ІІІ БӨЛІМ 

    46-бап

    Осы Конвенция барлық мемлекеттердің қол  қою үшін ашық. 

    47-бап

    Осы Конвенция ратификациялауға жатады. Ратификациялық грамоталар Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақталуға тапсырылады. 

    48-бап

    Осы Конвенция кез келген мемлекеттің  оған қосылуы үшін ашық. Қосылу туралы құжаттар Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақталуға тапсырылады. 

    49-бап

1. Осы Конвенция, жиырмасыншы ратификациялық грамота немесе қосылу туралы құжат Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақталуға тапсырылғаннан кейінгі отызыншы күні күшіне енеді.
2. Жиырмасыншы ратификациялық грамота немесе осы Конвенцияға қосылу туралы құжат сақталуға тапсырылғаннан кейін оны ратификациялайтын немесе оған қосылатын әрбір мемлекет үшін осы Конвенция олардың өздерінің ратификациялық грамотасы немесе қосылу туралы құжаты сақталуға тапсырылғаннан кейінгі отызыншы күні күшіне енеді.

 

    50-бап

    1.Кез  келген қатысушы мемлекет өзгерту  ұсынып, оны Біріккен 
Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына тапсыра алады. Одан кейін Бас хатшы осы ұсыныстарды қарау және оларды дауысқа салу мақсатымен қатысушы мемлекеттердің конференциясын шақыру қажеттігі жөнінде көзқарастарын 
білдіруді өтіне отырып, ұсынылған түзетуді қатысушы мемлекеттерге жолдайды. Осы хабар тараған күннен бастап, төрт ай аралығында осындай конференцияның шақырылуын қатысушы мемлекеттердің ең кем дегенде үштен бірі қолдаса, Бас хатшы конференцияны Біріккен Ұлттар Ұйымының 
аясында өткізеді. Конференцияға қатысып, дауыс берген қатысушы мемлекеттердің көпшілігі қабылдаған кез келген түзету Бас Ассамблеяға бекітуге тапсырылады. 

    2.Осы  баптың 1-тармағына сай қабылданған  түзету, Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас Ассамблеясы бекітуі бойынша қатысушы мемлекеттердің ең кем дегенде үштен екісінің көпшілігі қабылдағаннан кейін күшіне енеді. 

    3. Түзету, күшіне енгеннен кейін,  оны қабылдаған мемлекеттер үшін  міндетті болады, ал басқа қатысушы мемлекеттер үшін өздері бұрын қабылдаған кез келген түзетулер мен осы Конвенцияның ережелері міндетті болып қала береді. 

    51-бап

1. Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы ратификациялау немесе қосылу кезінде мемлекеттер жіберген ескертпелер мәтінін жинап, басқа барлық мемлекеттерге жібереді.
2. Осы Конвенцияның мақсаты мен міндеттеріне сәйкес келмейтін ескертпеге жол берілмейді.
3. Ескертпелер кез келген уақытта Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысының атына жіберілген тиісті хабарлама арқылы алынып тасталына алады. Бас хатшы бұл жөнінде кейін барлық мемлекеттерді хабардар етеді. Мұндай хабарлама, оны Бас хатшы алған күннен бастап күшіне енеді.

 
 

    52-бап

    Кез келген қатысушы мемлекет Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысының атына жіберген жазбаша хабарламасы арқылы осы Конвенцияның күшін жоя алады. Күшін жою Бас хатшының хабарламаны алғанынан кейін бір жыл өткен соң күшіне енеді. 

    53-бап

    Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысы осы Конвенцияның депозитарийі болып тағайындалады. 

    54-бап

    Ағылшын, араб, испан, қытай, орыс және француз  тілдеріндегі мәтінінің мағынасы бірдей осы Конвенцияның түпнұсқасы Біріккен Ұлттар Ұйымының Бас хатшысына сақталуға тапсырылады.

    Осыны куәландыру үшін, төменде қолдарын қойған өкілетті өкілдер өздерінің  тиісті үкіметтері атынан қажетті түрде алған уәкілеттіктеріне сай осы Конвенцияға қолдарын қойды.

