Дебиторлық берешекті басқару

Комбинат өнім көлемін  ұлғайта отырып, жұмысшыларын қысқартуға жол берген жоқ. Былтыр ғана біз осында жылына 11 мың тонна өнім өндіретін  қуаты бар титан құймалары  мен қорытпаларын шығаратын жаңа өндірістің ашылғанына куә болдық. Ол зауытты іске қосуға 12 миллиардтан астам теңге жұмсалды. Сол жаңа өндірістің ашылуы арқасында бұл кәсіпорынға 300 адам жұмысқа орналасып, өткен он айдың ішінде өнім көлемі екі есеге өсіп, жұмысшылардың еңбекақысы қазір 150 мың теңгеге дейін жетіп отыр», – деді.

Заман талабына сай стандарттау  мен сертификаттау жүйелерін  енгізуге баса мән беріп, жұмысын  жүргізіп келе жатқан кәсіпорынның осы  қасиетін «Жасыл көпір» Астана бастамасын іске асыру жөніндегі ынтымақтастық  бағдарламасын талқылау бойынша  өткен кездесуде ҚР Қоршаған ортаны қорғау министрі Нұрғали Әшімов ерекше атап көрсетіп, «Өскемендегі титан-магний зауыты халықаралық стандарттарға сәйкес келедi. Ол толығымен қайта құрудан өтті. Зауыт тіпті өзінің өндірістік мониторингін Казгидрометке, Интернетке шығара алады» деген пікірін де білдірген-ді. Кәсіпорындар молынан шоғырланған Өскеменнің экологиялық жағдайы күрделі екені айтпаса да белгілі. Ауаға шығарылатын зиянды заттардың қоршаған ортаға тигізіп жатқан залалы айтарлықтай.

Осы орайда өндіріс орны өзі орналасқан өңірдің экологиялық жағдайына аса мән беріп, жүргізілген түрлі жұмыстардың нәтижесінде 2001 жылдан бастап қоршаған ортаның өндірістік мониторингі жөніндегі бағдарлама қабылданған болатын. Өндірістік алаң мен комбинаттың санитарлық-қорғау аймағында ауаға хлордың аз тарауын бақылайтын автоматты жүйе енгізілді. Бұл маңызды мәселелерді жүзеге асыру барысында заң талаптарына сәйкес адамдардың денсаулығын сақтауға, олардың еңбек жағдайын жақсартуға айрықша мән беріліп отыр. Осы орайда, қоршаған ортаны қорғауды басқару жүйесін өндіріске енгізу және өнеркәсіптегі қауіпсіздік пен адамдардың денсаулығына көңіл бөлудің арқасында кәсіпорын облыста бірінші болып ОНSAS 18001:1999 талабына сай өнеркәсіп орындарындағы қауіпсіздік шарасының міндетті орындап шыққанын айтуға болады.

     «Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ осы жылдың бірінші жартысында, яғни қаңтар-маусым айларында 1,361 млрд теңге көлемінде таза пайда тапты. Бұл көрсеткішті өткен жылдың сәйкес мерзімімен салыстырғанда 103 пайызға артқанын анық аңғарамыз.

Саудадан түскен пайда  аталған мерзім ішінде 1,7 есе өсіп, 12,720 млрд теңгеге жетсе, жалпы пайда 3,7 есе өсіп, 2,190 млрд теңгеге жеткен. «Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ өндірісінің  негзігі түрі – жоғары сапалы титан  кеуегі мен Mg-90 маркалы магний.

          «Мемлекет басшысының Жолдауындағы  тау-кен-металлургия кешенін дамытуға  байланысты мәселе бізге өте  жақын» деген Өскемен титан-магний  комбинатының директоры Бағдат  Мұхаметұлы Шаяхметов бүгінде  елдің мақтанышы – «Өскемен  титан-магний комбинатының» барынша қарқынмен алға жылжуы үшін қолда бар мүмкіндіктің бәрін дерлік қолданып отырғандарын айтады.

2000-2015 жылдарға арналған  титан-магний өнеркәсібін ары  қарай дамытудың негізгі бағыттары  бойынша қазір кешенді жұмыстар  атқарылып жатыр. Титан өнеркәсібінің минералдық шикізат базасын құрудағы еліміздегі үш кешеннің іске қосылуы шынында да ауыз толтырып айтарлықтай көрсеткіш.

“ӨТМК” АҚ индустриялық-инновациялық даму стратегиясының негізгі бағыттарында мына мәселелерге баса назар аударылып  отыр.

