Активтердің құнсыздануы халықаралық стандартары бойынша

Жоспар

 

 

Кіріспе...............................................................................................................3

1 Активтердің құнсыздануының негізі.............................................................5

1.1 Активтің құнсызданудың мәні................................................................5

1.2 Активтің құнсызданудың түрі...............................................................8

 

2 Активтің құнсыздануының есепке  алу......................................................11

2.1 Активтің құнсыздануының есептілік мағынасы......................................11

2.2 Активтердің ағымдық құнын  анықтау қажеттілігін есепке  алу..............14

 

3 Активтердің құнсыздануы халықаралық стандартары бойынша...........23

3.1 Газет, журнал мақалалары...................................................................26

 

Қорытынды............................................................................................................34

Пайдаланған әдебиеттер.......................................................................................36

Қосымшалар...........................................................................................................37

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Қаржы есептемесі активтердің есеп беру күнінде сенімді әрі нақты жазылуын талап етеді. Солай болғандықтан, активтер халықаралық стандарттарға сай «болашақ экономикалық пайдадан тұратын экономикалық ресурс» ретінде анықталады. Сондықтан, активтерді бағалауда құнның өтелуі деп аталатын активтердің істен шығуы кезінде алынатын күтілген шаманы арттырмауы керек. Активтерді бағалау активтер құнының болашақта орны толуы үшін сенімді бағаланьш, ұсынылуы керек.

Активті пайдалану құндылығының көрсеткіші сияқты өтелетін құнды анықтаған кезде оның шамасы келесі пайдаланудан жэне активтің істен шығу салдарынан күтілетін ақша ағынының барлық жиынтығының дисконтталған құны сияқты бағаланады.

Активтің өтелетін құнын болашақ ақша ағынының дисконтталған құны сияқты бағалау үшін мына фактіні: активтің барлығы бірдей акша ағынын дербес жинақтаушы бірлік бола алмайтынын назарга алған дұрыс. Яғни, әрбір актив бойынша оның дербес қолданылуы мен алдағы істен шығу жағдайында ақшалай каражат ағынын жеке бағалай алмайды.

Бірқатар жағдайларда қаржы есептемесінің 36 стандартында ақша ағынын бірлікпен жинақтаушы атаумен болашақ ақшалай қаражат ағынын тұтас мүліктік кешен бойынша бағалауға мүмкіндік бар.

Жеке алынған актив ақша ағынын жиі жинақтай алмайды, сондықтан тұтас мүліктік кешеннен (комплекс) дербес пайдаланылмайды. Сонымен активтің өтелетін құнын кейде ақша ағынын бірлікпен жинақтаушы делінген тұтас кешен бойынша сенімді бағалауға болады. Стандартта егер бүл мүмкін болса, өтелетін құн әрбір актив үшін бағтануы тиіс деп атап көрсетілген. Егерде әрбір активтің өтелетін құнын дербес сенімді бағалау мүмкін болмаса, онда компания осы актив жататын ақша ағы-нын бірлікпен жинақтауыштың бүтін шамасы бойынша өтелетін құнды анықтауы қажет.

Осы және өзге жағдайда (ахуалда) активтерді сатып алуға кеткен шығындар мен болжалды кұнның орнын толтыру шама-сын компания өзі бағалауы керек. Бағалауға деген осы талап және қаржы есептемесінде ұсынылған активтерді екі түрлі ықтимал (амал) байланыстырады: бастапқы танылуы жэне кейінгі бағалау. Бастапқы танылу жэне активтерді бағалау активтерді сатып алу немесе тұрғызу үшін шеккен шығынның құны бойынша жүзеге асады. Ары қарай әрбір есеп берудің құнінде өтелетін құн деп аталғанға дейін активтердің бастапқы бағалануына түзету жасау керек. Актив құнына қандай мақсатпен түзету енгізу қажет? Есеп беру күнінде шеккен шығынның бастапқы құнын емес, актив құнының өтелетін болашақтағы шамасын көрсететін активтерді сенімді бағалау мақсатымен.

Егер актив құнының күтілетін болашақ өтелу шамасы осы активтерді тұрғызу немесе сатып алуға кеткен бастапқы шы-ғыннан кем болса, онда есептік кезеңнің шығыстар құрамында активтердің құнсыздануын қажетті мойындалуын сенімді ұсыну мақсатында қажет. Өтелу құны пайдалану ңундылыгы мен өткізудің таза цунының маңызымен анықталады.

Қаржы есептемесінің 36 «Активтердің құнсыздануы» халықаралық стандартына жаңа ұғым - активті пайдалану құндылығы енгізілді.

Активті пайдалану қундылығы пайдалы қызмет мерзімінің соңында күтілетін активтің пайдаланылуы жалғасатын жэне болашакта шығып қалудан алынатын болашақ ақша ағынының болжалды дисконтталған құны сияқты анықталады.

