Шарт туралы жалпы түсінік

         Офертада ұсынылған өзге жағдайларда  шарт жасасуға келіскендік туралы  жауап акцепт болып табылмайды. Мұндай жауап офертадан бас  тарту және сонымен бірге жаңа  оферта деп танылады.

       Шарттың  еркіндігінен тыс заңда кейбір  ерекшеліктермен бөлектенетін міндетті  түрдегі шарт жасасу жағдайы  қарастырылуы мүмкін.

         Шарт жасасу міндетті болған  жағдайда, әр жақа арналған заңдарға  сәйкес, бір жақ екіншісіне мына  талаптарды орындайды:

1. Акцепт туралы хабар;
2. Акцептіден бас тарту;
3. Офертаға (шарт жобасына) өзгеше жағдайларға акцепт жасалаиыны туралы (шарт жобасына келіспеушілік хаттамасы), егер заңдарда басқа мерзім белгіленбесе, не тараптар келіспеген болса, офертаны алған күннен бастап отыз күннің ішінде хабар жіберуі тиіс.

 

Егер оферта жазбаша немесе акцепт үшін мерзімі көрсетілмей  жасалса, онда оферта жіберген жақ  акцепт заңдарда белгіленген мерзім біткенге дейін, ал егер ондай мерзім белгіленбесе оны жеткілікті дәрежеде қажетті уақыт ішінде алса,шарт жасалған болса есептелінеді. 

Егер акцеп кешіктірілмей  алынса, онда шарттың тағдыры төменгі жағдайларға байланысты болады. Егер офертада жіберген тарап екінші тарапқа оның кешіктіріп алынған акценті қабылдаған туралы дереу хабарласа, шарт жасалған  болып есептеледі.

Ерекше тоқталып кеткеніміз жөн, егер акцептант офертада ұсынылған  өзге жағдайларда  шарт жасауға келіскен болса, онда ол жауап акцепт болып табылмайды. Мұндай жауап офертадан бас тарту және сонымен бірге жаңа оферта деп танылады.

      Шартты міндетті түрде жасасу. 

     Егер заң құжаттарында тараптардың бірі үшін мұндай ереже нақты және міндетті түрде көрсетілсе, шарт міндетті түрде жасалуы тиіс. Мәселен, Қазақстан Республикасы Президентінің «Мемлекеттік кәсіпорындар туралы» Президенттік Заң күші бар жарлығының 13 бабына сәйкес мемлекеттік кәсіпорындар үшін мемлекеттің тапсырмасын орындау міндетті түрде бекітілген. Қалған жағдайда тараптар шарттарды өз еркімен жасауға мүмкіншіліктері бар.

Егер тараптардың бірі үшін шарт жасасу міндетті болса, онда бұл тарап екінші тарапқа акцепт туралы, не акцептен бас тартатыны  туралы немесе шарт жобасына өзгеше жағдайларда  акцепт жасалатыны туралы, егер заңдарда өзге мерзім белгіленбесе, не тараптар келіспеген болса, офертаны алған күннен бастап отыз күннің ішінде хабар жіберілуі  тиіс. Жоғарыда анықталған ереже акцептант  үшін жасасудың міндетті екендігін  көрсетсе, келесі анықталатын жағдай оферент үшін міндетті ереже болып  табылады.

Офертаны жіберген және шартты жасасуға міндетті тараптан оған өзге жағдайлармен акцепт туралы хабар немесе шарт жобасына келіспеушілік хаттамасын алған тарап шарт жасасу кезінде  пайда болған келіспеушілікті осындай  хабар алған күннен бастап отыз күн  ішінде не акцептіге арналған мерзім өткен соң, егер заңда өзге мерзім белгіленбесе, соттың қарауына беруге құқылы.

Шарт жасасудан негізсіз жалтаратын тарап екінші тарапқа  шарт жасасудан бас тарту негізінде  пайда болған залалдардың орнын  толтыруға тиіс.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

     Қорытынды

 Сонымен, қорыта айтқанда  шартты экономикадағы құқықтық  мемлекеттің ерекше элементтерінің  бірі. Ол экономиканы демократияландырудың  құралы, ол арқылы қоғамда немесе оның сипатында ол жақтардың еркіндігін, тәуелсіздігін, мүліктік ортада «мен» деген жеке құндылығые білдіреді. Экономиканың маңызды да, терең талабы – шарт бойынша қызмет атқару болып табылады.

Қоғам шарттың ең төменгі  негізімен өмір сүруі мүмкін, бірақ  онда айырбас жағдайлары басқалармен: бұйрықтық, дәстүрлік, ниеттік және тағы басқа негіздермен айырбасталады. Өркендеген нарық құқықтық шартсыз  өмір сүре алмайды. Дамыған нарықта  да шарт ережелері әлі де болса 100 % дәрежеге жеткен жоқ. Шарт құндылық ретінде құқық сияқты мақсатты құбылыс, сонымен бірге құқық үшін күрес те материалдық талаптану мөлшеріне байланысты емес және шарт құндылығы оның затымен де, қатысушыларының күшімен, жағдайымен де өлшенбейді.

 Шарттың жалпы белгілері  – ерік пен көңіл білдірудің  сәйкес келуі, әрекеттің, құқықтық  щегі, шарт бостандығы мен жіберу  принципі әрекеті – біздің  ойымызша оларды жіктеуге мүмкіндік  туғызады. Шартты жіктеу маңызды  мүдде тобын шешуге жол ашады.  Шартты әр түрлі жіктеу негіздері,  оны әр түрлі бөлуге болатындығын  көрсетеді.

 Шарт өз алдына әрбір  мүдде үшін екінші жақтың осы  мүдделерді қанағаттандыруы арқылы  жүзеге асырылатын өте көп  кездесетін құқықтық тәсілдердің  бірі. Сондықтан да жоғарыда аталған  мақсаттарға қол жеткізу арқасында  ғана шарт ұйымшылдық тәртіп, тұрақтылықты қамтамасыз етуге  қабілетті болады деп есептеймін.

 

 

 

 

 

 

 

 

        Пайдаланған  әдебиеттер тізімі:

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы 30 тамыз 1995 жыл;
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексі;
3. Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодескі;
4. Қазақстан РеспубликасыныңАзаматтық құқық пәні;
5. Қазақстан Республикасының неке және отбасы туралы заң;
6. Қазақстан Республикасының Президентінің халыққа жолдауы;
7. Қазақстан Республикасының Жоғрғы сотының қаулылары;
8. Қазақстан Республикасының Бас прокуратурасының шығаратын заң және заман журналы;
9. Сүлейменов М.К., Басин Ю.Г. «Гражданское право». Алматы,1998;
10. Қазақстан Республикасының заң газеті;
11. Қазақстан Республикасының Жаңа Азаматтық Кодексінің ерекше бөлімі негізінде құрастырылған «Шарттар жинағы». Алматы, 2000;
12. Жайлин Ғ.А. «Қазақстан Республикасының Азаматтық құқығы». Ерекше бөлім.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                    М А З М Ұ Н Ы

Кіріспе                                                                                                   2

       Негізгі  бөлім

1. Шарт түсінігі және оның азаматтық құқықтағы орны

1.1 Шарт туралы жалпы түсінік                                                        3-4

1.2. Шарт мазмұны мен  нысаны                                                        4-8

1.3. Азаматтық Кодекстегі  Шарттың алатын орны                         8-12

1.4. Жай, міндетті, өзара  келісімді және қосылу шарттары          12-19

 

Қорытынды                                                                                         20

 

Қолданылған әдебиеттер                                                                    21