Атырау облысы қазба байлығы

Атырау облысы қазба байлығы

 

Өлке туралы, оның қазба байлығы хақында  И.И.Лепихин (1768-1769), П.С.Паллас (1763-1769), К.Г.Гнелин (1785), М.М.Ковановский (1887), Н.И.Андрусов (1887) және Н.П.Барбот-де Марни (1874-1889) сияқты зерттеушілер өз еңбектерінде сөз етті.  

 

1927-1931 жылдары бұл аймақта геолог А.Н.Волковтың басқаруындағы партия жұмыс істеді. Қорытындысында Индер күмбезінің топографиялық картасы жасалынды, су көздерінің жүйелі химиялық мінездемесі берілді. Алғаш рет схема түріндегі геологиялық карта пайда болды. Әрине, А.К.Волковтың атқарған қызметінің ішіндегі маңыздысы борат кенін табуы. Сөйтіп, ЦНИГРИ экспедициясы күшімен атқарылған мақсатты зерттеу жұмыстары еліміздің борат кеніне деген қажеттілігін қамтамасыз етуге алып келді. Содан 1935 жылы Индер борат кенішінің ашылғанын осы өлкенің әрбір азаматы жақсы біледі. 1935-1936 жылдары Н.И.Преображенскийдің  ғылыми  жетекшілігімен ЦНИГРИ (қәзіргі ВСЕГЕЙ) күрделі зерттеу жұмыстарын жүргізді. Экспедиция жұмысына профессор С.В.Малявкин, геологтар Н.И.Морочкин, А.В.Хабанов, М.Н.Годиевский, В.В.Мокринский, К.А.Иванов, т.б. қатысты. Ал 1932-1935 жылдары жүргізілген Индер көлінің тұз қабаттары мен оның басты қасиеттеріне физико-механикалық талдау жүргізумен академик Н.С.Курнаковтың басқаруы негізінде М.Г.Валяшко, И.Н.Лепяшков шұғылданады. 1936 жылы жүргізілген бұрғылау жұмыстарының нәтижесінде калий тұзы қабаттары анықталды.  1939-1940 жылдары Қазақ КСР-і геологиялық басқармасы тұз қабаттарына зерттеуді жалғастырды. Сөйтіп 1941 жылдың 26 ақпанында химия өнеркәсібі халық комиссариаты жанындағы экономикалық кеңесінің қаулысымен Индер геологиялық-барлау партиясы құрылды. Алғашқы ұйымдастыру бұйрықтары 1941 жылдың 20 мамырында жарық көрді. Партия бастығы болып Н.С.Борихин бекітілді. 

                                                                

 

1941-1957 жылға дейін барлық геологиялық барлау жұмыстары КСРО химия министрлігі арқылы жүргізілсе, кейін КСРО, Қазақ КСР геология министрліктеріне ауысты. 1941-1945 жылдары аудандағы геологиялық жұмыстар геологтар Я.Я.Яржемский, В.Г.Валяшко, А.А.Скробов, С.Ф.Иванова, М.В.Руднева, т.б. тығыз қатысуымен жүрді. 1945-1950 жылдардағы зерттеу жұмыстарының түпкі нәтижесінде Қызыл тау маңындағы кедей кен орынын және № 88 учаскесінің мүмкіндігін анықтауға қол жетті. 1950-1951 жылдары мұндай зерттеу жұмыстары кең қанат жая түсті. Бес жылдың ішінде 40 шаршы километр гипс қабаты бұрғыланып, №№ 90,93,94,95,96 кен орындарын анықтауға жол ашты. 1956-1961 жылдары С.С.Коробов пен Қ.Тұхфатовтың басқаруындағы экспедиция күшімен Индер күмбезінің 1:10000 және 1:25000 мөлшеріндегі (масштабында) геологиялық кескіндемесі жасалынды. 1958 жылы геология министрлігінің комиссиясы жұмыс істеп, Индер кен орындарының геологиялық және гидрогеологиялық жұмыстарының арнайы шарасы жасақталынды.