 

 

 

 

 

 

 

 

1 Активтердің құнсыздануының негізі

1.1 Активтің құнсызданудың мәні

 

Бастапқы бағалау істен шығудың болжалды күтілетін шамасын көрсететін өткізудің таза құнын көрсетеді. Екінші бағалау кейіннен істен шығудың жэне келесі пайдаланудың болжалды күтілетін шамасын көрсететін пайдалану құндылығын үсынады. Өткізудің таза құны активтің істен шығуының болжалды шығынын есепке ала отырып, жалпы жағдайда жүзеге аскан тэуелсіз жақтар арасында сату жэне сатып алу келісімі бойынша құн нәтижесінде сенімді бағалануы мүмкін. Онда да сенімді бағалау мәміленің тәуелсіз жақтар арасында жүзеге асқан жағдайында анықталуы мүмкін.

Осы актив бойынша қолда бар белсенді нарық жағдайында өткізудің таза құнын белсенді нарықта қалыптасқан, нарық құны бойынша сенімді бағалауға болады. Немесе өткізудің таза құнын жақсы хабардар, тәуелсіз жақтар арасында операцияны жүзеге асырғанда есеп беру күнінде сомасы көрсетілген құн бойынша, онда да мүндай операцияға ниет танытып, істен шығарудың шығынын шегеру үшін жалпы жағдайда сенімді бағалауға болады.

 

Өткізудің таза құнын бағалау

Тәуелсіз жактар арасында жалпы жағдайда жүзеге аскдн операцияда сату-сатып алу шартындағы құн осы активтің істен шығуына тікелей қатысты қосымша шығындардың есебімен түзетіледі

Сату-сатып алу шарты болмаган жағдайда, бірақ актив белсенді нарыкта сатылған болса, онда өткізудің таза құны осы активтің істен шыгу шыгынынан ұстап қалудың нарықтық құны болып табылады

Актив үшін сату-сатып алу шарты жэне белсенді нарык болмаған жағдайда, өткізудің таза құны істен шығарудың шыгынын шегеру үшін жалпы жағдайда мұндай операцияны жүзеге асыруга ниет танытқан, жақсы хабардар, тәуелсіз жақтар арасындагы операция барысында есеп күнінде алуга болатын соманы көрсететін жақсы кол жетерлік ақпаратка негізделеді.

 

Активтердің арзандатылуына оның сыртқы және ішкі белгілерінің көрінісі қажет болады:           

                            

		Активтердің кұнсыздану мумкіндігіне куә сыртқы және ішкі белгілер
	Сыртқы белгілері:   - Кезең ішінде  активтің  нарықтық кұны елеулі түрде,  қалыпты  пайдалану немесе уақыт ішіндегі нэтиженің күткенінен де кеп азайып кетті; - Кәсіпорын жагдайында кайшы керініс тапқан елеулі өзгерістер кезең ішінде болды немесе технологиялық, нарықтық, экономикалық немесе заңды жагдайда жүмыс істейтін кэсіпорында немесе активке арналған нарық ушін жақын арада күтіледі; -Кезеңішінде инвестицияның пайдалылығына нарықтық пайыз мөлшерлемелері немесе басқа нарықтык көрсеткіштер өсті. Бүл  өсулер  актив үшін  пайдаланылатын жэне   оның  өтелетін  шамасын   маңызды кемітетін   дисконт   мөлшерлемесіне   есер етуі ықтимал; - Есеп беретін кәсіпорын таза активтерінің баланстық кұны оның нарықтық капитализациясынан артық.					Ішкі белгілері:   - Активтің ескіру немесе  физикалық бүлінуінің дәлелі бар; -Кәсіпорын дайында қайшы көрініс тапкан елеулі өзгерістер кезең ішінде болды немесе осы шақта және болашақта активті пайдалану дәрежесінде   немесе  әдісінде   жақын арада күтіледі.  Бүл  өзгерістер актив тиесілі немесе ерте белгіленген күнге дейін активті жою қызметінің тоқтатылуын немесе құрылымын  өзгсрту  жоспарын іске қосады; - Ішкі есеп-кисап активті  пайдаланудың ағымдағы жэне болашактағы  нэтижелері  болжанғанынан да нашар екенін көрсететін куәлікті алға тартады.
							•
Активтерді сатып алу үшін бюджетте бұрын қарастырыл- ғаннан да анагүрлым кеп ақшалай  қаражат талап етіледі					Активтерді пайдаланудан немесе оның істен шыққанынан ақшалай қаражат бюджетте бүрын қарастырылғаннан да едәуір аз

 

Активті пайдалану құндылығының көрсеткіші сияқты өтелетін құнды анықтаған кезде оның шамасы келесі пайдаланудан жэне активтің істен шығу салдарынан күтілетін ақша ағынының барлық жиынтығының дисконтталған құны сияқты бағаланады.

Активтің өтелетін құнын болашақ ақша ағынының дисконтталған құны сияқты бағалау үшін мына фактіні: активтің барлығы бірдей акша ағынын дербес жинақтаушы бірлік бола алмайтынын назарга алған дүрыс. Яғни, әрбір актив бойынша оның дербес қолданылуы мен алдағы істен шығу жағдайында ақшалай каражат ағынын жеке бағалай алмайды.

