Мемлекеттің жалпы сипаты, мемлекеттің мәні

Қазақстан Республикасының  білім және  ғылым   министірлігі.

          Шығыс Қазақстан Аймақтық Университеті.

 

 

 

 

 

 

 

 

Тақырыбы: Мемлекеттің  жалпы сипаты, мемлекеттің мәні.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Орындаған гр.12-402ЮПо: Тілеужанқызы.М

Тексерген: Зиятова.Ж.К

 

 

 

Өскемен қаласы 2013жыл

МАЗМҰНЫ

 

Кіріспе...............................

 

1. Мемлекеттің жалпы сипаты.....................

 

1.1 Мемлекеттiң ұғымы және ерекшелiгi..................................................................

1.2 Қазақстан мемлекетiнiң дамуы............................................................................

1.3 Мемлекет механизмi - мемлекет функциясын жүзеге  асыру............................

 

2. Мемлекет ақпаратыжәне мемлекет механизімі....................

2.1 Мемлекет аппараты мен мемлекет механизмiнiң сабақтастығы......................

2.2 Мемлекеттiк органдар және олардың жiктелуi..................................................

2.3Мемлекеттiк аппаратты  ұйымдастыру................................................................

 

Қорытынды.............................................................................................................

Қолданбалы әдебиеттер тізімі...............................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

Егемен ел атанған  Қазақстан Республикасы құқықтық мемлекет құру үшін мемлекеттік органдарда кәсібилік, демократиялық қағидаларын ұстану керек. Кәсібилік қағидасына сәйкес мемлекеттік қызметкер кәсіби даярланған маман болуы тиіс. Мемлекеттік қызметкерлердің кәсібилігі және этика мәселесі мемлекет құрылған сәттен бастап әрдайым күн тәртібінде тұратын мәселелердің бірі.

Қазақстан Республикасының  Президентінің жолдауында көрсетілгендей жаңа кадр саясатын жүргізу, жаңа басқару  тобын құру, мемлекеттік органдарды еліміздің бүгіні мен болашағына қызмет жасайтын кадрлармен қамтамасыз етуді талап етеді.

Бүгінгі күннің басты  талабының бірі – мемлекеттік  органдардың , билік  
басындағылардың мемлекеттің негізі, қозғаушы күші заңдарды жақсы білу, сол арқылы қарамағындағыларды заңбұзушылықтан сақтандырып отыруы.  
Заң ғылымы жүйесінде «Мемлекеттік органдар қызметінің және ұйымдастырылуының қағидалары» зерттеу тақырыбы - өзекті мәселелердің бірі болып табылады. Өйткені, жақсы, үлгілі мемлекет болу үшін жақсы басқару жүйесінің болу керектігі идеясы ертеден келеді (Аристотель, Платон, т.б.). Қазіргі көптеген демократиялық мемлекеттер - құқықтық мемлекет құру жолын ұстанған. Ал құқықтық мемлекетте мемлекеттік органдарға жоғары талап қойылады, олардың жауаптылығы жоғарылайды.

Мемлекет дегеніміз - өз аумағындағы халықты құқықтық жүйесі арқылы ұйымдастыратын, басқаратын күрделі саяси ұйым.

Мемлекет – арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты бар, қоғамның өкілі бола тұра, оны  басқаратың және оның дамуының қамтамасыз ететін, бұқаралық биліктің, егеменді, саяси ұйымы. 

Мемлекет қоғамды басқаруды  жүзеге асыратын, өзінің барлық мүшелерінің  мүдделері үшін тәртіпті қамтамасыз ететін, әрі үстем таптардың немесе билік жүргізуші топтың немесе халық  топтарының мүддесін артықшылықтан  қорғайтын биліктің ерекше ұйымы  болып табылады.

