Егін шаруашылығы

      ауыл шаруашылығы өндірісін мемлекеттік  қолдау шараларын ұтымды ету;

      Аграрлық азық – түлік бағдарламасының  тиімділігін бағалау үшін агроөнеркәсіптік  кешеннің сапалық жай – күйін  анықтауға мүмкіндігін беретін өлшемдер жүйесі қайталанылатын болады. Ағымдағы жай – күй мен күтілетін нәтижелер мынадай өлшемдер топтары бойынша бағаланатын болады:

1) Халықты азық  – түлікпен қамтамасыз етуді  және қамтамасыз ету жүйесінің  тұрақтылық деңгейін сипаттаушылар,

а)   азық – түліктің нақты және экономикалық қол жетімділік деңгейі;

ә)   ішкі тұтыну саудасындағы тамақ өнімдері импортының үлес салмағы;

б) мемлекеттің материалдық резервтер жүйесінде азық – түлік запастарының болуы;

в)  ел халқының тұтыну нормаларының стандарттарын қамтамасыз ету үшін тамақ өнімдерін өндірудің қажетті көлемін сипаттайтын шекті мәндер;

г)  тамақ өнімдерінің сапа және қауіпсіздік стандарттарына сәйкестік деңгейі;

2) Ауыл шаруашылығы өндірісін және қайта өңдеудің дамытудың тиімділігінсипаттаушылар: а)  аграрлық бизнес пен қайта өңдеу кәсіпорындары кірістерінің деңгейі;                                                        ә) ғылыми негізделген аграрлық  технологиялар мен қайта өңдеу тех         нологияларын қолдану деңгейі:            

б)   ішкі азық – түлік саудасындағы негізгі тамақ өнімдерінің бәсекеге   

қабілеттілігі;

в)   сырқы сауда айналымы;

г) ауыл шаруашылығы өнімін өндірудің көлемі мен өткізу рыноктары сыйымдылығының теңдестірілуі;

ғ)   халықты жұмыспен қамтудың өсуі.

3)  Аграрлық  азық-түлік кешенін мемлекеттік  реттеу деңгейін сипаттау-

шылар;

а)  заңнамалық базаның агроөнеркәсіптік нарықтық өндірістің қажеттілік-

теріне сәйкестігі;

ә)   ауыл шаруашылығы мақсатындағы тауарлар мен қызметтер көрсетуге

кедендік –тарифтік және салық режимі;

б)  тамақ өнімділігіне баға белгілеуді реттеу деңгейі;

в)   ауыл шаруашылығы өнімі мен тамақ өнімдерін өндіруді мемлекеттік

бақылау және қадағалау  жүйесі.

г)   ауыл шаруашылығы өнімі мен тамақ өнімдерін өндіруді мемлекеттік

қолдау мөлшерлері және тиімділігі.

      Республикалық  бюджеттен ауыл шаруашылығы өндірісін мемлекеттік

қолдау деңгейі  бүгінде 22 млрд теңгеге тең, ал жанама жеңілдіктер  беруді (салықтар жеңілдіктері, борышты өтеу мерзімін қысқарту, сыртқы заемдар бойынша кепілдіктер) қоса есептегенде, ол 81 млрд теңге болады. Бұл 2009 -2011 жылдармен салыстырғанда, абсалютті көрсеткіштерді 14,5 пайызға жоғары, алайда  теңгеге есептегенде,  ауыл  шаруашылығының  жалпы  өнімі 2009 – 2011  жылдардағы 0,18 теңгеден  2012 жылы  0,16 теңгеге төмендеген. Ауыл шаруашылығын қолдауға республикалық бюджеттен жасалатын шығыстар Қазақстанда жалпы ішкі өнімге шаққанда 0,7 %, Ресейде -1%, Европаның қалған елдерінде – 25-тен 30%-ға дейін болады. Бір ауыл шаруашылығы құрылымына шаққанда Республикалық бюджеттен мемлекеттік қолдау сомасы Қазақстанда – 1200$, АҚШ-та 45000$. Салыстырмалы талдау Қазақ-станда 10га егістік жерге шаққанда мемлекеттік көмек деңгейі 7,5 $ болатынын көрсетеді. Бұл Канадамен салыстырғанда (83$) 11есе, АҚШ-пен салыстырғанда (107,5$) 15 есе, Финляндиямен (500$) салыстырғанда 65 еседен астам. ЕҚ-мен салыстырғанда (855$) 115 есе, Швейцариямен (4214$) салыстырғанда 570 есе төмен екенін көрсетіп отыр.Ауыл шаруашылығы өнімдерінің АҚШ-та 70%-ына, Германияда 50%-ына, Жапонияда 75%-ына дотация беріледі. Егер ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру бойынша мемлекеттік қолдаудың қандайда бір жүйесі болса, өнімдерді ұқсатуға қатысты ол осы уақытқа дейін қалыптастырылмаған. Мәселен, бүкіл 1996-2001 жылдар кезеңінде салаға едәуір дәрежеде Азия Даму Банкі заемдарының есебінен жеңілдікті кредит беру арқылы ғана қолдау жасалып келді. Импорт алмастыру бағдарламасында тамақ өнімдерін өндіруге тиісінше назар аударылмаған.

