ҚР жастарды жұмыспен қамту жолдары

  Осы жұмыс бойынша жасалған қорытындыларды, жастарды жұмыспен қамтудың реттелуiн қадағалайтын субъектерге жолдауға болады:

  - Мектептi, жоғары оқу орындарын, техникумдарды  бiтiрушiлердi қазiргi заманға сай  ақпараттармен: кәсiпорындардың  кадрларға мұқтаждығы, оларға жұмысшылардың  кәсiпқойлық-бiлiктi мамандық дәрежелерi  керектiгiн, оқудан “бос” уақытта  iстеуге болатын жұмыстар және  қосымша кәсiптiк бiлiм алу, қайта дайындық және мамандығын көтеру мүмкiндiктерi болатын жұмыстар туралы мәлiметтермен қамтамасыз етудi

   - Оқу  орындарында жұмыс iздеу технологиясының  курстарына: оқушылардың үйрену  және өзiн-өзi бағалай бiлу, өнерiнiң  мүмкiндiктерi және талаптану деңгейiн  түзету, жұмыссыздар құқығына байланысты  заңдық мәселелермен, жұмысқа орналасу  барысында жұмыспен қамту қызметтерiнiң  көмектерi туралы мәлiметтермен таныс  болу, жұмыс iздеу технологиясын  бiлу сияқты сұрақтарды енгiзу;

   - Оқу  орындарындағы оқу iсiнiң барысын:  ендi қалыптасып келе жатқан  еңбек рыногының талаптары мен  ерекшелiктерi және нарықтық қатынастардың  келешегi, қосымша бiлiмнiң мүмкiндiктерiн  кең түрде қолдану, оқушы жастардың  нарықтық қатынастар жағдайларына  бейiмделуiне мүмкiндiк беретiн  әлеуметтiк сапаларын дамытуға  бағыттау;

  - Еңбекке  үйрену мен тәрбие жұмыстары  бойынша өздерiнiң iс-әрекеттерiн,  жұмыспен қамту қызмет орындарымен,  кәсiпорындарымен, жастар жөнiндегi iстер бөлiмiмен, жалпы ақпарат  құралдарымен байланыстыру ұсынылады.

  - Жастардың жұмыс бастылығы туралы  аймақтық статистиканы жете зерттеу  және статистикалық жыйнақты  баспада жариялау. Алматы облысындағы  жастар арасындағы жұмыссыздық,  оқушылардың және жұмыссыз жастардың  әлеуметтiк және әлеуметтiк-психологиялық  жағдайлары туралы жергiлiктi өзiн-өзi басқару органдарына және халыққа  әрдайым хабарлап отыру;

  - Өз аймағында немесе көршi аймақтарда  жұмысқа орналасу үшiн бос орын  бар екенi туралы жарнамалық-ақпараттық  материалдарды жастар арасында  таратып немесе баспада жариялау;

  - Жалпы ақпарат құралдарымен бiрлесiп,  еңбек рыногында қажеттi iс-әрекеттердiң  үлгiлерiн, яғни бiлiм, керектi бағыттар, мақсаттар, оқушылар мен жұмыссыз  жастардың мотивтерiн мақсатқа  сай қалыптастыру;

  - Жастардың кәсiпкерлiгi, аймақ арасында  жас мамандардың көш-қонуы туралы  бағдарламаларды жете зерттеу;

  -Жастардың  өз әрекеттерiн бiрлестiру тәжiрибелерiн,  әлеуметтiк проблемаларды зерттеу,  қолдау жасау және жарнамалау;

  - Оқушылар мен студент жастарды  оқудан тыс уақыттарда, уақытша  жұмыстармен қамту мәселелерi  бойынша өз жұмыстарын, жұмыспен  қамту қызмет орындарымен, оқу  орындарымен, кәсiпорындарымен және  жалпы ақпарат құралдарымен байланыстыру  жұмыстары ұсынылады.  

        Елбасымыз биылғы Жолдауында да жастардың қоғамдағы орны мен әлеуметтік жағдайына ерекше мән берген. Жалпы, біздің елімізде оқушылар мен студенттердің сапалы білім алуы үшін барлық жағдай жасалып отыр. Сондай-ақ жастарды жұмыспен қамту ісі де оң жолға қойылған. Соның бір айғағы — студенттік құрылыс жасақтарында еңбек ететін жастарға жалақы төленуі. Жастарды «Жасыл ел» жасақтарына тарту да — жұмыспен қамтудың бір әдісі.