  
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Некеге  отыру және некені тоқтату

Некені заңды түрде рәсімдеу дегеніміз халықаралық жеке құқықтағы отбасы және неке қатынастары туралы заңнамалар мен Қазсқтанның заңнамаларына сәйкес азаматтық хал актілерін жазу органдарында тіркеу болып табылады. Бұл ереже неке-отбасы заңдарының негіздерінің бірі. Бұл мән-жайдың халықаралық жеке құқықтағы неке және неке қатынастарын реттейтін заңнамаларда да еркеше маңызы бар. Ерлі-зайыптылардың заңдық құқықтары мен міндеттері неке АХАЖ-да тіркелгеннен кейін ғана ерлі-зайыптыларды қорғау туралы міндеттеме алады, оларды ерлі-зайыптылар ретінде ресми таниды, сондай-ақ бұл отбасыға қамқорлық көрсетеді.

Халықаралық жеке құқықтағы отбасы және неке қатынастарын реттйтін жалпыға танымал заңнама  талаптарын негізге ала отырып, отбасы-қоғамның ең басты ұясы болғандықтан, мемлекет оған ерекше қамқорлықпен қарайтынын, ол үшін некеге отырған, отау тіккен адамдарға  мемлекет некеге, отбасына қамқорлық  жасау туралы өзіне міндеттеме қабылдайтынын  білдік. Мұндай талаптар кездейсоқ  емес, олар азаматтардың кемелденуінен  сондай-ақ қоғамның өнегелі отьасы – иглік негізі мүдделерінен туындайды. Сондықтан халықаралық жеке құқықтағы  отбасы және неке қатынастарын реттейтін  заңдар бойынша отау тігу үшін заңда  көзделген шарттарды сақтау керек.

1. қазсқтан  Республикасында Қазақстан азаматтарының  шетел азаматтарының шетел азаматтармен  некеге отырыуы. Қазіргі заман  жағдайында, халықаралық қатынас  пен әріптестіктің дамуы кезінде  қазақстандық азаматтардың шетел  азаматтарымен некелесу көптеп  орын алып отыр. Мұндай некені  бекіту, өз кезегінде балалар  мен олардың ата-аналарының түрлі  азаматтққа болу жағдайларын  көбейтеді.

Қазақстан Республикасында қазақстандық азамат пен шетел азаматының некесі, сонымен  қатар шетелдіктердің де некесі бекітіле береді. Біздің заңнама, өз азаматтарымыздың басқа шетел мемлекетінің азаматымен некелесге тыйым салып, ол үшін рұқсат сұрауды талап етпейді.

Біздің  азаматтардың шетел азаматтарымен  некелесуі, сонымен қатар шетел  азаматтарының өздерінің арасында некелерін бекітуі Қазақстан  Республикасының заңнамасына бағынады. Басқа сөзбен айтқанда, бұл салада «некеге отыру жер заңы» немесе «lex loci celebrationis» деген коллизиялық қағида қолданылады. Неке біздің заңнамада көзделген нысан бойынша жасалады, яғни азаматтық хал актілерін жазу органдарында, осы некені тіркеудің бекітілген ережелерін сақтай отырып тіркеледі. Қазақстан Республикасында некені діни жолмен бекіту қандай да бір құққтық салдарға жетелемейді, бірақ бұны адамадар өз арасында таныуы да мүмкін.

Қазақстан Республикасында некеге тұру туралы келісім некеге тұрушылрдың өздерімен  жасалу тиіс болып табылады. Бірқатар елдерде (Испания, Перу т.б.) некеге тұрушылар  сенімхат беріп, өкіл арқылы некеге жол  беріледі. Біздің заң мұндай өкілдік  жасауға жол бермейді.

Шетелдіктердің  де некеге тұруларының материалдық  шарттары олардың ұлттық заңнамасымен емес, біздің заңнама бойынша анықталады. Мәселен, қазақстандық неке және отбасы заңнамасына сәйкес некеге отыру  үшін екі жақты келісім, белгілі  бір жасқа толу және тағы басқа  талаптар қойылады.