     Аграрлық  өнеркәсіптік кешенді (АӨК) ғылыми қамтамасыз ету жауапкершілігі Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Қазақстан Республикасының ұлттық академиялық аграрлық зерттеулер  орталығына (бұдан әрі – ҰААЗО) жүктелген.Республиканың аграрлық ғылыми саласында 29 ғылыми-зерттеу иституты, 18 тәжірибелік ауыл шаруашылығы, орман және ветеринарлық станциялар және 31 тәжірибелік шаруашылық бар, олар республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорындар нысанында жұмыс істейді және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің ҰААЗО қарамағына енеді. Білім және ғылым министрлігі ҚР Үкіметінің қаулыларымен бекітілген және республикалық бюджеттен қаржыландырылатын аграрлық - өнеркәсіптік кешенді ғылыми қамтамасыз ету жөніндегі бағдарламалардың әкімшісі болып табылады.  Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің, жануарлардың және микроорганизмдердің 2001-2005 жылдарға арналған гендік қорын сақтау, дамыту және пайдалану республикалық нысаналы бағдарламасы бойынша қаржыландыру көлемі 2001 жылы – 230 млн т, 2002 жылы – 406   млн теңге, ал 2001 – 2005  жылдарға арналған Қазақстан аймақтары бойынша ауыл шаруашылық өнімін өндіруді, «ұқсату мен сақтауды ғылыми қамтамасыз ету» салалық ғылыми – техникалық бағдарламасы бойынша 2001 жылы - 404,3   млн теңге, 2002 жылы - 404,43  млн теңге болады. Соңғы 2 жылда ауыл шаруашылығы министрлігі қаржыландыру көлемі 2001ж. - 28,6 млн теңге, 2002ж. - 36,8 млн теңге болған «Ауыл шаруашылығындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер» бюджеттік бағдарламасының әкімшісі болып табылады. Ауыл шаруашылығы министрлігі өсімдіктер мен жануарлардың элиталық тұқымдарының  гендік қорын сақтау тұқымдарды және асыл тұқымды жануарларды   өсіру  мен сату үшін элиталық тұқым өсіру мен мал тұқымын асылдандыру шаруашылықтарына субсидия беруді «гендік қор» бағдарламасына сәйкес республикалық бюджеттен жүзеге асырып келеді және гендік қорды шаруашылықты пайдалануды қамтамасыз ету және өндірілген тұқым шарушылығы мен асыл тұқымды өнімнің сапасын бақылауды жүзеге асыру үшін жауап болып отыр.

 

 

                        

 

 

                                  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІ - ТАРАУ.

Өсімдік шаруашылығының түрлері және оның агроөнеркәсіп  кешенінде    алатын орны

 