       Бүгінде жастарды жұмыспен қамту мәселесі ерекше қаралуда. Осыған орай Президенттің Жолдауынан кейін әлеуметтік жұмыс орындарын құру және жастардың өндірістік тәжірибе бағдарламаларын кеңейту мақсатында 8,6 млрд. теңге бөлінді. Бұл туралы Астанада өткен партияаралық кеңестің мәжілісінде ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау вице-министрі Біржан Нұрымбетов мәлім етті. Оның сөзіне қарағанда, биыл жұмыспен қамту мәселесінде жоғары оқу орындарын бітіретін 191 мыңға жуық түлек мемлекет тарапынан қолдауды қажет етеді. Осыған орай бөлінген қаржының есебінен 96 мың әлеуметтік жұмыс орындарын құрып, өндірістік тәжірибе бағдарламаларын кеңейту жоспарланып отыр. «Бүгінгі таңда елімізде ресми жұмыссыздықтың деңгейі 6,9 пайызды құраса, жастар арасындағы жұмыссыздық 7,7 пайызға дейін көтеріліп отыр», - дейді Б.Нұрымбетов. Вице-министрдің мәліметі бойынша бүгінде қосымша әлеуметтік жұмыс орындарын құру және жастардың өндірістік тәжірибе бағдарламаларын кеңейту аясындағы жұмыстармен 26 мыңға жуық адам қамтылып отыр.

      Жастар саясатын қалыптастыра  отырып, мемлекет жастардың келешекте  маңызды салмаққа ие болар  халықтың бірден-бір белсенді  тобы екендігін ескереді. Мұның  өзі жастардың мемлекет құрылысындағы  рөлі мен орнын жете бағаламауға  жол бермеуді көздейді.

      Мемлекеттік жастар саясатының  дәстүрлі әлеуметтік саясаттан  айырмасы ол тек өтелу тетіктерін  әзірлеуге ғана сайымайды. Ол  жастардың еңбек пен шығармашылық  қуатын айқындайтын белсенді  де жаңаша, өндірушілік аспектілерден  тұрады. Бұл мемлекеттік жастар  саясатын қоғамның стратегиялық  ресурстарын дамытудағы бірден-бір  маңызды бағыт ретінде қарастыруға  мүмкіндік береді.

      Қоғамдық өзгерістердің күрделілігі  жас азаматтардың әлеуметтік  жағынан жан-жақты қалыптасуына, жас қауым тіршілігінің барлық қалтарысына әсерін тигізді. Дәстүрлі жастар мәселелерін шешудің мазмұны мен тәрбие тәсілдері жаңа тарихи жағдайларда мүлде өзге қырынан қарастырылуға тиіс болғандықтан түбегейлі өзгерді.

      Қазақстандық жас буын бойында  отаншылдық, іскерлік, жауапкершілік  қасиеттер қалыптастырмай, жастардың  ізгілікті, рухани өркендеуіне,  сондай-ақ, өткен буынның әлеуметтік-мәдени  тәжірибесін, әлем өркениеті жетістіктерін  игеруіне жол ашпай әлеуметтік  ұстанымдағы экономикасы бар  демократиялық қоғам құру мүмкін  емес. Мұндай мақсаттарды жүзеге  асыру жастарға, жалпы қоғамға қатысты саясатты қалыптастыру мен жүзеге асыру ісіне жастардың өздерін белсенді түрде тартуды көздейді. Мемлекет жастарға, олардың материалдық деңгейі мен әлеуметтік жағдайына қарамастан, өмір жолын таңдау мен жеке жетістіктерге жету үшін мейлінше мол мүмкіндіктер ашуға тиіс. Сонда ғана жастар саясатының өзекті міндеті - жастардың тұлғалық қалыптасуын қамтамасыз етуі іске асатын болады.

      Мемлекет, меншік нысанына қарамастан, ұйымдар мен кәсіпорындардың  жас мамандарды жұмысқа алуы  мен жұмыс орындарын өсіруге  мүдделілігін арттыруда; оларды  қайта дайындау мен өндірістік  оқу тәжірибесінен өткізуде; елдің  әлеуметтік-экономикалық дамуы басымдықтарын  ескере отырып, жастарға кәсіби  тұрғыдан бағдар беретін мемлекеттік  жүйені дамытуда қосымша ынтаны  кеңінен пайдаланатын болады.

      Жастардың жеке тұлға ретінде  қалыптасу басымдығы олардың  шағын және орта бизнес саласына  белсенді араласуын, жас кәсіпкерлерді,  әсіресе, фермерлерді, селолық  өндірісшілерді оқыту мен қолдауды  көздейді.

      Жастарды жұмыспен қамту саласында  мемлекеттік сүйемелдеу саясатын, аймақтық ерекшеліктерді ескере  отырып, белсенді түрде жүргізу  керек.

      Қазақстан Республикасының халқын жұмыспен қамтудың 2005 - 2007 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберінде жергілікті атқарушы органдар жұмыс таңдауға және жұмысқа орналасуға жастарға жәрдем көрсетуде. Жұмыспен қамту органдарына жұмыссыз ретінде тіркелген еңбекке қабілетті жастағы жастар олардың келісімімен қоғамдық жұмыстарға жіберіледі немесе кәсіби даярлықтан және қайта даярлықтан өте алады. Бұл ретте, 21 жасқа дейінгі жастар, 23 жасқа дейінгі балалар үйінің тәрбиеленушілері, жетім балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар басымдықты тәртіппен қоғамдық жұмыстарға қатысуға немесе кәсіби даярлықтан және қайта даярлықтан өтуге құқылы.