Бірінші бағыт – “ӨТМК” АҚ негізінде титанды пигменттердің ірі тоннажды өндірісін ұйымдастыру;

Екінші бағыт –  құймалар, слябтар өндірісін ұйымдастыру  арқылы шығаратын өнімнің тауарлық әзірлігін арттыру;

Үшінші бағыт –  ғылыми-техникалық әзірлемелер: туынды энергия ресурстарын пайдалану және анодтарды суыту жүйесімен жоғары өнімді магний электролизерлерін енгізу, ильмениттік концентраттарды балқытудың термиялық пешін қайта құрастыру, өндіріс және технологиялық үдерістерді автоматтандырылған басқару жүйелерін жасау;

Төртінші бағыт – қазақстандық өнімді мұнай-газ және Қазақстан экономикасының басқа секторларында қолдану арқылы өткізу рыногын ұлғайту.

ӨТМК шикізат шығарудан  бастап металл өндіруге дейінгі кешенді  саланы қамтитын интеграцияланған титан  өнеркәсібі болып саналады. Сонымен бірге, ол – әуе-ғарыш өнеркәсібі үшін ірі әлемдік шикізат жеткізуші. Бүгінде – титанға деген сұраныс артқан күнде «Өскемен титан-магний комбинаты» АҚ-тың барынша қанатын кеңге жаюуы қуантады. Академик Г. Марчук титанға «Бұл металдың әлеуетті мүмкіндіктері конструкциялық материал ретінде әзірше толық жүзеге асырылған жоқ. Титан өркениетті болашақ іргетасына қаланатын ең негізгі кірпіштердің бірі болуға сұранып тұрған жоқ па?!» деген анықтама берген екен.

Шынымен де «болашақ металы», «ғасыр металы» атанған титанға деген сұраныс химиялық, физикалық қасиеттерінің ерекшелігімен соңғы жылдары барынша арта түскен. 3000 градустық қызуға шыдас беретін металл темірден екі есе жеңіл, әрі берік екен. Алюминийден аздап ауырлау болғанымен, беріктігі одан алты есеге көп. Сондай-ақ коррозияға барынша төтеп бере алатындығының арқасында титан өндірістің қай саласында болмасын үлкен сұранысқа ие.

       Авиация, зымыран, кеме, автомобиль жасауда қолданылатын беріктігі жоғары титан құймаларын (Al, V, Mo, Mn, Cr, Sі, Fe, Sn, Zr, Nb, т.б.) дайындауға және радиоэлектроникада, тамақ, шарап, қағаз, бояу өнеркәсіптеріне қажетті аспаптар мен қондырғылар жасауда молынан пайдаланылады. Қазірде титан өндірісінің барынша жылдам қарқынмен жандануына да осы ғарыш- авиация техникаларын жасау мол ықпал етіп отыр.

 

2.2. «ӨТМК» АҚ-ң қаржылық жағдайына сипаттама

 

  Өскемен титан-магний  комбинаты – дүниежүзіндегі осы  саладағы ең ірі металлургиялық  өнеркәсіп орны. Еліміздің титан  өндірісі қанатын кеңге жайып,  комбинат Франция, Корея елдерімен бірлескен кәсіпорындар құрып, экономикалық-қаржылық дағдарыстарға қарамастан өркендеп, даму үстінде. Комбинат өнім көлемін ұлғайта отырып, жұмысшыларын қысқартуға жол берген жоқ. Былтыр ғана біз осында жылына 11 мың тонна өнім өндіретіндей қуаты бар титан құймалары мен қорытпаларын шығаратын жаңа өндірістің ашылғанына куә болдық. Ол зауытты іске қосуға 12 миллиардтан астам теңге жұмсалды. Сол жаңа өндірістің ашылуы арқасында бұл кәсіпорынға 300 адам жұмысқа орналасып, өткен он айдың ішінде өнім көлемі екі есеге өсіп, жұмысшылардың еңбекақысы қазір 150 мың теңгеге дейін жетіп отыр.

     Әлемдік титан экспортының географиясына келер болсақ, титан өнімін экспорттауда Қазақстан жалпы әлемдік көрсеткіш бойынша 7 пайызбен алдыңғы орында тұр.

Өткен жылы негізгі экспортерлер арасында тек Қытай мен Жапония титан өнімдерін экспорттау көлемін айтарлықтай ұлғайтты. Қазақстан болса, экспорт көлемін 4 пайызға төмендетіп, 15,4 мың тоннаға дейін, ал Украина 9 пайызға азайтып, 7,6 мың тоннаға дейін түсірді. Титан экспорты бойынша алдыңғылар қатарында тұрған Ресей болса, өткен жылы да 2009 жылғы көрсеткішті сақтап қалды.

         Титан кеуегін өндіру 2010 жылы 24 пайызға дейін артып, 155 мың тоннаға жетті.

Әлем бойынша титан  кеуегін негзігі өндіруші – 2010 жылы өндірісін 41 пайызға дейін арттырған Қытай саналады. Сондай-ақ титан кеуегін өндіруші басқа да елдер былтыры өз өндірістерін

          Әлемдік нарықта титан концентраттарының  импорты 2010 жылы 45 пайызға артып, 6,5 млн тоннаны құрады. Негізгі  үлкен импортерлер көшін әлемдік импорттағы 31 пайыз үлеспен Қытай бастаса, әр салаға қажетті замануаи құрал-жабдықтың сан түрін шығаратын Германияның бұл тұстағы еншісі 13 пайыз, ал АҚШ-тікі 12 пайыз екен.