     Ауыл  шаруашылық дақылдарынан тұрақты,  сапалы,  мол өнім алу үшін  жерді өңдеп баптау тәсілдерінің  жүйесі. Қазақстанда егіншіліктің өзіндік көне тарихы бар. Ежелгі арийлердің (бзб 1-2 мыңжылдықтар) сақтардың (бзб 9-12 ғасырлар) үйсін қаңлы мемлекеттері тұрғындарының, ғұндардың, түркілердің мал шаруашылығы мен бірге өзен аңғарларында, тау бөктерлерінде  суармалы егіншілік, диқаншылықпен де айналысқаны белгілі. Бірақ , ол замандардағы егіншіліктің нақтылы ауылы белгісіз. 20-ғасырдың басында Қазақстандағы егіс көлемі көбейіп, күріш өсіру  41 млн га-ға жетті. Егістің басым көпшілігі дәнді –дақыл болатын. Оның жартысынан көбі Ақмола, Торғай аймақтарында, қалғаны Қостанай, Ақтөбе, Жайық, Павлодар, Семей, өңірінде егілді.Сырдария өзенінің төменгі жағында күріш, Жетісуда мақта егілді. 1913 ж. дәнді дақылдардың өнімділігі орта есеппен әр гектарына 5,6 ц-ге жетті. Өнім мөлшері әр жердің топырағының табиғи құнарлылығына, ауа райының құбылмалылығына байланысты әр жерде, әр жылы өзгеріп тұрды. Дегенмен егістік жер көлемі, одан алынатын өнім мөлшері 1917 жылға дейін бір қалыпты сақталып келді. Қазан төңкерісінен кейінгі 4-5 жыл ішінде егістік жер аумағы 1,8 млн га-ға дейін азайып, оның өнімділігі де күрт төмендеді. Тек 1923 жылдан бастап бұл көрсеткіштер бұрынғы қалпына келе бастады. 1953 ж. егістік жер аумағы 11,8 млн га-ға жетті. Оның ішінде дәнді дақыл егісі 7 млн га құрады. Қазақстанда егіс шаруашылығын одан әрі дамыту жолында, әсіресе соғыс жылдары, одан кейін де көптеген жұмыстар атқарылды. Машина-трактор станциялары құрылып, егістікті күтіп-баптау жұмыстарын барынша механикаландыруға мүмкіншілік туды. Егістіктің 86,5 % сепкішпен себіліп, 97%-і комбайнмен жиналды. Өндіріске ауыспалы егіс жүйесі өндіріліп, тұқым шаруашылығына, тұқымның сапасына тиісті көңіл бөлінді. Егістік жердің 73,5 %-на жоғарғы сапалы тұқым сорттары егілді. 1953ж. егістік жерден республика бойынша орта есеппен гектарынан 7,7 ц өнім жиналды. Басқа дақылдардан да мол өнім алуға қол жетті. Үш дақыл бойынша Қазақстанда өнімділіктің дүниежүзілік рекорды тіркелді. 1954ж. тың және тыңайған жерлерді жаппай игеру басталды. Алғашқы 5-6 жыл ішінде-ақ Республика бойынша 25 млн га тың жер игерілді. Оның 17 млн га – ға жуығы еліміздің солтүстігінде орналасқан. Көп көлемде жаңа жер игеруге байланысты, дәнді дақылдардың егістік көлемі айтарлықтай ұлғайды. Жүгері, тары, қарақұмық дақылдарының да егістік көлемі барынша ұлғайды. Органикалық және минералдық тыңайтқышқа, өсімдікті түрлі зиянкестер мен аурулардан, арамшөптен қорғаудың химиялық, биологиялық, агротехникалық шараларына көңіл бөлінді. 1960-90 ж. орта есеппен дәнді дақыл жыл сайын 24,5 млн ға егіліп, әр га-нан 8,9 ц өнім жиналды. Алайда тың игеру науқаны мен егістікке қолайсыз жерлердің де жаппай жыртылуы жер қыртысының бүлінуіне, жайылымдық жерлердің тарылуына алып келді. 20-ғасырдың соңғы онжылдығында ауыл шаруашылығында жүргізілген реформаларға байланысты, егістік жер көлемі біршама азайды. Мысалға 1998 ж. 18,6 млн га болса, 1999 ж.15,2 млн га болды. Топырақ, ландшафт және климат жағдайларының әр түрлілігіне байланысты дақылдарды іріктеу, топыраққа әдістері мен тәсілдері белдемдік және нақты жағдайларға сәйкес жүргізіле бастады. Осыған байланысты әр белдем үшін егіншілік жүйесі жасалды. Егіншіліктің экстентивті және интенсивті түрлері бар. Экстентивті түрінде егіншіліктен өнім алу үшін қосымша күш көп жұмсалмайды. Жалпы түсімнің артуы көбінесе топырақ құнарлылығына және егін егетін жер көлемінің жаңадан кеңейтілуіне байланысты. Өндірістік күштердің және ғылымның дамуына байланысты. Егіншіліктер экстенсивті түрден интенсивті түрге ауысты. Егіншіліктің интенсивті түрінде пайдаланылып жүрген жерге қосымша еңбек қаржы (механикаландыру, суландыру, тыңайту, агротехникалық шаралар жүйесін көтеру т.б) жұмсап, ауыл шаруашылық дақылдарының өнімін арттырды.Қазақстанда егіншіліктің құрғау, суармалы тәлімі мен таудағы түрлері қалыптасқан. Құрғау егіншілігі жауыны аз, желді, құрғау далалы аймақтарда орналасқан.бұл жерлерде құрғаушылыққа төзімді дақылдар өсіріліп, топырақта ылғалды сақтандыру агротехникалық шаралар жүйесі қолданылады. Суармалы егіншілікте көбінесе, мақта, қант қызылшасы, дәнді дақылда, көп жылдық жем шөптер, күріш өсіріледі. Таудағы егіншілік тау баурайын, тау аралығындағы ойпаң жерлерді қамтиды. Ауыл шаруашылық дақылдарын, егін өсірудің және топырақ құнарлылығын жоғарылатудың жаңа тәсілдерін зерттейтін агрономия ғылымының саласы егіншілік ғылым ретінде топырақ құнарлығын арттыру, оны эрозиядан қорғау, топырақ пен өсімдіктің және топыраққа механикалық, биологиялық және химиялық әдістермен әсер ете отырып, жоғары әрі тұрақты өнім алу егістікті зиянкестер мен арамшөптерден, қолайсыз жағдайлардан қорғау мәселелерін зерттейді.