Мемлекеттік механизм деген  – мемлекеттік органдардың мемлекеттік  билікті жүзеге асыру әдістері мен  құралдарының жүйесі. Яғни, мемлекеттік  механизм ұғымына – мемлекеттік  билік, мемлекеттік аппарат, мемлекеттік  билікті жүзеге асыру құралдары  мен әдістері ұғымдары кіреді. Мемлекеттік орган - мемлекеттік аппараттың бір буыны. Ол – мемлекет атынан белгілі бір мемлекеттік функцияны жүзеге асыруға бағытталады. Мемлекет механизмі түсінігімен қатар, теория және практика жүзінде мемлекеттік аппарат түсінігі де кеңінен пайдаланылып келеді. Биліктің бірден-бір бастауы – халық болғандықтан мемлекеттік органдар халықтың еркін, мүддесін ескеру қажет. Халық еркін сайлаулар, референдум, мемлекеттік қызметке орналасу теңдігі, т.б. жолдармен ескеріледі. Сондықтан, мемлекеттік органдар өз қызметінде демократиялық қағидаларды басшылыққа алуы тиіс. Адам және азамат құқықтары мен бостандықтарының жоғарылығы, демократизм, биліктің бөлінуі, заңдылық, жариялылық, кәсібилік, сайланбалылық және тағайындамалық жүйенің бірлігі, т.б. қағидалар.

Мемлекеттік органдарды ұйымдастырудың және оның қызметінің қағидалары, сөз талас қағида саны бойынша да жүргізіліп жатыр. Тербеліс омплитудасы мұнда өте үлкен. Ю.М.Козлов еңбектерінде тек үш қағиданы-федерализм, заңдылық, орталықтандыру және орталықсыздандыру айтса, Б.П.Елисеев он екісін айтты: федерализм, жүйелілік (төмен тұрған органдардың жоғары тұрған билікке бағынуы); орталықтандыру, орталықсыздандыру; өкілеттіліктері мен қызметтерін дифференциациялау және белгілеу; кәсібилік пен құзыреттілік; заңдылық; жариялылық; қызметтер мен белгіленген өкілеттіктерді бір бөліктің (жүйенің) оның басқа бөлігіне (ішкі жүйеге) беру жолымен бөліп беруі; заңшығарушы, атқарушы және сот билігінің өзара іс әрекет және келісіп қызмет атқару; азаматтардың билік органдарын құруда (сайлауда) қатысу; бақылау.

Курстық жұмыстың мақсаты  – жалпы мемлекеттік органдар қызметі мен олардың қызмет ету  қағидаларына және оның Қазақстандағы  жағдайына жан-жақты талдау жасау.

Осыған сәйкес курс жұмысының  міндеттері:

1. Мемлекет миханизмінің құрылымының жұмысын ашып көрсету;

2. Мемлекет органдарына  жалпы сипаттама беру;

3. Мемлекеттік қызметті  жүзеге асыру жолдарын көрсету;

4. Қазақстан Республикасындағы  органдардың қызметіне, олардың ұйымдастырылу қағидаларына жалпы сипаттама беру болып табылады.

Мемлекеттік механизм, аппарат, органдар туралы көптеген шетелдік және Қазақстандық заңгер ғалымдардың еңбектері, мақалалары бар - Баянов Е, Табанов С.А, Жоламанов, Булгаков, Т.Н. Радько, В.Н.Храпонюк, М.Н. Марченко, М.И.Абдулаев, т.б. Осы еңбектердегі және нормативтік құқықтық актілер (ҚР Конституциясы, ҚР Президенті, ҚР Парламенті, ҚР Үкіметі, Сот төрелігі және судьялардың мәртебесі, т.б. заңдар).  
Курстық жұмыста – мемлекеттік билік, ( Мемлекеттік механизмнің ерте замандағы, ортағасыр мен буржуазиялық замандағы тарихи ерекшеліктерін) Ресей, АҚШ, т.б. шетелдегі мемлекеттік органдар қызметінің ерекшеліктеріне мысалдар келтірдім. Қазақстандағы мемлекеттік билік тармақтарының қазіргі қызмет ету жүйесіне, «мемлекеттік қызмет», «Сыбайлас жемқорлықпен күрес» заңдарына тоқталдым. 