Бірқатар жағдайларда қаржы есептемесінің 36 стандартында ақша ағынын бірлікпен жинақтаушы атаумен болашақ ақшалай қаралсат ағынын тұтас мүліктік кешен бойынша бағалауға мүмкіндік бар.

Жеке алынған актив ақша ағынын жиі жинақтай алмайды, сондықтан тұтас мүліктік кешеннен (комплекс) дербес пайдаланылмайды. Сонымен активтің өтелетін құнын кейде ақша ағы-нын бірлікпен жинақтаушы делінген тұтас кешен бойынша се-німді бағалауға болады. Стандартта егер бүл мүмкін болса, өтелетін құн әрбір актив үшін бағтануы тиіс деп атап көрсетілген. Егерде әрбір активтің өтелетін құнын дербес сенімді бағалау мүмкін болмаса, онда компания осы актив жататын ақша ағы-нын бірлікпен жинақтауыштың бүтін шамасы бойынша өтелетін құнды анықтауы қажет.

Ақша ағынын жинақтаушы бірлік оларды келесі пайдала-нудың нәтижесінде ақшалай қаражаттың дербес түсімдерін қамтамасыз ететін ең аз анықталатын активтер тобы сияқты анықталады.

Стандартта ақша ағынын жинақтаушы бірліктерді анықтау бойынша мысал келтірілген. Онда көмір қазу қызметі үшін пайдаланатын темір жолдың өтелетін құны багаланады. Тек қана темір жолдың өтелетін құнын сенімді бағалау мүмкін емес болғандықтан, темір жол көмір қазу кәсіпорны ішінде дербес ақша ағынын жинақтамайды.

Сондықтан, жеке темір жол бойынша өтелетін құнды болашақ ақша ағынының дисконтталған құны сияқты сенімді бағалау мүмкін болмай отыр. Өтелетін құнды анықтау барысында ақша ағынын дербес жинақтаушы бірліктерді бағалау темір жол жататын шахта бойынша тұтас жүргізіледі.

 

 

1.2 Активтің құнсызданудың түрі

 

Актив құнның болашақ өтелуі есеп беру күніне орай алынатын болжалды шығып қалу шартымен күтілетін ықтимал ақша ағынының бағалауын көрсетеді. Қаржы есептемесінде активтер өтеудің күтілетін құны бойынша көрсетілуі керек. Қаржы есептемесінде келтірілген ақпарат сапасына талап қаржы есептемесін ұсынып, дайындауда негізін қалаушы принцип-тердің бірі болып табылатын сенімділік принципінің жүзеге асуымен байланысты.

Өтелетін құнды бағалау екі бағалаудан шыға отырып: өткізудің таза құны мен пайдалану құндылығы бойынша атқарылыды.

 

Сатып алған күніне				Есеп беру кұніне
Накты шеккен шығынньщ кұны бойынша		Активтердің баланстық құны есеп беру күніне сенімділік критерийіне сэйкес бағалануы
Бухгалтерлік баланста			Өтелген құнды бағалау - құнды пайдалану кұндылығы мен өткізудің таза құнынын ең ұлкен шамасындай
			Егер активтің орны толған кұны оның баланстық кұнынан аз болса, онда баланстық кұн өтелген шамага дейін азаяды
			Құнсызданданган активтерден залал – шығыстар құрамында табыс пен шыгыс туралы Есеп беру (пайда мен залал туралы)

 

Осы және өзге жағдайда (ахуалда) активтерді сатып алуға кеткен шығындар мен болжалды кұнның орнын толтыру шамасын компания өзі бағалауы керек. Бағалауға деген осы талап және қаржы есептемесінде ұсынылған активтерді екі түрлі ықтимал (амал) байланыстырады: бастапқы танылуы жэне кейінгі бағалау. Бастапқы танылу жэне активтерді бағалау активтерді сатып алу немесе тұрғызу үшін шеккен шығынның құны бойынша жүзеге асады. Ары қарай әрбір есеп берудің күнінде өтелетін құн деп аталғанға дейін активтердің бастапқы баға-лануына түзету жасау керек. Актив құнына қандай мақсатпен түзету енгізу қажет? Есеп беру күнінде шеккен шығынның бастапқы құнын емес, актив құнының өтелетін болашақтағы шамасын көрсететін активтерді сенімді бағалау мақсатымен.

Егер актив құнының күтілетін болашақ өтелу шамасы осы активтерді тұрғызу немесе сатып алуға кеткен бастапқы шығыннан кем болса, онда есептік кезеңнің шығыстар құрамында активтердің құнсыздануын қажетті мойындалуын сенімді ұсыну мақсатында қажет. Өтелу құны пайдалану ңундылыгы мен өткізудің таза цунының маңызымен анықталады.

Қаржы есептемесінің 36 «Активтердің құнсыздаіғуы» халықаралық стандартына жаңа ұғым - активті пайдалану құндылығы енгізілді.

Активті пайдалану қундылығы пайдалы қызмет мерзімінің соңында күтілетін активтің пайдаланылуы жалғасатын жэне болашакта шығып қалудан алынатын болашақ ақша агынының болжалды дисконтталған құны сияқты анықталады.