          Ал әлемдік нарықта титан концентраттарының экспорты бойынша алдыңғы қатарда 25 пайыз көрсеткішпен ОАР тұрса, Вьетнамның үлесіне 22 пайыз келеді екен.

   

 

 

 

 

Кесте  2 - 01.07.12 ж жағдайы бойынша акционерлері

 

Ұстаушының атауы	Жай акциялары			Артықшылықты акциялары	Барлық акциялары
	Саны	Үлесі			Саны	Үлесі
SPECIALTY METALS HOLDING COMPANY (Brussels, Belgium)	917 235		47,22	6102	923337	45,03
KOLUR HOLDING AG	131939		6,79	16172	148111	7,22
NEW ASIA INVESTMENT GROUP LIMITED	194000		9,99	-	194000	9,46
METAL RESOURCE & TECHNOLOGY PTE. LTD	155390		8,0	-	155390	7,58
NEW METAL INVESTMENTS PTE. LTD	155390		8,0	-	155390	7,58
METACAPITAL INVESTMENTS PTE. LTD	174815		9,0	-	174815	8,53
Bagdat Shayakhmetov	97120		5,0	5452	102572	5,0

 

    Кестеден «ӨТМК» Ақ-ң  акциясын ұстаушысы болып Белгиялық компанияның көп бөлігі үлесінде. Одан кейінгі ұстаушысы болып  NEW ASIA INVESTMENT GROUP LIMITED компаниясы иемденеді. Оның үлесі жай акция бойынша 9,99 пайыз.

     

Кесте 3 - «ӨТМК» АҚ-ның  қаржылық көрсеткіштері

 

Көрсеткіші		01.07.12 жылға	01.10.12 жылға
Жарғылық капиталы		159 988 мың теңге	159 988 мың теңге
Меншікті капиталы		16 820 354 мың теңге	17 488 765 мың теңге
Жиынтық активтері		34 013 380 мың теңге	35 528 593 мың теңге
Сатылым көлемі		17 683 177 мың теңге	26 497 565 мың теңге
Жалпы табыс		3 916 202 мың теңге	5 234 566 мың теңге
Таза пайда		2 498 325 мың теңге	3 166 736 мың теңге
Жай акцияның теңгерімдік  құны		8 652,00 теңге	8 997,00 теңге
Артықшылықты акциялның  теңгерімдік құны	20,00 теңге		20,00 теңге
ROA	7,35%		8,91%
ROE	14,85%		18,11%
ROS	19,78%		22,15%

 

     Кестеден Меншікті капиталдың 01.07.12 жылғы 16 820 354 мың теңге 3айда 17 488 765 мың теңгеге өскен. Артықшылықты акциялның теңгерімдік құны өзгеріссіз 20,00 тенгені құрады.

    

Кесте 4 -Сауда-саттық тізімдеріне  енгізілген, "Өскемен титан-магний комбинаты" АҚ қаржы құралдары

 

Сауда-саттық коды	ҰСН немесе ISIN		Сектор			Санаты	Сауда-саттықтар	Индексі
UTMK	KZ1C05500018 KZ000A1CTM59		акциялар			үшінші	28.10.97	–
UTMKp		KZ1P05500114 KZ000A1CTM67		акциялар	үшінші		28.10.97		–

 

Кесте 5 - ӨТМКp бойынша  соңғы 52 аптадағы соңғы 10 мәміле (арнайы мамандандырылған сауда-саттықтарды  қоспағанда)

 

Мәміле Датасы	Көлемі, мың USD	Көлемі, млн KZT	Көлемі, бағалы қағаз	Бағасы
				мәні	тренд, %
15.10.12	0,339	0,051	17	3 000,00		22,08
14.09.12	1,5	0,227	59	3 850,00		1,28
10.09.12	3,5	0,519	133	3 900,00		12,16
03.09.12	20,0	3,0	675	4 440,00		0
03.09.12	340,9	51,0	11485	4 440,00		0
03.09.12	0,030	0,004	1	4 440,00		11,00
03.09.12	21,6	3,2	808	4000,00		0
24.08.12	281,4	41,9	10 474	4 000,00		0
23.08.12	0,027	0,004	1	4 000,0		9,91
13.08.12	159,1	23,8	5361	4 440,00		11,00

        Кәсіпорын әлемдегі ең ірі кеуек титан, қорытпа және ұнтақ магний, ванадий тотығын өндірушілердің бірі болып табылады.

Кәсіпорын келесі өнім түрін  шығарады: түрлі маркалы кеуек  титан; чушкалардағы алғашқы магний; магний ұнтағы; ұнтақты ванадий тотығы.