                                                                 

 

Индер тұзды күмбезін зерттеу барысында 1957-1987 жылдары аралығында 18 кен орны, 92 қалыптасу және 260 борлы қабат анықталды. Олардың арасынан  элювиалды бор кенін өндіретін № 98,99,100 және 102 учаскелер ашылды. Кешенді зерттеу жұмыстарының арқасында борат кенінің  геологиялық құрамы айқындала түсті. Тұз қабаттарында оның пайда болуы, қалыптасы кезеңдері тереңдей зерттелінді.Сатимолла кен орны 1964 жылдан бастап үш бағытта зерттелінді. 1967-1973 жылдары іздестіру бағдарлау, 1978-1982 жылдары алдын-ала, 1982-1985 жылдары нақты зерттеулер жүргізілді.          Ас тұзы Индер көлінің шарасында түзілген, аумағы 110 кв.км. өте құрғақ және ыстық климат жағдайында суының қарқынды булануынан еріген тұздардың су орнына тұнуы аса ірі тұз  қорының жиналуына әсер етіп, көл бетінің бірқатар жерлері тұзды қабатқа айналады. Индер көлі аса зор сопақ зеренді еске салады, оның түбі өздігінен шөккен ас тұзынан тұрады. Кеннің бүкіл беті түгелдей дерлік жаңа шөгіндімен жабылған. Шөгу жағдайы мен сапасына орай, Индер ас тұзы кені қатты пайдалы қазбалар кен орындары қорының жоғарғы 1-ші тобына жатқызылған. 

 

                                                                 

 

Аудан жерінде күні бүгінде калий-магнийлі тұзы, галит, гипс, бор, гравий, құмды қоспасы, тас, тастық балшық, тағы да басқа түрліөндірістік шикізаттар қоры зерттелініп, пайдалануға жол ашылды. Мәтенқожа, Шүгіл, Лебяжье, Круглый, Қыз, Алдаберген, Жабағы т.б. скважиналарында борлы тұз барлығы байқалады. Круглый зерттеу алаңында элювиалды борат қыртыстары барлығы анықталды.      

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Арман болған тәуелсіздік ақиқатқа айналды  

 

14.12.11ж.

Қазақ мұнайының қара шаңырағы Атырау өңірінің халқы Тәуелсіздік күнін сән-салтанатымен атап өтті.

Салтанатты жиында бүгінгі біздің тәуелсіздігіміздің қайнар көзі - қазақ халқының сан ғасырлар бойғы күресінде, азаттыққа ұмтылған қайсарлығында жатқанын тұшымды баяндамасында облыс басшысы Бергей Рысқалиев нақты деректермен айтты.

- Азаттық тарихы туралы айтсақ, он бесінші ғасырда Әз Жәнібек пен Керей хандардың бастауымен алғаш рет Шу бойында Ту көтерген қазақ хандығынан - кешегі Желтоқсан оқиғасына дейінгі аралықта сан ғасырлық шежіресі бар. Елдікті сақтаймын, еркіндік алып беремін деп арыстандай арпалысқан Абылай, Кенесары, Бөгенбай, Қабанбай, Исатай, Сырым, Есет сынды хандарымыз бен батырларымыз өтті өмірден. Еркіндікті, бостандықты жалынды сөздерімен жырлаған, күй асқақтатқан Махамбет пен Мөңке, Құрманғазы мен Дина сияқты ұлыларымыз, ұлт мүддесі үшін күресіп, репрессия құрбаны болған Мағжан Жұмабаев, Міржақып Дулатов, Халел Досмұхамедов сияқты Алаштың арыстары, сонау шерлі Желтоқсанда тоталитарлық жүйеге қасқайып қарсы шыққан Қайрат Рысқұлбеков сияқты боздақтар - ұрпаққа өнеге болар тұлғалар. Бүгінгі қасиетті мереке күні біз ұлт пен ел тәуелсіздігі жолында ғасырлар бойы күрескен ата-бабаларымыздың, боздақтарымыздың рухына бас иеміз, - деген аймақ басшысы Бергей Сәулебайұлы дамыған елдермен тереземіз тең болуға мүмкіндіктің мол екенін айтты.

Бүгінде республикамен бірге қарқынды дамып келе жатқан атамекен, қазыналы өлке - Атырау жері ерен істер, алып жобалар алаңы. Облыс жан-жақты дамып, Тәуелсіздіктің 20 жылдығын үлкен-үлкен жетістіктермен, бұрын-соңды болмаған тарихи жобалармен, биік көрсеткіштермен, ең бастысы, ежелден қаймағы бұзылмаған ата дәстүр, берік орнаған ынтымақ-татулықпен қарсы алып отыр.

