ред.Р.Т.Тусупбекова.-Алматы:ТОО «Полиграфсервис», - ч.1-199-234 с
15. Оболенский А.В. Человек в государственном управлении. М. 1987.
16. Таранов А. Местное самоуправление. (Проблемы организации). Алматы: Жеты жаргы, 1997.
17. Уваров В.Н. Государственная служба. Алматы: Баспа, 1996.