      Еліміздің нарықтық экономикаға  көшуіне байланысты 1990 жылдары жер  реформасының алғашқы кезеңі  басталды. Жер реформасының алғашқы  жылдарында республика парламенті  «шаруа шаруашылығы», «жер кодексі», «жер реформасы», және «жер салығы» жайлы төрт түрлі заң қабылдады. Осы заңдарды жүзеге асыру нәтижесінде жер реформасының бірінші кезеңі жүрді (1990-1993 жылдар). Бұрынғы жерге және өндіріс құралдарына иеліктері бар, акционерлік қоғам, жолдастық шаруашылық, кооператив, кәсіпорын, шаруа шаруашылығы және олардың қауымдастықтары болып қайта құрылды.

     Жер  реформасының екінші кезеңінде  ( 1994-1995 жылдары) жер туралы заңды  нарықтық экономика жағдайына  қарай ыңғайлау, яғни жерді мемлекет  меншігінде сақтай отырып,жерді пайдалануға сатып алу, сату заңдарын белгілеу енгізілді.

     Жер  реформасының үшінші кезеңінде  (1995 жылдан бері қарай) жерге  жеке меншіктік заңдарды белгілеу  енгізілді. Республикада 3,5 млн жеке  меншік иелері 350 мың га жерге  ие болды. Жекешелендірудің және аграрлық секторды реформалаудың барысында республика жаңа әлеуметтік – экономикалық  құрылым қалыптасты. Жер реформасының негізгі мақсаты – жерді пайдаланудың тиімділігін арттыру, ауыл шаруашылығы өнімдерін шығарушы өндірістерді көбейту және халықтың тұрмысы мен әл-ауқатын жақсарту. Жалпы жер мәселесі өте күрделі процесс, оны әр ел өзінің даму кезеңдеріне сәйкес әр түрлі шешеді. Жер мәселесі жалпы қоғамның экономикалық, саяси және ұлттық дамуын қамтиды. Сондықтан жер мәселесі жан-жақты ойластырылып шешілді. Өнім алу үшін пайдаланылып отырған ауыл шаруашылық жер егістік жер, егін егілген жер көлемдерінің қаншалықты азайып кеткенін жоғарыда нақты деректермен көрсеттік. Егін егілген жердің көлемі ғана емес сондай-ақ дақылдардың әр гектардан алынатын түсімі де кеміп кетті. Өндіріс екі жағынан да күйзеліске ұшырап отыр.

     Суармалы  жерлердің жай-күйі:

     Суармалы  жер қоры 2364,8 мың га құрап, бұл  жерлер ауыл шаруашылығы жалпы  өнімінің 30% - нан астамын өндіруді  қамтамасыз етеді. 1991 жылы ауыл шаруашылығы өндірісінде 2284 мың га суармалы жер пайдаланылды, ал 2001 жылы нақты 1317 мың гектар жер суарылды қалған 1047 мың га сортаң жерлердің айналымынан шығарылуына, суару жүйелерінің ақауларына, судың болмауына немесе жетіспеуіне, топырақты суландыру жағдайларының ұйымдастыру іс-шараларының нашарлауына, ең алдымен қаржылық және материалдық – техникалық ресурстардың болмауына байланысты пайдаланылмады.