«Неке және отбасы туралы» Заңның 11-бабында  «Егер тұлғалардың бірі басқа  некеде тіркелген болса, онда ол жаңа некеге отыра алмайды» делінген, яғни егер шетелдіктің өз заңы көп әйел алуылққа жол берсе, онда ол біздің республикамызда некеге отыра алмайды.

Шетелдік  азамат, егер оның өз заңы екі некеге рұқсат бергеннің өзінде бізде некесін  тіркеуді талап ете алмайды. Кейбір мұсылмандық елдерде (Түркия, Ирак) екі некеге рұқсат етілмейді.

Шетелдіктер, сонымен қатар, біздің азаматтар  некеге тұрған кезде, некеге тұруға ешқандай кедергі жоқ екендігі тексеріледі  және мұндай тексерістің ең бастысы  оның басқа некеде тұрған-тұрмағандғы  анықталады. Некеге тұруға кедергілердің  бар екендігін айту міндетті некеде тұрушыларда болып келеді.

Некеге  тұрушының басқа некеге тұрмағандығын  дәлелдейтін бірде-бір дәлел оның басқа некесі туралы Азаматтық хал  актілерін жазу органдарында ол туралы жазбаның болмауы болып табылады. Егер шетелдік біздің республикада некеге отыру ниетін білдірген болса, ол өзінің мемлекетінің тиісті органынан  өз мемлекетінде ешкіммен некеде тұрмайтндығын  дәлелдейтін анықтама қағазын алып келуге міндетті. Тәжірибеде әдетте мұндай анықтама қағаздары Қазақстан Республикасындағы  тиісті мемлекеттің елшілігімен  немесе консулдығымен беріледі.

Біздің  құқыққа белгісіз басқа мемлекеттердің шектеулері (нәсілдік, діни, ата-ана  келісімінің болмауы, т.б.) біздің елде некені тіркеуден бас тартуға  негіз болып табылмайды. Бұл шетелдіктердің Қазақстан Республикасында тіркейтін  некелеріне де байланысты болып табылады. Тәжірибеде шетелдікпен некеге отыруға  толық емес, ішінара шектеулер  қойылатыны анық. Мысалы, некеге отыру үшін рұқсат алу Венгрияда, Үндістанда, Иракта, Италияда және тағы басқа да мемлекеттерде бекітілген.

Біздің  азаматтардың шетелдік азаматтармен некелерін  тіркеу кезінде бірқатар жағдайда некеге отырушы шетелдіктің де заңнамасы  басшылыққа алынуы керек, өйткені, бұл  жағдайда некені жарамсыз деп тану басқа мемлекетте орын алмауы анық. Мынадай мысалды келтірсек болады: егер, некеге тұрушының елінің заңнамасы  бойынша ол келісім алмаған кезде  неке ол елде жарамсыз болып қалуы  мүмкін. Мұндай жағдайларда біздің АХАЖ органдары некеге тұрушыларда  оның мұндай некеге отыруға келісім  бар-жоқтығын анықтауы керек. Егер мұндай келісім болмаса, некеге отырушылармен  келісіле отырып, шетелдіктің осындай  келісімді алуы үшін уақыт беріледі. Егер де осы белгіленген уақытта  орагнға қажет келісімді алып келмейтін болса, бірақ некеге тұрушылар  некені тіркеуді талап етіп отырса, неке тіркеуші орган мұндай келісімінің  талап етіп отырса, неке тіркеуші орган  мұндай келісімінің болмауына қарамастан некені тіркеуге міндетті болып табылады. Мұндай неке біздің заңнама бойынша  танылғанмен, тиісті шетелдіктің мемлекетінде бұл неке танылмады. Бұл өз кезегінде  біздің мемлекеттің азаматының өзінің некелескен адамының мемлекетіне барған уақытында құқығының шектелуіне алып келуі мүмкін.