Атырау - мұнайы мен газы, пайдалы қазба байлығы, өркенді экономиканың өрісін кеңейтіп, ел мен жердің ырысы мен ынтымағын асырып, талай батырлар мен ақындардың, күйші-жыршылардың қаны тамған қасиетті де киелі атырап.

Баяндамасында облыс басшысы  Бергей Рысқалиев осының барлығы айтуға оңай болғанымен, іс жүзінде талай қиындықты еңсеріп келген тәуелсіздіктің тәтті дәмін бүгінгі ұрпақ біліп, оны келешекке аманаттау үшін де егеменді ел атанбас бұрын Атырау өңірінің қандай кейіпте болғанына тоқталып өтті.

Алдымен сөз болғаны, көз алдымызға Кеңес Одағы кезінен қирап, экономикасы қаусаған, әкімшілік пәрмені әлсіреп, нарықтық тетіктері іске аспай, шаруашылық байланыстары үзілген, халық жұмыссыз босып, абыржыған тоталитарлық жүйенің бір бөлшегі болды.

Жердің, елдің байлығына қарамастан, облысқа жеткілікті көңіл бөлінбей, өңірдің тыныс-тіршілігі, шаруа жайы өскелең заман талабынан кенже қалғаны тұрғындарға жайсыз тиді. Бұл - өткен күннің еншісінде қалған шындық.

Десе де, облыс әкімі бұл айтылғандардан мұнайшылар, балықшылар, бұрғышылар, құрылысшылар қол қусырып отырды деп айтуға болмайтынын айтты. Себебі олар шөлейтті өлкенің өркендеуі үшін заманына сай ерен еңбектің үлгісін көрсетіп, жас ұрпақты тәрбиеледі. Бірақ өз қолдарымен өндірген қазба байлықтың ел игілігіне жаратуын көрмеді. Маңдай терлерінің қызығын Одақтың орталығы тамашалады. Бұл - ащы да болса шындық.

 

ЖАҢАРҒАН АТЫРАУ - ӘЛЕМГЕ ТАНЫМАЛ ҚАЗЫНАЛЫ АЙМАҚ

Мұнайлы өлкенің тәуелсіздік белесіндегі жемісті жылдарында, ел қолға алған ауыр жүкті көтере білді. Бүгінгі күні соның нәтижесі көз алдымызда айқын көрініс тауып отыр.

Облыс басшысы Рысқалиевтің айтуынша, жалпы өңірлік өнім 600 есеге, өнеркәсіп өнімінің көлемі 3,5 триллиондық межені, бүкіл елдегі инвестицияның 28% құрап, мемлекетіміздің экономикалық қуатының тірегі - мұнай мен газ тиісінше, 8 және 20 есе артық болды.

- Ерекше атап өтер жайт, Қазақстан мұнайының ғасырлық тарихы болса, «қара алтынның» игілігін тәуелсіздігімізді алғаннан кейін көрдік. Бұл Елбасының ерен еңбегінің, дана саясатының арқасында жүзеге асты. Инвесторларға икемді жұмыс жасауға толық кепілдік беріп отырған мемлекет саясаты облыста жүйелі жүзеге асып, қазба байлықты ел қажетіне жаратудың нақты мүмкіндігі ашылды. Жерімізде дүниежүзілік маңызды - мұнай қоры мол Теңіз кенішін, ғасыр жобасы саналған Каспий теңізінің қазақстандық бөлігін игеру сияқты ірі жобалар қарқынды жүруде. Одан басқа Атырауға ат басын бұрған 400-ден аса бірлескен кәсіпорындарда шетелдіктермен иық тіресе мыңдаған қазақтың жас жігіттері мен қыздары мамандықты, технологияны меңгеріп, еңбек етуде, - деген облыс басшысы бүгінгі салтанатты сәтте өңірдің, халықтың мақсат-мүддесін жауапкершілікпен сезініп, жергілікті атқарушы билікпен әріптестікте жұмыс жасап, облыстың қарқынды дамуына, тәуелсіздіктің баянды болуына атсалысып келе жатқан «Теңізшевройл», NCOC, Аджип, Шеврон, ҚазМұнайГаз, Ембімұнайгаз, КТК, АНПЗ сияқты басқа да көптеген шетелдік, отандық кәсіпорындарға облыс халқы атынан алғыс айтты.