     Ауыл шаруашылығында су пайдалану проблемалары.

     Ауыл  шаруашылығында суды пайдалануды, жер суландыру құрылыстарына меншік қатынасын реттейтін заңнамалық базаның жоқтығы.

     Суды  жеткізіп беру жөнінде көрсетілетін  қызметтердің құны қымбат болғандықтан  республиканың оңтүстік облыстарындағы  шаруашылықтарды 408 млн теңге  көлемінде дебиторлық берешек қалыптасты, бұл ауыл шаруашылығында суды пайдаланушыларға қызмет көрсететін шаруашылық жүргізуші субъектілер қызметінің залалды болуына себепші болады.

     Жер  суландыру құрылыстарының әбден  тозығы жетуі салдарынан жер  суландыру жүйелерінің ПӘК-і нормативтік көрсеткіштен екі есе төмен;

     Оңтүстік  облыстардың сумен жабдықталуынан  трансшекаралық өзендердің суларын  бөілісу жөніндегі мемлекетаралық  қатынастардың реттелуіне тәуелділігі.

Химияландыру 

1987 жылға дейін  ауыл шаруашылығына минералдық тыңайтқыштар берудің және қолданудың көлемі бірте-бірте ұлғайғаны байқалды. 1987 жылдан бастап республикада тыңайтқыштарды қолдану төмендей бастады. Әсіресе 1991 жылдан бастап күрт төмендегені байқалады.бастапқы кезеңмен салыстырғанда осы кезеңде 30%-ға азайды. Минералды тыңайтқыштарды қолдану көлемі азаюымен бір мезгілде ауыл шаруашылығы дақылдарының түсімдігі кемиді. Топырақтағы минералдық коректің  жылжымалы нысандары азаяды. Отандық минералдық тыңайтқыштар өндірісі 1990жылғы 1484,9 мың тоннадан, 2000 жылы 6,7 мың тоннаға кеміді.соңғы екі жылда химиялық жолмен отау көлемі 15-20 % -ға ұлғайғанына қарамастан олар қажетті деңгейдің тек әлі де 50-55% -ын құрайды. Тамыр өркені және тамыр сабақ арамшөптерінің басып кетуі 6-10 %-ға азайғаны байқалады. Біржылдық қосжапырақты және біржылдық астық тұқымдас арамшөптердің басып кетуі 12%-ға, ал қара сұлы бойынша 17%-ға ұлғайды.

     1991 жылдан бастап дәнді дақылдардың  тұқымын және одан кейінгі  жылдарда себілген тұқымның 40-50 %-на  дейінін дәрілеу көлемінің азайюына байланысты топырақта және тұқымдық материалда фитопатогендердің шоғырлануы үдеп бара жатыр. Егістіктердің дәнді дақылдар ауруларының барлық түрімен зақымдануы жоғары күйде қалып отыр – тамыр шірігі жыл сайын 40-50%-да байқалады, бидай мен арпаның тозаңды қаракүйемен залалдануы – 13%, арпа егістіктерінің қатты қаракүйемен залалдануы -6 %-ға дейін, жаздық және күздік бидай егістіктерінің – 8 %,  дәнді дақылдар егістіктерінің ақ дақпен және өсімдік татымен залалдануы 1 млн гектардан артық алқапта байқалды, залалдану 30-40% - ға  жетеді, ал фунгицидтер қолданудың көлемі 5% дан 20% -ға дейін жетті.

     Топырақ  құнарлылығын сақтау және ұдайы  молықтыру жөніндегі шаралар:

     Облыстарда  агрохимиялық қызмет станциялары  жүйесі бір мемлекеттік мекеме  нысанындағы ғылыми - әдістемелік агрохимиялық қызмет орталығын ұйымдастыру арқылы ауыл шаруашылығының агрохимиялық қызметін қалпына келтіру, әртүрлі нысандағы тіркелген агрохимиялық қызмет станцияларының және ғылыми мекемелер мен МемҒӨӨ - жер    зертханаларының бәсекелестік ортада агрохимиялық зерттеу жүргізу, минералдық және агрохимиялық тыңайтқыштарды тиімді қолдану бойынша ұсыныстар әзірлеу.

