Испан дипломатиясының қалыптасуы мен дамуы

    I. Испанияның халықаралық бірлестігінің  Агенттігі. Оған екі ортақ басқармалар  бағынады: 1) Американың құрамына кіретін мемлекеттерінің мәселелерімен айналысатын басқарма; 2) Араб мемлекеттерінің ара-қатынасымен айналысатын басқарма.

    II. Министрлікке қатысты Сервантес  институты.

    Министрлік  бөлмшелердің қызметінің ұлғаюы Сыртқы Істер Министрлігінің құрылымына шектеулер қойылды. Субсекриаттың міндетіне экономикалық және мәдениет саласындағы мәселелерді шешу кіреді, ал Европа Одағына байланысты сыртқы саяси мәселелермен айналысатын Жалпы басқару органы айналысатын болды.

    Әрбір министрлік бөлімшілердің атқаратын міндеттері үлестірілсе де, қазіргі таңда Субсекритариат көптеген мәселелерді шешуде оның әсер етуі  өте жоғары.

    Сыртқы  Істер Министрлігінің құрамында  басқа да комиссиялар жұмыс істейді.  Олар: сыйақы беру , ақпарат , кадрлер  мәселелері мен дипломатиялық қызметі жөніндегі комиссиялар.Барлық комиссиялар субсекритариаттармен басқарылады. Сонымен қатар, Сыртқы істер министрлігі халықаралық саяси мәселелермен айналысатын  ұлттық немесе министраралық комиссияның жұмысына қатысады. Министірліктің уәкілдері осы көптеген комиссиялардың төрағалары болып келеді.

    2000 жылы Испанияның  Сыртқы Істер  Министрлігінің Орталық аппараттың  санауы бойынша 250 адам оперативті-дипломатиялық  құрамында, ал 970 адам әкімшілдік-техникалық  бөлімінде жұмыс істеген. Шетелде болса, 450 адам оперативті-дипломатиялық құрамында, ал 618 адам әкімшілдік-техникалық бөлімінде қызмет атқарған еді.

    1995 жылдың 31 желтоқсанында Испания  177 мемлекетпен дипломатиялық қатынаста  болған. Оның 93-нде арнайы елшіліктер  мен өкілдіктер жұмыс істеген. Италия Тәжікстаннан басқа, барлық КСРО-ға бұрын кірген республикалармен дипломатиялық қарым-қатынастарды орнатқан болатын. Испанияның Мәскеудегі елшісі сонымен қатар Моңғол, Армения, Азербайджан, Белоруссия, Грузия, Қазақстан, Қырғыстан, Молдава, Түркменістан мен Өзбекстан мемлекеттерінде өз қызметін атқарады.  Хельсинкідегі Испан елшісі Эстонияда, ал Стокгольмдегі елші Литвада өз қызмеетерін атқара береді.

    Испания 103 халықаралық ұйымдар мен конференцияларда қатысып, БҰҰ, ЕО, Европа Кеңесі, НАТО, ОАГ, ФАО, ЮНЕСКО, МОТ, ОЭСР, ЗЕС.  сонымен қатар, Женева мен Венада орналасқан халықаралық ұйымдардың көмегімен тұрақты елшіліктері қазіргі таңда өз жұмысын атқарып отыр. 
 
 
 
 
 

Қорытынды 
 

             Испан дипоматиясының қызметі  жөніндегі жұмысты қорытындылай келгенде,  Испания басқа мемлекеттермен салыстырғанда оның қызметі мүлдем ерекше.

        Испанияның ең бірінші тұрақты  дипломатиялық елшіліктері католиктік  корольдер кезінде пайда болды.  Орталықтандырылған сыртқы саяси  ведомстваларды құру идеясы да осы кезеңге сай келеді.  Осы мақсатпен король Фердинанд Король секритариатын құрған болатын, ол сыртқы істер министрлігінің прототипі болды. Испанияның Сыртқы Істер Министрлігі мемлекет үкіметінің ең бірінші және ең көне институттық органдарының бірі болып табылады.  1529 жылдың 24 қазанында Карл I-ші Король секритариаты мен Мемлекет секретариатын қайта құрды. Келешекте бұл органдар бірнеше рет жаңадан сайланады. Тек 1626 жылы  Филипп IY-ші билік басына келгеннен кейін ғана бұл орган Церемониал деген атқа ие болады.

          1936-39 жылдары болған азаматтық  соғыс кезінде, Франко өз билігін  құрған кезең еді. Оның  орнатқан  режимі Испанияның алдағы дамуына  және сыртқы саясатына үлкен  ықпал етті. Әрине оның ықпалы  Испанияның дипломатиялық қызметінің  эволюциясына өз әсерін тигізген болатын.

