Қазақстан Республикасының банк реформалары

     Екіншіден, 1995-1998 жылдар аралығындағы банктік  реформалар. Ең маңыздылары «Банктер және банктік қызмет туралы» және «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңдардың қабылдануы. Осы реформалар негізінде инвестициялық, несиелік, қаржылық банк қызметтерінің дамуы. Ел экономикасын несиелеу және инвестиция тарту мәселелерінің шешімдерін таба бастауы. Банктік талаптың өсуі және банктердің реттелуі.

     Соңғы кездегі ең елеулі оқиға 1999 жылдың сәуірінде  Қазақстан үкіметінің теңгенің еркін  өзгермелі курсын енгізуі болды. Осыдан кейін доллар бағамы валюта нарығындағы сұраныс пен ұсыныстың  қалай қалыптасатынына байланысты анықталады, ал Ұлттық банк бүгінгі  күнге дейін өзінің алтын валюталық  резервін айырбас бағамын белгілі  бір деңгейде ұстап отыру үшін жұмсап келді. Ендігі жерде олай болмайды.

     Үшіншіден, соңғы кездегі ел экономикасының тұрақтылығы қамтамасыз етіліп, экономикалық өсу нәтижесінде банктік жүйенің  дамуы және ондағы банктердің рөлін  атап көрсетуге болады.

     Банктік жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды  және біртұтас құрылымдарының бірі. Банктер  халық шаруашылығы қызметінің барлық деңгейіндегі басқарумен тікелей байланысты болады. Олар арқылы ұдайы өндіріс үрдісіне қатысушыларының экономикалық мүдделерін қанағаттандыру жүзеге асырылады.

     Соңғы кездегі банктік сектордың дамуын сандық көрсеткіштер арқылы көрсететін болсақ: Ұлттық қордың активтері –1,7млрд. долларға, екінші деңгейлі банктер  мен сақтандыру компанияларының  активтері – 6,0 млрд. долларға, зейнетақы  жинақ қорының – 1,5 млрд. долларға жетуі және банктердің несие беру көлемінің өсуі, оның ішінде: Ұлттық банктің экономикадағы несиелері – 577 млрд. теңгеге, үлесі – 17,8% өсуі, ұлттық валютадағы несие берудің –33% жетуі, шағын кәсіпкерлікке несиенің 14,7%-дан 24,2%-ға өсуі.   /12, 7 б./

     Ақша-несие  және банктік статистика бойынша: ақша массасы –906,2 млрд. теңге, қолма-қол ақша айналымы – 202,8 млрд.теңге, депозиттер – 703,3 млрд. теңге, экономика өсуіне арналған несиелер –703,3 млрд. теңгені құрады.

     Бұл көрсеткіштердің барлығы банк жүйесінің  дамуын, банктік қызметтің өскендігін, халықтың банкке деген сенімінің  артуын көрсетеді. Банктер экономиканы  дамытудың негізгі факторларының  бірі болып қалады.

     Банк  жүйесіндегі кемшіліктерді қарастырсақ, алғашқы жылдардағы банктердің қызмет істеу аясының тар болуы. Ұлттық банктің инфляция деңгейін қалыпты  жағдайда ұстап тұра алмауы, банктердің тұрақсыздығын көрсетуге болады.

     Қазіргі таңдағы ең басты проблемалар:

     1) Қор нарығы, нақты экономикаға капиталды тарту механизмі өз принциптері деңгейінде жұмысістемей отыр.

     2) Зейнетақы қорлары мен сақтандыру  компанияларының активтері әлі  негізгі инвестициялық ресурстарға  жетпеуі, бұл тәжірибе әлем  елдерінде кең қолданылуда және  экономикалық өсудің негізгі  факторы болып саналады.

     3) Құрылыс жинақ жүйесін және  ипотекалық несие механизмін  жетілдіру.   /14, 5 б./

     Бұл аталған проблемалардың шешу бағыттарын Ұлттық банк және Үкіметтің 2002-2004 ж.ж.арналған бағдарламасынан көруге болады:

     1)ұлттық  сақтандыру нарығын халықаралық  принциптер мен стандарттар негізінде  дамыту;

     2)құрылыс  жинақ жүйесінің құықтық базасын  кеңейту;

     3)инвестициялардың  көлемін көбейту, инфрақұрылымды  инвестициялық инструменттер негізінде  көтеру.   /10, 7-8 б./

     Осы проблемаларды шешуде банктердің рөлі үлкен болмақ.

     Қорыта  келгенде, банктік жүйенің дамуы, оның проблемалары, даму перспективалары  экономикадағы ең маңызды факторлардың бірі болып қалады. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

Қолданылған әдебиеттер: 

1. ҚР-ғы банктер  және банктік қызмет туралы Заң.- Алматы: Дәнекер, 2002.-72 б.
2.   Көшенова Б.А. Ақша, несие, банктер, валюта қатынастары.- Алматы: Экономика, 2000.-328 б.
3. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша,несие, банктер.- Алматы: Экономика, 2001.-466 б.
4. Лаврушин О.И. Банковское дело.- Москва: Финансы и статистика, 1999.-73 с.
5. Ұлттық банктің 2000 жылға арналған жылдық есебі.- Алматы, 2000.-84б.
6. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциясы.-Алматы: Қазақ университеті, 2002.-229 б.
7. Основные направления ДКП Национального Банка на 2003-2005 годы  // Банки Казахстана. – Алматы.–№1.–2003. –С.9-14
8. Нурсеит И.А. Привлечение сбережений в финансовую систему страны //Банки Казахстана.– Алматы.–№12.–2002.–С.27-43
9. Тулепбаев К.М. Проблемы достоверности статистических данных накопительных пенсионных фондов // Банки Казахстана.– Алматы.–№9.–2002.-С.51-56
10. Марченко Г.А. Пути развития банковской системы Казахстана // Банки Казахстана.– Алматы.– №10.–2002.–С.2-6
11. Нурсеит И.А. Обеспечение устоичивости и ликвидности банковской системы Казахстана // Банки Казахстана.– Алматы.–№7.–2003.–С.15-22 555