  Халықты жұмыспен қамтудың өзгеру серпіні жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейінің төмендегенін дәлелдеп отыр. Мәселен, жұмыссыз жастардың деңгейі 2001 жылғы 19,1 %-дан 2006 жылғы 12,1%-ға дейін азайды.

  Жұмыссыздардың жалпы санында жұмыссыз жастардың үлесі - 2001 жылғы 30,8%-дан 2006 жылғы 27%-ға дейін айтарлықтай қысқарды. 
 
 

  Жастардың бәсекеге қабілеттілігін қолдау мен дамытудың 2008-2015 жылдарға арналған тұжырымдамасы

  Жастардың бәсекеге қабілеттілігін қолдау және дамыту тұжырымдамасы (бұдан әрі - Тұжырымдама) жастар саясаты, жастарды жұмыспен қамту  және оларды оқыту, тұрғын үй проблемалары мен оларды іске асыру тетіктері  саласындағы мемлекеттік саясаттың  жалпы стратегиясын, негізгі бағыттарын, басымдықтарын, міндеттерін айқындайтын  құжат болып табылады.

  Тұжырымдама Қазақстан Республикасының Конституциясында, Қазақстан Республикасының «Қазақстан Республикасының Ұлттық қауіпсіздігі туралы» 1998 жылғы 26 маусымдағы, «Білім туралы» 1999 жылғы 7 маусымдағы, «Халықты жұмыспен қамту туралы» 2001 жылғы 23 қаңтардағы, «Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік жастар саясаты туралы» 2004 жылғы 7 шілдедегі заңдарында, Ел Президентінің 1997 жылғы «Қазақстан - 2030 Барлық Қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі, қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы», Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 1 наурыздағы «Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы» атты Қазақстан халқына жолдауларында, Қазақстан Республикасы Президентінің 2001 жылғы 4 желтоқсандағы № 735 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейінгі дамуының стратегиялық жоспарында, Қазақстан Республикасы Президентінің 2003 жылғы 17 мамырдағы № 1096 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясында, Қазақстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы № 1459 Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында, Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 27 қаңтардағы № 68 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының халқын жұмыспен қамтудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасында айқындалған мемлекеттік саясаттың негізгі қағидаттарын дамытады.

  Тұжырымдама жастарды жұмыспен қамтуды жалпыұлттық  басымдық ретінде айқындайды, Қазақстан  Республикасының ұзақ кезеңге арналған мемлекеттік жастар саясатын іске асыру  үшін бағыттар сілтейді және мемлекеттің  кадр және әлеуметтік саясаты үшін негіз болып табылады.

  Осы Тұжырымдаманың құрылымы мыналарды  қамтиды:

  республиканың жастар еңбек нарығындағы ахуалды талдау;

  Тұжырымдаманың мақсаты мен негізгі міндеттері;

  Тұжырымдаманы қаржылай қамтамасыз ету;

  Тұжырымдаманы іске асыру тетігі;

  күтілетін нәтижелер. 

  Тұжырымдаманың мақсаты мен негізгі міндеттері

  Тұжырымдаманың мақсаты жастардың халықаралық стандарттарға сәйкес келетін отандық кәсіптік білім алуына жағдай жасау және жұмыспен қамту әрі тұрғын үй проблемаларын шешу жолымен жастардың бәсекеге қабілеттілігін қолдау және дамыту жөніндегі мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлеу болып табылады.

  Тұжырымдаманың негізгі міндеттері мыналар болып табылады:

  1. Жастардың халықаралық стандарттарға сәйкес отандық кәсіптік білім алуы.

  2. Жастарды жұмыспен қамту және жұмысқа орналастыру деңгейін

  арттыру.

  3. Ішкі мигранттардың бейімделу мүмкіндіктерін арттыру үшін жағдай жасау, ішкі көші-қон үдерісін реттеу тетігін айқындау мен маргиналды жастарды әлеуметтендіру және оларды қалалық жағдайларға бейімдеу нысандары мен әдістерін әзірлеу.

  4. Тұрғын үйге қол жетімділікті қамтамасыз ету, жастардың тұрғын үй проблемаларын шешу тетігін әзірлеу.

  Күтілетін нәтижелер

  Тұжырымдаманың негізгі ережелерін нақты іске асыру жастар саясаты саласындағы, жұмыспен қамту және кәсіптік даярлық, тұрғын үй проблемалары, Қазақстанның орнықты және тұрақты дамуының жалпы аясына қосылған жастардың бәсекеге қабілеттілігін қолдау мен дамытудың әлеуметтік бағдарланған моделін қалыптастыру саласындағы мемлекеттік кепілдіктерді іске асыруды қамтамасыз етеді.

  Тұжырымдама еңбек нарығында осы заманғы өндірістік технологияларға ие құзыретті және бәсекеге қабілетті еңбек ресурстарын күн ілгері қалыптастыруды қамтамасыз етеді.