       Жалпы генерал Франко билеген  кезең испания дипломатиялық  тарихындағ 2 үлкен кезеңге(1939-1959 жылдары  мен 1959-75жылдары           аралығында болған) бөлуге болады. Осы 2 кезеңдер бір-бірімен өте  тығыз байланысты.

                Франконың таққа келуінің бірінші  этапында испан дипоматиясына  кері әсер еткен фактор ол  Сыртқы Істер Министрлігінің  қызметкерлерін толықтай тазарту  болды.

                         Франконың бірінші режимінің  дамуы барысында Испания «жабық» мемлекет ретінде саналды. Осының бәрі мемлекеттің Сыртқы саясаты мен Сыртқы Істер Министрлігінің функциясына үлкен ықпалының тигізбеуі мүмкін емес еді. Испания соғыстан кейінгі жылдарда пайда болған Біріккен Ұлттар Ұйымының мүшелігіне кірмегені мен бүкіл әлемде салмағы бар мемлекетпен дипломатиялық қатынаста болмағандықтан, оның көпжақты дипломатияға қатысуына кейбір шектеулер қойылған еді.

         50-жылдардың соңында көптеген  әскери басшыларының жіберген  қателігіне байланысты , Испанияда  қаржылық-экономикикалық кризис пайда болады.Осыған байланысты Франко ұстанған саяси және экономикалық  бағыттарын өзгертуге мәжбүр болды. Сондықтан үкіметке либералды-экономикалық көз-қараспен жаңа министрлер келеді.

           Франкистік режимнің құлауы  Испанияның  демократиялануы мен мемлекеттің саяси жағдайының күрт өзгенруіне әкеп соқты. Аз уақыттың ішінде, яғни 1975 жылы мемлекеттің жаңа конституциясы жасалынып, қабылданды. Ол бойынша енді Испания парламенттік монархияға айналды. Конституцияға сәйкес мемлекет басшысы болып король есептелді.

                Испанияның дипломатиялық қызметі  басқа мемлекеттерге қарағанда  әлемде алатын орны өте маңызды.  Оның қалыптасу тарихы бірнеше  ғасырларға созылады. Сонымен қатар,  Испан дипломатиясының қызметі  қазіргі заман дипломатиясының моделі болып табылады.

      Ұзақ жылдар бойы испан дипломатиялық  қызметі арнайы методтар мен  ұйымдастыру формаларды  өте қолайлы  пайдаланған мемлекеттердің бірі.

      XX ғасырдың аяғында Испаниядағы  фашизм диктатурасы жойылғаннан  кейін, ол қысқа уақыт ішінді  « үлкен »  әлемдік және европалық сахнаға қайта алды.   Испанияның дипломатиялық қызметі жаңа және сыртқы өзгерістерге бейімделе алды. Сонымен қатар, Сыртқы Істер Министрлігі әлемнің сыртқы саясатына үлкен ықпалын тигізе алды. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер тізімі: 

1) Красиков А.А., "Испания и мировая политика", Москва, 1989г.;

2) Евстигнеев В.П., "Испания: основные направления внешней политики", Москва;

3) Викторов И.В.,"Испания: выбор внешнеполитического курса", Москва, 1979 г.

4)  Дубинин Ю.В. “Записки посла в Испании”. Москва, 1999г.

5)Ochao Brun M. “Historia de la diplomacia Espanola”. Madrid, 1991.

6) J.A. de Iturriaga Barberan, "Lineas directivas de la politica exteior de Espana", Madrid 1994г.

7) F.Gonzalez, Dos articulos sobre el destino de Europe, "Politica Exterior", N 48, Madrid, 1996 г.

8) Antonio Dominguez Ortiz “ Espana. Tres milenios de Historia” Madrid, 2000 ж.

9) Борко Ю., "Что такое Европейский Союз?", Москва, 1994 г.

10) Военная и внешняя политика западноевропейских государств", доклад ИМЭМО, 1986г.

11) Красиков А.А., "Беседуя с Ф.Гонсалесом"; Новое время, N 23, 1986 г.

12) Ковалев Э.Д., "Новый член НАТО", Новое время, 1981 г.;

13) Ochao Brun M. “  La diplomacia de la Renacimiento y La diplomacia Espanola”. Madrid, 1988

14) Luis Suarez Fernandez. “ Franco y la URSS.” Madrid, 1987

15) Nunez Jesus “ Normativa y actualidad del servicio exterior del estado”. Barcelona, 1997