Бұндай  жағдайда түсіндірудің рәсімі үлкен  маңызға ие болып есептеледі, өйткені  біздің азамат шетелдікпен некеге отырған  кезінде бұл некенің басқа  мемлекетте, оның ішінде некелескен адамының мемлекетінде танылмай, оның белгілі  бір шекте мүліктік құқықтар шектелетіндігін  білуі шарт болып табылады.

80-жылдары  Болгариямен, Вьетнаммен, Венгриямен, Финляндиямен бекітілген құқықтық  көмек көрсету туралы шарттарда  некені бекіту нысаны бекітілген  мемлекеттің заңымен анықталатындығы  айтылады.

Материалдық шарттар жағдайын да құққтық көмек  көрсету шарттары қамтып кеткен. Мысалы, Вьетнаммен КСРО-ның арасында жасалған құқықтық көмек көрсету шарттарында  ерлі-зайыптылардың мүліктік жағдайы  сол азаматы болып табылатын  мемлекеттің заңнамасымен шешіледі деп көрсетілген.

Қазақстан Республикасының Азаматтық туралы Заңында Қазсқтан Республикасы азаматының шетел азаматымен некеге тұру немесе онымен некені тоқтат азаматтықтың өзгеруіне  алып келмейді деп көрсеткен.

Бір некелесушінің  өз азаматтығын өзгертуі екінші азаматтың  азаматтығының өзгеруіне алып келмеді.

Консулдық некелер. Біздің заңнама Қазақстан  Ресупбликасның аумағында консулдық  некелердеі, яғни шетелдік дипломатиялық  өкілдіктер мен елшіліктерде жасалатын  некені таниды.

Шетел азаматтарының арасында Қазақстан  Республикасының аумағында елшіліктер мен өкілдіктерде жасалатын некелер  екі жақты танудың негізінде  ғана жарамды болып танылады. Ол үшін елшілік жіберіп жатқан елдің  Қазақстан Республикасымен тиісті келісімі болуы қажет. Бұған қоса мұндай некелердің жарамдылығына тағы бірқатар талаптар қойылады: а) екі  жақты келісімнің болуы, яғни шетел  мемлекетінде осындай консулдықтардағы некенің танылуы; ә) некеге тұрушы екі  тұлға да сол елшілік пен консулдықты  жіберген мемлекеттердің азаматы болуы.

Басқа мемлекеттермен жасалған консулдық  конвенциялар өз мемлекетінің азаматының некесін консулға тіркеуге рұқсат етеді. Мұндай консулдық конвенциялардың  көпшілігінде консул сол келуші мемлекеттің  заңына сәйкес некені тіркеуі тиіс деп көрсетілген. Тек кейбір консулдық  конвенцияларда ғана консул некені өзінің келген мемлекетінің заңнамасына қарсы  болмаса, өз мемлекетінің заңы бойынша  тіркеуіне болады деп көрсетілген. Куба мен Финляндия арасындағы консулдық  конвенцияға сәйкес, консул некені тек өзі келген мемлекеттің заңы бойынша тіркеуі тиіс болып табылады.

Консулдық конвенцияларда осындай некенің  тіркелгендігі туралы жергілікті өзін-өзі  басқару органдарына хабарлау қажеттігі  туралы жазба жасалуы мүмкін.

Қазақстан Респбликасы азаматтарының шеьтелдіктермен  басқа мемлекетте некеге отыруы. Қазақстан  Республикасының азаматтары шетелдіктермен біздің аумақта да, сонымен қатар, басқа мемлекет аумағында да некелесуі  мүмкін. Мұндай некелер сол некеге отырушы мемлекеттің заңдарының талаптарымен қойылған неке нысанына сәйкес болуы шарт. Тиісті мемлекеттің  муниципалитетінде, мэриясында немесе басқа да органдарында және діни ғұрыптарды сақтай отырып жаслаған неке сол мемлекетте танылмағанмен, кейініннен, біздің мемлекетте танылуы мүмкін бе деген сұрақ  туады. Біздің заңнама бұл орайда нақты жауапты беріп отыр.