Мемлекеттік – қызметтік  қатынастарды іске асырудың қажетті  алғы шарты мемлекеттік қызметке азаматтарды қабылдауды, сондай-ақ оларды лауазымдарға тағайындау мен  ауыстыруды, мемлекеттік қызметте болған кезде оларға біліктілік дәрежелер беруді жүзеге асыру үшін құқық берілетін нақты мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдарды белгілеу, мемлекеттік органдардың кадрлар жөніндегі жұмысының маңызды элементі-мемлекеттік кадр саясатын жүзеге асыру. Кадр саясаты заңдарда, өзге нормативтік құқықтық актілерде бекітіп және солар арқылы іске асырылатындығы туралы жазып өттім.

Мемлекеттік механизм деген  – мемлекеттік органдардың мемлекеттік  билікті басқаруы.

Осыған сәйкес курстық  жұмыстың міндетіне мыналарды қарастыруға  болады:

1.Мемлекет миханизмінің құрылымының жұмысын ашып көрсету;

2.Мемлекет органдарына жалпы сипаттама беру;

3.Мемлекеттік қызметті  жүзеге асыру жолдарын көрсету;

4. Қазақстан Республикасындағы  органдардың қызметіне, олардың  
ұйымдастырылу қағидаларына жалпы сипаттама беру болып табылады.  

 

1. МЕМЛЕКЕТТІҢ  ЖАЛПЫ СИПАТЫ, МЕМЛЕКЕТТIК МӘНI

 

1.1 Мемлекеттiң ұғымы  және ерекшелiгi

 

Мемлекет – бұл қоғамды білдіре отырып, осы қоғамды басқаратын және оның интеграциясын (құрылуын) қамтамасыз ететін арнайы басқару және мәжбүрлеу аппараты болатын бұқаралық биліктің саяси – аумақтық, егеменді ұйымы.

Мемлекет  оны рулық қауымның  әлеуметтік билігінен ажыратуға мүмкіндік  беретін мынадай  негізгі белгілермен  сипатталады:

1. Қоғамнан бөлініп шыққан және  елдің тұрғындарымен сәйкес келмейтін бұқаралық биліктің болуы. Мемлекетте міндетті түрде басқару және мәжбүрлеу аппараты  болады, әйтпесе (немесе)  бұқаралық билік – бұл шенеуліктерәскер, полиция, сондай –ақ түрме және басқа да мекемелер.

2. Тұрғындарды  аумақтық (территориялық) бөлу, яғни мемлекет өз территориясында тұратын  барлық адамдарды өз билігіне біріктіреді және  қорғайды.

3. Салық жүйесі,  мемлекеттік аппаратты ұстау үшін қажет;

4. Егемендік - бұл мемлекеттің өз территориясындағы билігінің үстемдігі және халықаралық қатынастардағы тәуелсіздігі.

5. Құқық,  себебі мемлекет  құқықсыз өмір сүре алмайды,өйткені ол мемлекеттік билікті заңды түрде ресімдейді.

Мемлекет  мәнін түсіндіру мемлекет және құқық  теориясының негізгі міндеттерінің  бірі болып табылады. Мемлекет мәні - бұл осы құбылыстағы оның мазмұнын, мақсатын, қызмет етуін  анықтайтын негізгілердің біреуі. Мемлекет мәнін  кең және тар мағынасында анықтауға болады.

Кең мағынадағы мемлекеттің  әлеуметтік  мәнін билік –  саяси ұйымдастырылған қоғам  ретінде, құқықтық заңдарға бағынған көптеген адамдардың  бірлестігі ретінде немесе біртұтастығы тиісті мемлекеттік – құқықтық институттарда және қатынастарда көрініс тапқан бұқаралық – биліктік құрылымдармен қамтамасыз етілген олардың ассоциациясы ретінде анықтауға болады.

Мемлекеттің әлеуметтік  табиғатын тар мағынада  бұқаралық биліктің әртүрлі мекемелерінің жүйесі, қоғамнан оқшауланған, нақты бір таптың және әлеуметтік топтың, сондай – ақ  бүкіл қоғамның мүдделерін білдіретін және  қорғайтын басқару аппараты ретінде анықтауға болады.

Осыдан туындайтыны, мемлекет мәнін қарастыруда екі аспектіні есепке алу маңызы бар:

1) формальдық  - бұл кез келген мемлекет саяси биліктің ұйымы екендігі;

2) мазмұнды  – осы  ұйымның кімнің мүддесіне  қызмет ететіндігінде.

