Меншікке қарсы қылмыстардың жеке түрлері бойынша тергеу әдістемесі

Қоқытып алушылықты тергеудің  бастапқы кезінде көбінесе мынандай тергеу  жағдайы қалыптасады:

А) сезікті тұлға қылыс  болған жерде немесе оның болунан  кейін ұсталуы.

Бұл жағдайда тергеудің  мынандай реті тән: сезіктіні ұстау, оны жеке тінту қажет болған жағдайда куәгерлендіру, жәбірленушіні жауаптау.

Оқиға болған жерді қарау; сезіктіні жауаптау; сезіктіні тұрақты  мекен жайын тінту; көрген куәгерлерді  жауаптау, сараптама, сот-медициналық, криминалистикалық: трансологиялық, қолжазбатанушылық, құжаттарды техника – криминалдық зерттеу, сот болмысының, суық қару, сараптамалар тағайындау.

Б) қылмысты жасаған сезікті тұлға ұсталған жоқ, бірақ тергеушіде оны іздестіру мен ұстауды шешетін дәлел бар.

Бұл жағдайда бастапқы тергеу әрекетінің реті мынандай: сезіктіні жауаптау, оқиға болған жерді қарау, куәгерлерді жауаптау, сот сараптауын тағайындау; жедел іздестіру іс-шараларын жүргізу.

В) қылмыс істеген тұлға  туралы мәлімет құқық қорғау органдарында жоқ.

Бұл жағдайда тергеу әрекетінен басқа жоғарыда аталған, сезікті тұлғаны анықтау мен қорқытып алынған затты іздестіруге бағытталған жідел іздестіру іс-шаралары қолданады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2.5. Бөтен мүлікті өз  иелігіне өткізудегі немесе жұмсап  жіберу барысындағы тергеу әдістемесі

 

Иеленіп алу немесе ысырап ету, яғни  кінәлі адамға сеніп тапсырылған  бөтен мілкті ұрлау. Берілген қылмыс құралы кінәлінің атқарған қызметіне  сеніммен қалдырылған мүлікті жауаптылықпен  қарастырылған.

Көбінесе қылмыстық  жолмен иеленудің құралына ақша қаражаттары, сондай-ақ шет ел валютасы, чек кітапшалары немесе карточкалары, облигациялар, акциялар, сертификаттар жатады.

Бөтен мүлікті иелену немесе жұмсау туралы істер бойынша  келесі мән-жайлар анықталады:

• бөтен мүлікті иелену дерегінің орынының болуы;
• иелену тәсілі;
• әр эпизодттың уақыты, орны және басқа жағдайлары;
• айыпкердің кінәлілігі;
• иеленген материалдың залал сипаты мен мөлшері;
• иеленуге қатысушылардың әрқайсысының тұлғалары;
• жауаптылықты жеңілдететін, ауырлататын мән-жайлар;
• бөтен мүлікті иеленуге себепші мән-жайлар.

Бөтен мүлікті иелену немесе жұмсау тәсілдері:

А) Банк саласында:

- ұрлау мақсатында  алынған жасанды құрылтайшылар  және бухгалтерлік құжаттарды, кепіл  хаттарды, кепілдік және сақтау  құжаттарын қолдану арқылы кредитке  иелену;

- жасанды және бағалы қағаздар арқылы алынған  ақша қаражаттарын иелену: кредиттік авизо, есептелуші чектер, мемориалды ордерлер, векселдер, депозитті сертификаттар;

- бөтен немесе жасанды  пластикті кредит карточкаларын  пайдалану арқылы ақшаны жымқыру;

- банкті компьютерлік торларды қолдану және ақша қаражаттарын аудару және иелену;

Б) Жекешелендіру ісінде:

- жекешелендіретін мекемелердің  болашақта жеке меншікке немесе  акционерлікке аударудағы баланстың  құнын түсіру;

- бекітілген тәртіпті  бұзу арқылы жекешелендіруді жүргізу;

- жасанды немесе заңсыз  жазылған жекешелендіру шектерін, оларды айналымға қайта еңгізуді  пайдалану;

- халық қорына жекешелендіретін  мекеменің интеллектуалдық меншігін  немесе басқа материалды емес  активтерді көтерілген баға бойынша  қосу;

-  акционерлер құрамына  «өлі жандарды» немесе жекешелендіруге қатысуға құқық қабілеттігі жоқ тұлғаларды қосу есебімен акцианың бақылаушы пакетіне иелену;

В) Көтерме және бөлшекті саудада:

- шыққан шығын немесе  бүлінген тауар  деп қосып  жазып заңсыз жолмен есептеп шығару;

- тауарды кассасыз  пайда табуды иеленумен тасымалдау;

- тасымалданған тауар  құжатын жою;

- тонауға алдын ала  дайындалып тауарды жарамсыз  деп сорттау арқылы жымқыру;

- сатып алып, сату келісім  шарты бойынша қосымша төлем  ретінде алынатын аванс қаражаттарын жұмсау;

- өндірілмеген жарнамалардың,  маркетингтен, көліктік жөндеу және  басқа жұмыстарына бөлінген ақша  қаражаттарын өз иелігіне есептеп  шығару.

Иеленіп алу немесе ысырып ету туралы қылмыстық істер тексеру  актісі бойынша ведомствалық материалдар ..........., сезіктіні үстінен түсіп ұстау және жедел іздестіру іс-шаралары кезіндегі алынған мәліметтер бойынша қозғалады.