     Минералдық  тыңайтқыштарды қолдану көлемін  еліміз бойынша тұтас алғанда 2008 жылы -380,1 мың тоннаға, 2009 жылы - 439,0 мың т – ға  және 2010 жылы – 599,5 мың тоннаға жеткізу.

     2003 жылы 1333 мың га алқаптағы жерге  агрохимиялық зерттеу жүргізу.

     Отандық  ауыл шаруашылығы тауарларын  өндірушілердің минералдық тыңайтқыштар  сатып алуына субсидия беру.

     Республикалық  бюджет қаражаты есебінен дәрілеуіштер мен гербицидтер  арзандату жолымен оларды қолдануға субсидия беру.

      Қазақстан Республикасының заңнамасын  жетілдіру арқылы ауыл шаруашылығы  мақсатындағы жерлердің құнарлылғын  төмендетпеуі үшін жауапкершілік  тетегін әзірлеу.

      Бұрын минералдық тыңайтқыштар  өндірген «Казфосфат», ЖШС, «Қазақстан  ЖАҚ, және « Аутал ЛТД» ЖШС  кәсіпорындарында оларды қолданылып  жүрген құрамдағы заттарымен  өндіруді 600 мың тоннаға жеткізу  және олардың түр-түрін ұлғайту.

      Минералдық тыңайтқыштар енгізетін  арнаулы техника өндірісін қалпына  келтіру үшін қаржы лизинг  тетігін қолдану арқылы жағдай  жасау.

      Мемлекеттік білім беру тапсырысына  сәйкес жыл сайын 25-30 адам шамасында  агрохимик және топырақтанушы  мамандар даярлауды көздеу.

Ауыл шаруашылығы  машинасын жасауды дамытудың  негізгі бағыттары;

      Ауыл шарушылығы тауарын өндірушілердің  төлем қабілетінің жоқтығына  орай және осыған байланысты  сұраныстың болмауынан ауыл шаруашылығы  техникасын шығаратын кәсіпорындар  өндірілетін өнімнің номенклатурасын әртараптандыратын және соның нәтижесінде қазіргі уақытта тек ауылшаруашылығы техникасын шығаруға ғана маманданған кәсіпорындар іс жүзінде жоқ.

      «Қазақстантрактор» ААҚ (Павлодар  қаласы) 4 класты Т- 95,4 шынжыр табанды тракторын шығаруды игерді;

      Кейбір машина жасайтын кәсіпорындар  техниканың әлеуметтігін сақтау  мақсатында одан әрі дамытуды  қажет ететін ауыл шаруашылығы  техникасын шығару жөніндегі  жекелеген жобаларды іске асыруда.  Мәселен 2001 жылғы шілдеден бастап «Шағын литражды двигательдер зауыты» ЖШС Петропавл зауытынан Украиналық машина жасаушылармен бірлесе отырып өнімділік қабілеті 7-8 кг/сек және 9-11 кг/сек эксперименттік 9 «Нан» комбайны құрастырылып шығарылды.

      Тіркемелі кең ауқымды ЖВП-9, 1 дестемелегішін Қазақстандық кәсіпорындардың 48 %-дық үлестік қатысуымен құрастырып шығару игерілді; «ЗИНСТО» ААҚ-да трактор тіркемелерін, сыдыра жыртқыш және шөп шабатын, агрегаттар шығару жолға қойылды. «Агромаш» АҚ (Астана) тұқым сепкіштер, топырақ эрозиясына қарсы қолданылатын құралдар шығаруды қайта қалпына келтірді.      Бүгінгі күнде республикамызда ауыл шаруашылығы техникалары мен қосалқы бөлшектер шығаруға бағдарланған 129 зауыт бар. Бұл зауыттар ауыл шаруашылығы мақсатындағы өнімнің 391 түрін шығарады. Зауыттардың 2002 жылғы 1 қаңтарындағы жағдай бойынша жалпы кредиторлық және дебиторлық берешектері 5,8 млрд теңгені құрайды, оның ішінде кредиторлық берешек – 2,7 млрд теңге болады.1994 жылдан 1999 жылға дейін ауыл шаруашылығы іс жүзінде жаңа техника алған жоқ. Бюджеттік бағдарламаларды қоса алғанда соңғы үш жылда барлығы 7279 бірлік техника сатып алынды, оның 1193-і трактор және 2388-і комбайн. Бұл республикадағы осы саланы техникалық жарақтандырылуына тұтас алғанда айтарлықтай ықпал етпейді.