Мемлекет  мәнін анықтауда қолданылатын тәсілдер: 

• Таптық, осының шегінде мемлекетті экономикалық  үстем таптың саяси билігінің ұйымы ретінде анықтауға болады;
• Жалпы әлеуметтік, соның шегінде мемлекетті әр түрлі таптардың және әлеуметтік топтардың мүдделерін есепке алу жағдай туғызатын саяси биліктің ұйымы ретінде анықтауға болады.

Сонымен, мемлекет мәні саяси биліктің аппараты арқылы  қоғамның біртұтастығын  және оның тиісті өмір сүруін қамтамасыз ететіндігін  білдіреді.

Мемлекет  типі (түрі) тиісті тарихи дәуірде туындаған  оның маңызды жақтары мен қасиеттерінің қатаң жүйесін білдіреді. Нақты тарихи дәуірде туындаған мемлекеттердің барлығының белгілері ортақ болып келеді. Мемлекеттердің типологиясы негізінен екі тәсіл формациялық және өркениеттік тәсілдер тұрғысынан жүргізіледі.

Формациялық тәсілдің негізгі белгісі болып әлеуметтік – экономикалық факторлар, қандай – да  бір қоғамдық – экономикалық формация қатысады. Осы тәсілдің тұрғысынан мемлекет типі қоғамның экономикалық базисіне негізделген қоғамның  нақты таптық құрылымына сәйкес мемлекеттің өзара тығыз байланысты  белгілерінің жиынтығы ретінде анықталады. Экономикалық базистің типтеріне байланысты  мемлекеттің мынадай типтерін  бөлуге болады: құл иеленушілік, феодалдық, буржуазиялық және әлеуметтік.

Осы типологияның екі жетістіктеріне екі моментті айтуға болады: мемлекеттерді әлеуметтік – экономикалық факторлардың негізінде бөлу идеясы өзі тиімді, шынында да  қоғамға елеулі түрде ықпалын тигізеді; ол мемлекет сатыларын,  мемлекеттің дамуының табиғи – тарихи сипатын көрсетеді. Формациялық тәсілдің әлсіз жақтарына ондағы тарихтың көп варианттылығы әр уақытта есепке алына бермейтіндігін және рухани факторлардың бағаланбауын жатқызуға болады.

Өркениеттік тәсілдің негізгі белгісі ретінде рухани факторлар – мәдени, діни, ұлттық және т.с.  қатысады. Өркениет (цивилизация) – бұл діни, ұлттық, географиялық және өзге де белгілермен ажыратылатын қоғамның тұйықталған және жергілікті (локалды) (бір жердің шеңберінен аспайтын) жағдайы.. Өркениеттер өз дамуында бірнеше кезеңдерден (этаптардан)  өтеді:

I кезең (этап) – жергілікті өркениеттер (локалды цивилизациялар), әрқайсысы өзара байланысты әлеуметтік институттардың, мемлекетті қоса алғандағы, жиынтығынан тұрады (ежелгі египеттік, шумерлік, үнділік, эгейлік және т.б.).

II  кезең (этап) – мемлекеттердің типтеріне сәйкес ерекше өркениеттер (цивилизациялар) (үнділік, қытайлық, батыс - еуропалық, шығыс-еуропалық, исламдық және т.б.);

III кезең (этап) -  қазіргі өркениет(цивилизация) өзінің мемлекеттілігімен, қазіргі уақытта енді ғана қалыптасып келеді және оларға дәстүрлі және қазіргі әлеуметтік –саяси құрылымдардың бірігіп өмір сүруі тән.

Өркениеттің және олардың мемлекеттілігінің  типологиясының әртүрлі  негіздері  бар: хронологиялық, генетикалық кеңістіктік, діни.

Мемлекет  функциялары – бұл мемлекеттің мәнін және мақсат - міндетін білдіретін оның  қызметінің негізгі бағыттары. Мемлекет функциялары оның оның мақсат– міндетімен байланыстырылған, оның мәніне тәуелді және оның өзгеруіне байланысты, басқа тәртіптегі мәнге өтуіне байланысты  өзгеріп отырады. Сонымен, мемлекет функциялары - өзгеріп отыратын категория.