Аймақ басшысы тәуелсіздікке келу жолында өтпелі кезеңнің қиындықтарын ең ауыр сезінген ауыл тұрғындары болғанын ашық айтты. Ауыл шаруашылығы өнімдерін өндірудің күрт құлауы, дамымаған инженерлік желілер, халықты жұмыспен қамту және басқа да шешімі табылмаған әлеуметтік мәселелер село өміріне елеулі әсер етті.

Дер кезінде қабылдаған мемлекеттік саясаттың нәтижесінде құлдыраған шаруашылықтың бәрі жаңаша дамып, қазіргі таңда агроөнеркәсіп кешенінің дамуы тұрақтанды. Мал басын көбейтуде, егін өнімінде қазіргі күні айтарлықтай өсім бар.

Ауылдың тұрмысын, әл-ауқатын көтеру - басты назарда ұстап отырған аймақ басшысы бүгін облыс орталығында, аудандарда барлық проблемалар шешілді деп айтуға толық негіз барын тілге тиек етті. Сондай-ақ селоның тұрмысы да жақсарып, қажетті озық инфрақұрылым қалыптасып келетінін айтқан ол, - ендігі күш-қайратты, барлық қаражатты ауылдық жерлерге жарататынын айтып, халықты қуантты. Дәл осы қарқынмен алдағы екі жылда облыстың бүкіл ауылдарының басты-басты проблемалары шешілетін болды.

Қысқаша айтқанда, Тәуелсіздік жылдары облыс бұрын-соңды болмаған алып құрылысты аймаққа айналып, 200-ден астам білім беру, денсаулық сақтау, спорт, мәдениет ғимараттары, басқа да көптеген әлеуметтік маңызды нысандар бой түзеді. Оның бәрі қазір халыққа қалтқысыз қызмет етуде. Сондай-ақ өңірде тұрғын үй құрылысы жоғары қарқынмен дамып, республикада рекордтық көрсеткіштерге жетті.

Осы онжылдықта 36 мың тұрғын үйлер мен пәтерлер салынса, ал тек соңғы 3 жылда 15 мың отбасы жаңа қонысқа кірді. Олар сонау тоқсаныншы жылдардан бері үй ала алмай жүрген халықтың әлеуметтік осал топтарына, ардагерлер мен көпбалалы және жалғызбасты аналарға, мүгедектер мен балалар үйлерінің түлектеріне, сондай-ақ денсаулық сақтау, білім беру, құқық, мәдениет, спорт, басқа да әлеуметтік салалар қызметкерлеріне берілді.

 

Бүгінде қаланың өскені сондай, «Алмагүл», «Көркем», «Нұрсая», «Жерұйық», «Жетіқазына», «Жұлдыз», «Гауһартас» сияқты жаңа қалашықтар пайда болды. Сонымен қатар жеке тұрғын үй секторы қарқынды дамып, «Балауса», «Мирас», «Көкарна», «Самал» сияқты көптеген жаңа ықшамаудандар көз алдымызда күн санап көркейіп келеді.

Аймақтың ел экономикасы үшін қосып отырған үлесінің өзі айтарлықтай екені даусыз. Өңірдегі алып зауыттар мен онда өндірілетін отандық өнімдердің қанат жаюы тәуелсіздіктің жемісі екені айқын.

Ел Тәуелсіздігінің 20 жылындағы Атырау өңіріндегі тың өзгерістерді осылайша саралап жеткізген аймақ басшысы Бергей Рысқалиев салтанатты жиында халықтың қалаулысы, Отанына, туған жеріне еңбегі сіңген азаматтарға Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың Жарлығымен берілген мемлекеттік наградаларды табыс етті.

Айтар болсақ, «ТНС-групп» концерні заңды тұлғалар бірлестігі директорлар кеңесінің төрағасы Төкен Жұмағұлов, Мұнай және газ саласының еңбек ардагері Мақсұт Қилыбаев «Парасат» орденін, «АджипКҚО» компаниясының басқарушы директоры Умберто Каррара ІІ-дәрежелі «Достық» орденімен, Атырау облысы әкімінің орынбасары Айгүл Әжіғалиева, облыстық қаржы басқармасының бастығы Бауыржан Жантеміров пен Атырау бизнес және құқық колледжінің директоры Нұрлы Әйтиевалар «Құрмет» орденімен марапатталды. Сондай-ақ атыраулықтар облыс мәдениетіне айтарлықтай үлес қосқан дүлдүл өнер иесі Нариман Үлкенбаев пен Талапқали Зайнуллинге «Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері» атағы мен төсбелгілері табыс етілді. Бұдан басқа облыс басшысы бірнеше азаматтарға «Ерен еңбегі үшін» және «Шапағат» медальдері мен «Құрмет» грамоталарын табыс етті.