Бөтен мүлікті иелену  немесе жұмсау туралы істер бойынша  тергеудің бастапқы этабында  пайда  болған екі жағдайды бөлуге болады:

1. Іс жедел іздестіру іс-шараларының саладарынан пайда болады, тергеудің жүргізілуіне қызығушы тұлғалар істің қозғалғандығын білмейді.

Бұл жағдайда мынандай бастапқы тергеу әрекеті сипатталады:  орнында  ұстау,  ұсталғандардың өзіндік тінтулері, олардың жұмыс орындары мен тұрғын жерлерін тінту, мүлікті қамауға алу, сезіктілерді жауаптау, құжаттарды, заттарды алу мен қарау, алаң мен құралдарды қарау, куәгерлерді жауаптау, инвентаризация мен ревизияны ұйымдастыру, тану органдарына жедел іздестіру іс- шараларын өткізуді тапсыру.

2. Қызығушы тұлға белгілі тергеуге дейінгі тексеруді өткізгеннен соң істің қозғалуы.

Бұл жағдайда келесі әрекеттер  сипаты: қуықпен пайда табуға жауапты  тұлғаларды жауаптау,  құжатарды, заттарды алу және қарау, алаң мен құралдарды қарау, куәгерлерді жауаптау, қажетті жағдайларда сезіктіні ұстау, мүлікті іздестіру және тіркеу, беттестіру жүргізу, тану органдарына жедел іздестіру іс- шараларын өткізуді тапсыру.

Тергеуге сот сараптамалары  көп көмегін тигізеді.

 Иеленіп алу немесе  ысырап ету туралы істер бойынша мынандай сараптамалар жүргізіледі: бухгалтарлік сараптама, сот тауартану сараптамасы, сот-техникалық сараптамасы, финанстық-экономикалыұ сараптама, құжаттарды техника криминалдық сараптамасы.

Объект – меншік, мүлікті  иелену, пайдалану, оған билік ету жөніндегі қоғамдық қатынастар.

Объективтік жағы – иеленіп  алу немесе ысырап ету, яғни кінәлі адамға сеніп тапсырылған бөтен  мүлікті ұрлау.

Субъект – 16 жасқа толған, заңды түрде мүлік сеніп тапсырылған  тұлға.

Субъективтік жағы -  тікелей қасақаналық.

 

Орыс тіліндегі әдебиеттер

 

1. Аверьянова Т.В., Белкин Р.С., Корухов Ю.Г., Россинская Е.Р. Криминалистика. М, 2002
2. Аубакирова А.Ю., Алесковский С.Ю. Криминалистика. Алматы,2002
3. Алауов Е.О. Проблемы уголовно-правовой борьбы с вымогательством. Алматы, 1997
4. Белкин Р.С Криминалистическая энциклопедия. М, 1997
5. Белкин Р.С Курс криминалистики М, 1997
6. Белкин Р.С Криминалистика: учебный словарь-справочник. М, 1999
7. Борзенков Г.Н. Уголовно-правовые проблемы охраны имущества граждан от корыстных посягательств. М,1991
8. Возгрин И.А. Криминалистика М, 1996
9. Владимирова В.А., Ляпуков Ю.И. Ответственность за корыстыне посягательства на соцалистическую собственность. М,1986
10. Владимирова В.А., Квалификация похищений личного имущества граждан. М, 1974
11. Гражданское законодательство РК; Статьи, комментарий, практика. Алматы, 1999
12. Горбачев А.В. , Тениев Э.С. Размер хищения и его доказывание. Горький, 1986
13. Джекебаев У.С. Основные принципы уголовного права РК. Алматы, 2001
14. Кригер Г.А. Квалификация хищения социмущества. М,1974
15. Курс советского уголовного права. Л, 1981
16. Крылов И.Ф. Криминалистическая характеристика преступления. Алматы, 2001
17. Колесниченко А.Н. Общие положения методики расследования отдельных видов преступлений. Харьков, 1976
18. Литовченко В.К. Уголовная ответственность за постягательство на соц собственность. М,1983
19. Мозговых Г.А. Криминалистическая характеристика преступления. Алматы, 2001
20. Наумов А.В. Уголовное право. Общая часть. М,1997
21. Образцова В.А. Криминалистика. М, 1996
22. Образцова В.А. Криминалистика. М, 1997
23. Порубов К.И. Курс криминалистики. Минск, 2002
24. Пинаев А.А. Уголовно-правовая борьба с хищениями. М, 1975
25. Россинская Е.Р. Криминалистика. М, 2003
26. Россинская Е.Р., Аверьяковой Т.В. Энциклопедия судебной экспертизы. М,1999
27. Россинская Е.Р. Судебная экспертиза в уголовном, гражданском, арбитражном процессе. М, 1996
28. Рогова И.И. , Рахметова С.М. Уголовное право РК. Алматы, 2003
29. Сахакова Т.В. Судебная экспертиза. М,2002
30. Селиваков Н.А. Справочная книга. М, 2002
31. Тенчов Э.С. Уголовная ответственность за хищения государственного или общественного имущества путем мошеничества. СЮ, 1982
32. Уголовное право Казахской ССР. Алматы, 1998
33. Филиппова А.Г., Вольнского А.Ф. Криминалистика. М, 1998