Тәуелсіздік күніне арналған салтанатты жиында атыраулықтар облыстағы Кеңес Одағы кезінде ең жоғары мемлекеттік награда «Социалистік Еңбек Ері» атағының иегерлері С.Дәулетқалиев, Ғ.Есмұратов, М.Енбаева, К.Асабаев, Қ.Жұмағалиев пен партия қызметтерінде еңбек етіп, Жылыой аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы болған, қазіргі күні «АНАКО» ЖШС байқаушылар кеңесінің төрағасы С.Түгелбаевқа «Атырау облысының Құрметті азаматы» атағы куәліктері мен төсбелгілерін табыс етті.

Мәні мен мағынасы жарасым тапқан салтанатты жиын соңында атыраулықтар жергілікті атқарушы биліктің арнайы шақыртуымен келген Қазақстан және Татарстанның халық артисі Нұржамал Үсенбаева мен жергілікті өнерпаздар өнер көрсеткен тамаша концертті тамашалады.

 

 

 

Тұрсын ҚАЛИМОВА

Атырау облысы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қазыналы елдің қара алтыны сарқылмасын  

06.09.11.

 

Cайын даласында еркін өсіп, тұрмысы мен тіршілігін төрт түлік мал бағумен етене байланыстырған бабалардың заманында аспанға бұрқақша атқылап, әлемді тамсандырған қазақ мұнайына ғасырдан астам уақыт болды.

Ал ата кәсіпті ғана білген бабаларымыздың «қара алтынды» қауғамен тартып, түйемен тасымалдаған әрі сапалы өнім жағынан әлем мұнайынан кейінгі жетекші орынды иеленген Доссор мұнайына биыл 100 жыл толды. Ғасырлық ғұмырының тек соңғы жиырма жылында ғана қарапайым халықтың игілігіне несібе болған қара алтынды игерген Мұнайшылар күні мен Доссор мұнайының 100 жылдығы Атырау өңірінде өз дәрежесінде атап өтілді.

Қазақ мұнайының тарихы бастау алған қасиетті Атырау топырағындағы мұнайшылар күніне арналған шара еліміздің барлық аймағынан келген мұнай саласына қатысы бар мәртебелі меймандар мен мұнай саласы басшылары және ардагер мұнайшылар, облыс және қала басшыларының қатысуымен Махамбет атындағы облыстық қазақ драма театрында бастау алды.

Салтанатты шарада алғы сөз алған Атырау облысының әкімі Бергей Рысқалиев ұлы қазақтың дархан даласының жер астынан шыққан қара алтынды игеруші мұнайшыларды төл мерекелерімен құттықтап, алдымен Мемлекет басшысы Н.Назарбаевтың мұнайшылар қауымына арнаған құттықтау хатын оқып берді.

Елбасының қара алтынды өндірушілерге арнаған тілегін айтып жеткізген аймақ басшысы Б.Рысқалиев ел тарихында терең із қалдырған Доссордың ғасырлық тойының ерекшелігіне тоқталды.

- 1911 жылы Доссорда атқылаған алғашқы мұнай көшпенді қазақ ұлтының санасына сілкініс, даласына серпіліс әкелді. Доссор мұнайы қазақ елі мен жерін, қалың халқын әлемге паш етті. Десек те қазақ мұнайының игілігін халқымыз тек тәуелсіздік алғаннан кейін ғана көрді.

Қазақстанның дербес мемлекеттігін әлемге танытып, оның байлығы, соның ішінде жер қойнауы Қазақстанның халқына қызмет ететінін инвесторларға мойындатқан Президентіміз Н.Назарбаевтың сарабдал саясатының, табанды талабының, ерен күш-жігерінің арқасында осыған қол жеткіздік - деген аймақ басшысы Б.Рысқалиев Доссордың 100 жыл-дығының Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығымен тұспа-тұс келуінің символикалық мәні зор деді.